علایم حیاتی علایمی هستند که ما را از نحوه کارکرد دستگاه های بدن مطلع می سازند ، علایم خطرناک را هشدار می دهند و کارکرد دستگاههای عصبی ، تنفسی و گردش خون را گزارش می دهند.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، علایم حیاتی می‌توانند در شناسایی مشکلات خاص و تعیین هرگونه تغییر در وضعیت مصدوم به شما کمک کنند. کنترل علایم حیاتی را به‌طور مرتب ادامه بدهید و یافته‌های خود را در نمودار ثبت مشاهدات، ثبت کنید و آن را به امدادگران گروه پزشکی که مراقبت از بیمار را بر عهده خواهند گرفت، تحویل دهید .
پس از ارزیابی اولیه مصدوم باید علایم حیاتی او را ارزیابی کنید.
علایم حیاتی مهم عبارتند از:
۱- درجه هوشیاری
۲- تنفس
۳- نبض
۴- فشار خون
۵- درجه حرارت بدن
۶- رنگ پوست
۷- قطر مردمک چشمها
هر یک ازاین علایم را به طور خلاصه توضیح می دهیم:
۱- درجه هوشیاری:
درجه هوشیاری مصدوم را با تکان دادن ملایم شانه های مصدوم و صدا کردن او بررسی کنید.
در واقع با تکان دادن شانه های مصدوم سر وگردن او تکان نخورد.
۲-تنفس :
در بررسی تنفس مصدوم به سه مورد زیر توجه کنید:
الف- تعداد تنفس :
برای تعیین تعدادتنفس آن را در مدت یک دقیقه بشمارید در افراد بالای۱۲ سال که در حال استراحت هستند تعداد تنفس طبیعی ۱۲تا۲۰ است. در کودکان یک تا ۱۲ساله بین ۱۵تا۳۰ می باشد. نوزادان تا یک ماهه
در حالت طبیعی بین ۲۵تا۵۰ است.
ب – عمق تنفس:
دقت کنید که تنفس مصدوم عمیق است یا سطحی .
ج– نظم تنفس :
ببینید آیا پس از یک تنفس عمیق نفس بیمار قطع میشود. یا نه؟
عمل تنفس شامل دو قسمت دم و بازدم است . شما باید قادر باشید بیمار را از نظر وجود یا عدم وجود تنفس ، عمق و نظم آن بررسی کنید .
افراد بالغ متوسط الجثه به طور طبیعی تقریباً۱۶ بار و کودکان ۳۰-۲۰ بار در دقیقه تنفس می کنند .
جهت بررسی وجود تنفس پس از بازکردن راه هوایی ، گوش خود را به دهان و بینی بیمار نزدیک کنید ، درحالی که به قفسه سینه بیمار نگاه می کنید در این حالت صدای تنفس را می شنوید ، گرمای بازدم را با گونه لمس می کنید و حرکات قفسه سینه را می بینید . به مرور با کسب تجربه می توانید عمق تنفس کافی را حدس بزنید .
سرعت تنفس می تواند با مداخله مرکز تنفسی در مغز به عنوان واکنشی نسبت به برخی عوامل مثلاً در پاسخ به سطوح غیر طبیعی اکسیژن یا دی اکسید کربن در خون ، هیجانات روحی ، ورزش ، سوانح و بیماری ها تغییر کند که معمولاً به صورت افزایش سرعت خواهد بود .
در ضمن ، طبق اراده و میل شخصی نیز می توان عمق و سرعت تنفس را تغییر داد.
۳- نبض:
خون به داخل شریان‌ها پمپ میشود و موجی از فشار تولید میشود (مبحث « قلب و رگهای خونی » را ببینید). در محل‌هایی که شریان‌هادرست زیرسطح پوست قرارمی‌گیرند (مثلاً در داخل مچ دست یا در گردن)، میتوان موج فشار را به صورت نبض لمس کرد.
در بزرگسالان، تعداد نبض به‌طور طبیعی ۸۰-۶۰ ضربان در دقیقه است. تعداد نبض در کودکان تندتر است و در بزرگسالانی که از آمادگی جسمی بالایی برخوردارند، می‌تواند آهسته‌تر باشد. نبضی که به‌طور غیرطبیعی تند یا کند شده است، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خاص باشد.
نبض بازویی دو انگشت خود را در سمت داخل بازوی شیرخوار قرار دهید.
محل‌های گرفتن نبض عبارتند از:
گردن (نبض کاروتید) و مچ دست (نبض رادیال). در شیرخوران، یافتن نبض در بازو (نبض بازویی) آسان‌تر است.
نبض رادیال سه انگشت‌تان از درست پایین‌تر از چین مچی که در قاعده شست قرار دارد، بگذارید.
برای گرفتن نبض، به جای انگشت شست (که خودش نبض دارد) از سایر انگشتان خود استفاده کنید و موضع را به آرامی فشار دهید تا بتوانید نبض را لمس کنید. موارد زیر را ثبت کنید:
- سرعت (تعداد ضربان در دقیقه)
- قدرت (ضعیف یا قوی)
- ریتم (منظم یا نامنظم)
نبض کاروتید دو انگشت خود را در یک طرف گردن قرار دهید.
برای گرفتن نبض نوک دو انگشت بزرگ و نشانه را باید روی محل نبض قرار دهیم .
رایج ترین نبضی که مورد معاینه قرار می گیرد نبض رادیال است.محل لمس این نبض روی مچ دست درسمت انگشت شست است.
مطمئن ترین نبض برای معاینه مصدوم نبض کاروتید است. محل لمس این نبض روی گـردن و درفرو رفتگی کنار سیب آدم اسـت.
دقت کنید:
هر دو شریان کاروتید را با هم و در یک زمان لمس نکنید و فشار زیادی روی این شریان وارد نیاورید چون ضربان قلب را مختل می سازد.
۴-فشار خون:
فشاری است که دراثر برخورد خون به دیواره رگ ها وارد می شود. فشار خون را به وسیله دستگاهی به نام فشار سنج اندازه می گیریم.
روش عمل:
ابتدا بازو بند را نه خیلی محکم و نه خیلی شل روی بازوی بیمار بسته پس از لمس گردن نبض آرنج در قسمت داخلی گوشی پژشکی را روی آن قرار دهید. پیچ تلمبه دستگاه را ببندید و بازو بند را بین ۱۵۰تا۲۰۰ میلی متر جیوه باز کنید به آرامی باد را خالی و منتظر شنیدن اولین صدا باشید.
در زمان شنیدن اولین صدا عددی را که دستگاه نشان می دهد نشان دهنده فشار سیستولیک یا ماکزیمم است.بتدریج به تخلیه با د دستگاه ادامه دهید وقتی صدا قطع شد عددی مشاهده شده نشان دهنده فشار دیاستولیک یا مینیمم است.
باید بدانید فشار خون را بصورت کسر نشان می دهند. صورت کسر فشار سیستولیک و مخرج کسر فشار دیاستولیک است فشار خون سیستولیک طبیعی بزرگسالان بین۱۹۰تا۱۴۰ میلی مترجیوه وفشار خون دیاستولیک طبیعی آنان بین ۶۰تا۹۰ میلی متر جیوه است.
۵-درجه حرارت بدن:
بهترین وسیله برای اندازه گیری درجه حرارت بدن دماسنج است.
ولی اگر دماسنج در اختیار نباشد میتوان پشت یک دست را روئ پیشانی مصدوم و پشت دست دیگر را روی پیشانی خود یا یک فرد سالم قرار داده و اختلاف دما ی احساس شده را با هم مقایسه نمود. درجه حرارت طبیعی بدن بین ۸/۳۶تا ۵/۳۷ درجه سانتیگراداست.
۶-رنگ پوست:
رنگ پوست طبیعی فرد صورتی رنگ است . پوست رنگ پریده در جریان شوک یا غش حمله قلبی خون ریزی و ترس و پوست کبود در نارسایی قلبی انسداد راه هوایی و بعضی از مسمومیتها دیده می شود. در افراد تیره برای ارزیابی باید از مخاطها مانند داخل دهان داخل پلک و بستر ناخنها استفاده کرد.
۷-قطر مردمک چشمها:
در افراد سالم و طبیعی قطر مردمک های دو چشم با هم برابر است. و بستگی به میزان نور محیط دارد. یعنی مردمکها با افزایش میزان نو رتنگ و با کاهش نور گشاد میشوند.
تغییر در اندازه مردمک یک یا دو چشم در یک مصدوم یا بیمار بسیار مهم است. مردمک های تنگ غیر طبیعی درمواردی نظیر مسمومیت با مواد مخدر وخونریزی مغزی و مردمک های گشاد غیر طبیعی در مواری نظیر مسمومیت با امفتامین یا کوکائین و مرگ مغزی دیده می شود.
سالانه تعداد زیادی از هموطنان ما در اثر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست داده و یا دچار معلولیت‌های ذهنی و روانی ناشی از آن می‌گردند.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، نتایج مطالعات آماری متأسفانه بیانگر آنند که امروزه با روند رو به رشد این مسمومیت روبرو هستیم به گونه‌ای که در سال ۸۷ تعداد ۷۸۹ مورد مرگ در اثر مسمومیت با این گاز در سراسر کشور گزارش گردیده است که نسبت به سال قبل از آن ۹/۲۲ کاهش داشته است.
منابع تولید گاز مونوکسید کربن:
عمده ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است ولی اصولاً در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی خصوصاً در محیط های در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود.
در منزل استفاده از آبگرمکن یا بخاری های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را تشکیل می دهد.
به علت بی رنگ و بی بو بودن این گاز ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نگرددد و در نتیجه درمان را با مشکل مواجه نماید.
نحوه ابتلا به مسمومیت:
پس از قرارگیری در معرض گاز مونوکسید کربن، این ملکول جانشین ملکولهای اکسیژن خون شده و در نتیجه بدن با کمبود اکسیژن و عوارض آن مواجه می گردد.
علایم بالینی:
در این مسمومیت علایم بالینی متنوعی ممکن است دیده شود در مسمومیت حاد معمولاً علایم سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما ایجاد می‌گردد.
در بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشدار دهنده باشد.
از سایر علایم مسمومیت می توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس،کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک ها اشاره کرد.
باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغز ی‌گردد. مسمومیت شدید با این گاز می تواند کشنده باشد.
پیشگیری و درمان:
جهت کاهش ابتلا به این مسمومیت باید به نکات زیر توجه نمود:
۱٫ آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوختهای فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می تواند سبب تولید گاز مونوکسید کربن شود.
۲٫ از بخاریهای مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.
۳٫ هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق ، گاراژ ، چادر و …) آتش روشن نکنید.
۴٫ هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.
۵٫ از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل نموده و مرتباً آنها را کنترل نمایید.
۶٫ ذغال مورد استفاده جهت گرم کردن کرسی را به نحو مناسب تهیه نموده و در شرایط قابل قبولی زیر کرسی قرار دهید.
۷٫ تهویه مناسب جهت آشپزخانه و حمام منزل در نظر بگیرید.
۸٫ از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل نمایید.
۹٫ تمام دودکش ها باید وسیله انتهایی ضد باد مناسب داشته باشد.
۱۰٫ در محیط های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل نمایید.
۱۱٫ در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوراً آن مکان را ترک نموده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
۱۲٫ در صورت تداوم علایم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
در هنگام رو به رو شدن با آتشسوزى سرعت تفکر و روشن بینى براى نجات جان خود و مصدومهاى احتمالی، کاملاً حیاتى است. آتش خیلى سریع انتشار مىیابد . بنابراین بلافاصله آتشنشانى و سرویس اورژانس را خبر کنید و تا آنجا که می توانید اطلاعات کاملى در مورد بروز حادثه به آنها بدهید. سپس کوشش کنید که تمام افراد را از ساختمان بیرون ببرید و مطمئن شوید که تمام درها بسته است.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، کارشناسان امداد و نجات می گویند در آتش سوزی بزرگ نباید کوشش کنید که آتش را خاموش کنید. مگر آنکه قبلاً آتش نشانى و اورژانس را خبر کرده باشید و مطمئن شوید که خود شما در معرض خطر نیستید.
مبلمانهاى جدید اغلب داراى مواد ترکیبى خاصى هستند که در هنگام سوختن ممکن است دود سمى از خود متصاعد کنند. بنابراین هیچوقت وارد ساختمان آتشگرفته که احتمال دود سمى در آن هست نشوید مگر آنکه مجهز به ماسک تنفس باشید و به کاربرد آن عادت کرده باشید.
اگر به هر دلیلى ناچار شدید که وارد اطاق پر از دود شوید اول مطمئن شوید که خود را به خطر نمىاندازید و سپس روشى را که در مبحث نجات یک مصدوم از اطاق گفته شده دنبال نمائید.
اگر در یک ساختمان آتشگرفته گیر افتادید بهترین کار این است که به اطاقى که داراى پنجره است پناه ببرید و در را ببندید. یک پتو یا فرش یا مانند آن را کیپ زیر در بگذارید تا دود وارد اطاق نشود و از پنجره تقاضاى کمک کنید.
توجه:
تمام موارد بالا براى حوادثى که در آن نشت گاز در کار است نیز مصداق دارد.
- نجات یک مصدوم از اطاق پر از دود یا گاز:
۱. بررسى کنید و مطمئن شوید که خود را به خطر نمىاندازید.
۲. یک طناب نجات به کمر خود ببندید و طناب را به دست یکى از حاضرین بدهید.
۳. بین خود و آن فرد یک سیستم از نشانههاى قراردادى برقرار کنید تا زمانىکه علامت دادید شما را بکشد. بهترین روش این است که طناب را بهصورت دائم در حالت کشیده نگهدارید و در هنگام خطر آن را شل کنید تا فرد متوجه خطر بشود و شما را بکشد.
- توجه:
بستن دستمال تر به دور دهان و بینى باعث محافظت شما در برابر گاز یا دودهاى سمى نخواهد شد.
۴. با چسباندن پشت دست خود به درب اطاق آتش گرفته و قرار دادن دست خود در زیر درب (جائى که هوا بیرون مىآید) حرارت اطاق را بسنجید. اگر هر کدام داغ بودند وارد نشوید.
۵. اگر داغ نبودند قبل از ورود به اطاق چند نفس عمیق بکشید تا خون شما پر از اکسیژن بشود و سپس با شانه خود از پهلو به درب ضربه بزنید و آن را باز کنید و در همین حال صورت خود را برگردانید. اطاق ممکن است پر از هواى سوختهٔ فشرده باشد که ممکن است هر آن منفجر شود.
اگر دود کاملاً متراکم است کف زمین سینهخیز بروید. چون با توجه به اینکه هواى داغ به بالا مىرود ممکن است لایهاى از هواى تمیز کف اطاق وجود داشته باشد.
۶. مصدوم را بگیرید و با توجه به رعایت تمام جنبههاى ایمنى با سرعت هر چه تمامتر او را بکشید، لباس سوخته را با استفاده از پتو، گلیم یا کت خاموش کنید.
۷. اگر مصدوم هوشیار است کاملاً از او مراقبت کنید چون ممکن است بر اثر نیمسوز شدن اشیاء داخل اطاق گاز منواکسید کربن در هواى اطاق پراکنده شده باشد و این امر روى هوشیارى مصدوم بهتدریج تأثیر مىگذارد.
۸. اگر تنفس مصدوم قطع شد، تنفس مصنوعى را بلافاصله شروع کنید.
۹. مصدوم را به بیمارستان برسانید.
اگر مصدوم در یک پارکینگ بسته که ماشینى با موتور روشن در آن قرار دارد گیر افتاده باشد در پارکینگ را باز کنید تا دود از پارکینگ خارج شده و هواى تازه به اندازه کافى وارد آن شود. نباید کوشش کنید که وارد چنین محلهائى شوید مگر آنکه مطمئن شوید که خطرى جان خود شما را تهدید نخواهد کرد.
سوانح و حوادث، در همه دنیا جزو علل شایع مرگ و میر یا ایجاد معلولیت جسمی و آسیب های روحی هستند. مرگ فرزند از لحاظ علمی بدترین و سنگین ترین ضربه روحی ممکن برای یک انسان می باشد و ایجاد یک مشکل غیر قابل حل جسمی که یک عمر زندگی فرزند کسی رو سخت و تلخ کنه هم دست کمی از این مساله ندارد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، در حال حاضر مرگ و میر ناشی از حوادث و سوانح دومین علت مرگ کودکان عنوان شده است. طبق بررسی‌ها، بسیاری از کودکانی که در بـخـش اطـفـال بیمارستان‌ها بستری هـسـتـنـد به‌علت حــوادث ناشی از بی‌دقتی پدر و مادرها بـسـتــری شــده‌انــد.
براساس آمار، حدود ۲ درصد این دسته مرگ‌ها ناشی از غفلت‌هایی است که در مـنــزل نسبت به کــودکــان میشود و کودک به‌دلیل مشغول بودن مادر به کارهای خانه دچار حادثه میشود.
پیشگیری از سوختگی:
· در زمان بغل کردن کودکان مایعات داغ و چای ننوشید و سیگار نکشید.
· کودک را در معرض مایعات داغ و وسایل سوزاننده( از قبیل سماور،بخاری،اجاق ،کرسی، منقل،تنور،اتو و …)قرار ندهید.
· پیش از حمام کردن کودکتان دمای آب را با پشت دست خود امتحان کنید تا مطمئن شوید که آب ولرم باشد.
· اشیای سنگین یا ظرف های حاوی مایعات داغ را روی میز نگذارید.
· در پریزهای برق محافظ پلاستیکی قرار دهید.
پیشگیری از سقوط:
· هرگز کودکتان را وقتی محافظ گهواره یا تخت خواب باز یا پایین است تنها نگذارید.
· هرگز کودک خود را در جاهای بلند مانند میز ،تخت خواب بدون حفاظ ،نیمکت و صندلی،تنها رها نکنید.
· ساک حمل شیرخوار را از زیر بگیرید.
· در هیچ سن و سالی کودک را در روروک نگذارید.
· محافظ در ابتدا و انتهای راه پله ها قرار دهید.
· روی پنجره ها محافظ و قفل قرار دهید.
· کودک خود را در جاهای بلند و بدون محافظ تنها رها نکنید.
· بالا و پایین رفتن از پله را به کودک بیاموزید.
· قوانین ایمنی دوچرخه سواری ( کلاه ایمنی و …) را آموزش دهید.
· مطمئن شوید محل بازی کودک ایمن است.
پیشگیری از غرق شدگی و خفگی:
· هرگز کودک را در تشت آب یا وان ،تنها رها نکنید. همیشه با یک دست از او حفاظت کنید.
· اشیلی کوچک یا نوک تیز را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
· کودک را به پشت یا پهلو بخوابانید( به شکم نخوابانید)
· شیرخوار را قنداق نکنید ،شکم کودک را محکم نبندید، از بالش استفاده نکنید.
· محیط زندگی کودکتان را عاری از دود ( سماور – والر- منقلو..) نگه دارید.
· کمک های اولیه و احیای قلبی عروقی شیرخوار را بیاموزید.
· سطل ها ، تشت ها و حوضچه ها را خالی نگه دارید.
· استخرها را از چهار طرف حفاظ دار کنید و در ورودی انها را بسته نگه دارید.
· کیسه های پلاستیکی یا بادکنک ها را نزدیک کودک قرار ندهید.
· سیم تلفن،سیم های الکتریکی ،نوارهای پرده و کرکره را از نزدیک تخت خواب کودکان یا محل بازی انها دور کنید.
· شنا و قوانین ایمنی آب را به کودک آموزش دهید.
پیشگیری از مسمومیت:
· درب کابینت و کمد توسط کودک قابل باز کردن نباشد.
· مواد شیمیایی( شوینده،پاک کننده،سموم) و د اروها را دور از دسترس کودکان قرار دهید.
· مواد سمی ( نفت یا مواد شوینده) را در ظروف مخصوص ریخته و دور از دسترس کودکان قرار دهید.
· اشیاءخطرناک و آلوده ،روی سطح زمین و در معرض دید کودک قرار ندهید.
پیشگیری از حوادث ترافیکی:
· بهتر است حمل و نقل کودک با وسیله نقلیه ایمن در بغل مراقبین باشد و مسائل ایمنی از قبیل بستن کمربند ایمنی و پوشش مناسب را رعایت کنید.
· صندلی عقب اتومبیل ایمن ترین محل برای کودکان در هنگام رانندگی است.
· از صندلی مخصوص کودک در اتومبیل استفاده کنید.
· بر ایمنی محیط های بازی تاکید کنید.
· قوانین ایمنی رفت و آمد به مدرسه و مهارت های ایمنی پیاده رو را به کودک بیاموزید.
صدمات بدنی:
· کودکان را با حیوانات خانگی تنها نگذارید.
· از نگهداری حیوانات در محل زندگی خودداری کنید.
· کودکان را تنها رها نکنید.
· از محل کودک خود در هر زمان مطلع باشید.
· به کودک بیاموزید با افراد غریبه صحبت نکند.
· از مراقبت از کودک در یک محیط ایمن در پیش و پس از مدرسه اطمینان یابید.
· شماره تلفن فوریت ها را به کودک آموزش دهید.