علل مهم و عمده ی ایجاد سیروز کبد چیست؟
سیروز کبد علل زیادی دارد. در ایالات متحده شایع ترین علت آن مصرف مشروبات الکلی است و در کشور ما ابتلا به ویروس های هپاتیت B ، C و D می باشد که البته درصدی از آن ها به دلیل هپاتیت مزمن به سیروز کبد ختم می شوند.
تعداد کمتری نیز به دنبال بیماری های ارثی مانند فیبروزکیستیک، کمبود آنزیمی به نام 1- آلفا آنتی تریپسین، گالاکتوزومی و بیماری ذخیره ای گلیکوژن به سیروز کبد مبتلا می شوند.
دو نوع اختلال ارثی نیز می تواند ایجاد سیروز کبد کند که یکی ویلسون به دلیل ذخیره ی مس و دیگری هموکروماتوز به دلیل ذخیره آهن می باشد.
در بیماران ویلسونی مس در انساجی مانند مغز و کلیه ها و قرنیه رسوب می کند. در هموکروماتوز آهن زیادی جذب می شود و در انساجی مانند لوزالمعده، پوست، مخاط روده، قلب، غدد داخلی و کبد رسوب می کند.
از علل دیگر سیروز کبد ، انسداد طولانی مدت مجاری صفراوی به هر دلیل می باشد. در واقع مجاری صفراوی حامل صفرا از کبد به روده ها جهت هضم چربی ها می باشند.
چنان چه کبد به دلیل عفونت مزمن
فرسوده شود اصطلاحا سیروز کبدی نامیده می شود
* در اطفال، علت سیروز کبد ،
انسداد مادرزادی این مجاری است که به اترزی مجاری مشهور است. دراین حالت باعث برگشت
صفرا به کبد و آسیب کبدی می گردد. البته به وسیله ی جراحی می توان این مجاری را
باز کرد و به بیماران کمک کرد.
* در بزرگسالان مجاری صفراوی ممکن است به دلایلی ملتهب و دچار انسداد شوند از جمله ی این دلایل بیماری سیروز کبد صفراوی اولیه است.
نوع دیگر سیروز کبد صفراوی به دلیل عمل جراحی کیسه صفرا می باشد که به دنبال آن مجرای صفراوی به دلیل عمل جراحی آسیب می بینند.
از علل غیر شایع دیگر واکنش شدید به بعضی داروها و یا مصرف طولانی مدت بعضی داروها و سموم محیطی و نیز نارسائی احتقانی قلب است که باعث احتقان کبد و در نهایت سیروز کبد می گردد.
با توجه به این که در اغلب موارد این بیماری از مادران آلوده به نوزادان منتقل میشود، تا سالها علامتی بروز نمیکند. در برخی موارد به دنبال هپاتیت حاد ویروسی، فرد به صورت یک فرد ناقل در میآید. در این افراد به دنبال علایم هپاتیت از جمله بیاشتهایی، ضعف، بیحالی، پررنگی ادرار و زردی؛ سیستم ایمنی بدن نمیتواند آنتی ژن هپاتیت B را از بین ببرد و بعد از 6 ماه، با وجود بهبودی ظاهری فرد آلوده باقی میماند. خوشبختانه تنها 10 درصد افراد مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی دچار هپاتیت مزمن میشوند و ناقل هپاتیت باقی میمانند. ولی متأسفانه در صورت انتقال عفونت از مادر به نوزاد، در اغلب موارد حالت ناقل پابرجا خواهد ماند و نوزادان آلوده امروزه، خود آلوده کننده جامعه خواهند بود.
تشخیص بیماری هپاتیت B
براساس اکثر گزارشهای علمی، بسیاری از کسانی که به ویروس هپاتیت B آلوده میشوند، از بیماری خود آگاهی ندارند و سالها پس از ابتلا، از وجود این بیماری مطلع میشوند. راه تشخیص این بیماری اندازهگیری آنتی ژن سطحی این ویروس یعنی HBS AG است. اگر در فردی آزمایش HBS AG مثبت شود، نشان می دهد که آلوده به ویروس هپاتیت B است یعنی در بدن وی ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این آزمایش را معنیدار میکند، حال عمومی بیمار، وضعیت کبد (اندازه آن و نتایج آزمایشهای مخصوص کبد) و چند آزمایش دیگر در مورد فعالیت ویروس در بدن است. در بسیاری از موارد به دنبال کشف یک مورد HBS AG مثبت، سایر افراد خانواده آزمایش شده و موارد مثبت بدون علامت شناسایی میشوند.
مهمترین مسئله در ارتباط با ناقلین هپاتیت B
این بیماران هیچ گونه علامت، نشانه و ناراحتی ندارند، ولی در خونشان ویروس وجود دارد. مهمترین مسئله در مورد این گروه از افراد، مراجعه به پزشک هر 6 ماه یک بار و بررسی آزمایشگاهی جهت تعیین وضعیت کبدی است. این امر جنبه حیاتی دارد و با انجام آن میتوان به فعال شدن بیماری در مراحل اولیه پی برد.
عاقبت ناقلین هپاتیت B
در اکثر موارد، شواهدی دال بر تخریب و التهاب سلولهای کبدی دیده نمیشود. در واقع یک سازش و همزیستی بین ویروسها و سیستم دفاعی بدن به وجود می آید. این سازگاری ممکن است تا سالیان سال باقی بماند و بیمار مشکل کبدی پیدا نکند و ویروس همچنان در حالت نهفته تا آخر عمر باقی بماند. از هر 100 نفری که به این حالت مبتلا هستند، سالیانه 1 تا 2 نفر ویروس را از بدن خود پاک کرده و آزمایش HBS AG آنها منفی میشود. تعداد بسیار کمی از این افراد در عرض چند سال، دچار عود بیماری شده و به اصطلاح فعالیت ویروس در بدن آنها مجدداً از سر گرفته میشود. به همین دلیل است که به حاملین هپاتیت B توصیه میشود تا برای معاینه و انجام آزمایشهای کبدی و بررسی وضعیتشان هر 6 ماه یک بار به پزشک معالج خود مراجعه کنند.
بهتر است ناقلین هپاتیت به صورت دورهای (3 تا 6 ماه) از نظر عملکرد کبد بررسی شوند تا در صورت تبدیل شدن به هپاتیت مزمن، تشخیص و درمان سریعتر صورت گیرد و از تخریب بیشتر کبد جلوگیری شود.
آیا امکان ابتلای ناقلین هپاتیت B به سیروز وجود دارد؟
در تعداد کمی از این بیماران که اختلال در کار کبد به صورت پیشرونده است، این احتمال وجود دارد. خوشبختانه امروزه با عرضه داروهای جدید امکان جلوگیری و یا به تأخیر انداختن این روند وجود دارد.
هپاتیت مزمن B
در تعدادی از افراد مبتلا به هپاتیت B ،ویروس به صورت فعال سبب التهاب کبد میشود. آنزیمهای کبدی (ALT, AST) در خون این افراد افزایش مییابد. این افراد نیاز به تشخیص شدت التهاب در کبد و فعالیت ویروس در خون و احیاناً درمان دارند. برای تشخیص فعال بودن بیماری و پیگیری بیماران بعد از شروع درمان لازم است آزمایشات اندازهگیری سطح میزان ویروس در خون (اصطلاحا PCR شمارشی) انجام شود. انجام PCR معمولی و غیر شمارشی فایدهای ندارد.
امروزه داروهای ضد ویروسی متعددی برای درمان هپاتیت مورد استفاده قرار میگیرد. داروی اینترفرون- آلفا دارای اثرات ضد ویروسی بوده و سبب تحریک سیستم دفاعی بدن میشود. تجویز این دارو طبق نظر پزشک صورت میگیرد.
PCR شمارشی (VIRAL LOAD) در تعیین شدت بیماری و میزان پاسخ به درمان داروهای ضد ویروسی کمک فراوانی میکند.
یکی دیگر از داروهایی که در درمان هپاتیت مزمن استفاده میشود، قرص لامیوودین است. این دارو با مهار آنزیم مسئول تکثیر ویروس هپاتیت B ،سبب مهار تکثیر آن و کنترل بیماری هپاتیت مزمن B میشود.
آیا هپاتیت B قابل پیشگیری است؟!
تزریق واکسن ضد ویروس هپایتت B به صورت سه دوز با فواصل صفر، یکماه و 6 ماه میتواند بیش از 95 درصد، مانع از ابتلا به این بیماری شود. شما هم میتوانید با تلقیح واکسن، از ابتلای خود در برابر این عفونت محافظت کنید.
کبد (جگر) اندام مهمی در بدن است که بدون آن ادامه حیات غیرممکن است. پانکراس(لوزالمعده) و کبد، نقش مهمی در هضم و متابولیسم مواد غذایی بهعهده دارند. کیسهی صفرا نیز اگر چه اندامی مهم است، ولی بدن بهخوبی خود را با فقدان آن، تطبیق میدهد. آگاهی از ساختمان و عملکرد این اندامها بسیار مهم و با ارزش است.
کبد به وزن تقریبی 1500 گرم، بزرگترین غدهی بدن است و دو لوب اصلی، راست و چپ دارد.
کبد از دو منبع خونی تغذیه می شود:
شریان کبدی، که یک سوم خون کبد را تامین میکند و از آئورت منشا میگیرد، و ورید باب که دو سوم خون کبد را تامین میکند و خون گرفته شده از لوله ی گوارش را به آن میرساند. مجموعهای از مجاری صفراوی نیز در کبد وجود دارند که صفرا (که منشأ آن سلول های کبدی است) از طریق این مجاری خارج میشود.
کبد قادر به تولید مجدد خود میباشد. وجود 20- 10 درصد از کل کبد برای ادامهی حیات کافی است؛ ولی با خارج کردن آن از بدن، مرگ در عرض24 ساعت اتفاق میافتد. کبد برای انجام بیشتر اعمال متابولیک بدن ضروری بوده و بیش از 500 عمل مختلف را انجام میدهد.
- متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین و چربی؛
- ذخیره و فعال کردن ویتامینها و مواد معدنی؛
- تبدیل آمونیاک به اوره؛
- متابولیسم استروئیدها؛
- عمل کردن بهعنوان یک صافی؛برای محافظت در برابر سیل مواد مضری که به خون سرازیر میشوند.
کبد صفرا تولید میکند، نمکهای صفراوی برای هضم و جذب چربی و ویتامینهای محلول در چربی استفاده میشوند و بیلی روبین محصول نهایی انهدام گلبولهای قرمز، در کبد ترکیب شده و از طریق صفرا دفع میشود.
این بیماری یک التهاب شایع کبدی است که به وسیلهی ویروسهای هپاتیتE A,B ,C ,D, ایجاد میگردد.
هپاتیت A از طریق خوردن مواد آلوده مثل: آب و غذای آلوده به فاضلاب انتقال مییابد. بیاشتهایی شایعترین علامت آن است. سایر علایم آن شامل تهوع، استفراغ، درد در ناحیه بالایی شکم، و ادرار تیره و زرد میباشند. بهبودی معمولاً کامل بوده و عوارض طولانی مدت به ندرت دیده میشود.
هپاتیتC ,B میتوانند بهصورت مزمن در آمده و افراد مبتلا می توانند ناقل بیماری شوند. این دو نوع بیماری از طریق خون، محصولات خونی، منی و بزاق انتقال مییابند. بهعنوان مثال سوزن آلوده، انتقال خون یا جراحات باز که باعث پاشیده شدن خون به دهان و چشمها میگردد، همچنین تماس جنسی، از راههای انتقال هستند. هپاتیت مزمن فعال، میتواند منجر به سیروز و نارسایی کبدی گردد.
ویروس هپاتیت D برای بقا و انتقال، به ویروسB متکی است. این بیماری میتواند همزمان با هپاتیت B، ایجاد شود. این بیماری معمولاً به صورت مزمن در میآید.
هپاتیت که بیشتر در کشورهای جنوبی، شرقی و مرکزی آسیا، شرقی و غربی آفریقا گزارش شده است از طریق دهانی – مدفوعی انتقال مییابد و به نظر میآید که آب آلوده در مناطق پرجمعیت ساکن در شرایط غیربهداشتی، میتواند منبع عفونت باشد.
هپاتیتE معمولاً به صورت حاد دیده میشود.
مرحله اول: (پیش عارضه) شامل تب، درد مفاصل، آرتریت، قرمز شدن پوست و ادم میباشد.
مرحله دوم: که در آن بی قراری، خستگی، درد عضلانی، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ، تغییر حس چشایی، و اختلال نسبی در تکلم وجود دارد.
مرحله سوم: زردی ظاهر می شود.
مرحله آخر یا مرحله بهبودی: زردی و سایر عوارض فروکش میکند.
بهبودی کامل در 95 درصد مبتلایان به هپاتیت A و 90 درصد افراد مبتلا به هپاتیت B حاد حاصل میگردد،اما فقط 30- 15 درصد افراد مبتلا به هپاتیت C بهبودی کامل مییابند. هپاتیت E معمولاً به صورت مزمن در نمیآید و نتایج آزمایشها نشان داده که کارکرد کبد، بعد از 6 هفته به حالت عادی برمیگردد.
بیماری مزمن کبدی است که به دلیل افزایش بافت فیبری، ساختمان طبیعی آن نابود میشود و میتواند در نتیجهی ابتلا به بیماریهای کبدی مثل هپاتیتB ، بیماری کبد الکلی (بیماری ناشی از مصرف زیاد الکل) و بیماریهای خود ایمنی باشد.
سیروز، تظاهرات بالینی متعددی دارد که عبارتاند از:
- سوء تغذیه
- جمع شدن آب در شکم (آسیت)
- آنسفالوپاتی کبدی
- تغییرات قند خون و...
تغذیه درمانی صحیح میتواند در کاهش بروز عوارض موثر باشد، ولی دریافت کافی مواد مغذی به دلیل بیاشتهایی، تهوع و فقدان حس چشایی مشکل است.
تعداد وعدههای غذایی بیشتر و کوچک تر، بهتر از 3 وعده غذایی تحمل میشوند. مکملهای مایع خوراکی نیز باید دریافت گردد و تغذیهی اضافی هم در بیماران مبتلا به سوء تغذیه و همچنین در افرادی که در معرض خطر عوارض کشندهی بیماری هستند، در نظر گرفته شود.
فاطمه ناطقی فرد
لوپوس یک بیماری خود ایمنی مزمن است که در هر سن و جنسی رخ می دهد اما شایع ترین سن ابتلا به آن بین 15 تا 25 سالگی بوده که در بین خانم ها شایع تر است.
دکتر الموتی، متخصص پوست و مو به باشگاه خبرنگاران گفت: لوپوس بیماری خود ایمنی مزمن است که اندام های مختلفی مانند پوست، مفاصل، رگ های خونی، قلنج، ریه، مغز و کلیه را درگیر می کند، در این بیماری سیستم ایمنی دو برابر سلول ها و بافت های بدن واکنش نشان می دهد و باعث ایجاد التهاب، درد و آسیب آنها می شود.
وی تصریح کرد: لوپوس در هر سن و جنسی رخ می دهد اما شایع ترین سن ابتلا به بیماری بین 15 تا 25 سالگی و در خانم ها بیشتر دیده می شود مثلا از هر 10 بیمار مبتلا به لوپوس نه نفر زن هستند، علائم بیماری لوپوس بسیار متنوع است و در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد، از شایع ترین علائم آن می توان به خستگی، علائم پوستی به شکل ضایعه های قرمز رنگ پروانه ای شکل روی گونه ها و بینی، حساسیت به نور آفتاب زخم های دهانی، ریزش مو، تورم مفاصل، درد قفسه سینه و کم خونی اشاره کرد.
الموتی خاطرنشان کرد: تغذیه مناسب بخش مهمی از درمان بیماری لوپوس را تشکیل می هد، یک رژیم غذایی متعادل، مواد غذایی لازم را برای انجام اعمال طبیعی بدن فراهم می کند، درکل افرادی که این نوع علائم را در خود مشاهده کردند باید به پزشک مراجعه کنند و علاوه بر راهنمایی های پزشک متخصص پوست باید زیر نظر پزشک متخصص تغذیه هم باشند.
لوپوس در کمین دختران و زنان جوان
گروه خبر: همزمان با روز جهانى لوپوس(21 اردیبهشت) متخصصان نسبت به احتمال بروز این بیمارى در تمام افراد جامعه به ویژه دختران و زنان جوان هشدار دادند.
به گزارش سلامت، مصطفى قاسمى، رییس انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوى کشور دراین باره گفت:« بر اساس نتایج تحقیقات جهانی، دختران و زنان 15 تا 45 ساله همواره در معرض ابتلا به این بیمارى هستند.» وی افزود: «حال آنکه لازم است تمام افراد جامعه در سنین گوناگون با انجام آزمایشهاى ساده و مراجعه به پزشکان متخصص از این بیمارى پیشگیرى و در صورت ابتلا، درمانهاى سریع و کمعارضه را آغاز کنند.» او در ادامه با بیان اینکه نسبت شیوع این بیمارى در زنان 9 برابر مردان است، افزود:« لوپوس نوعى بیمارى ناشى از اختلال در سیستم ایمنى و دفاعى بدن است که مىتواند تمام اندام بدن از انگشتان پا تا سر از جمله قلب، کلیهها، مغز، مفاصل، امعا و احشا، پوست، خون و ریه را در بر گیرد.»
به گفته قاسمی، خستگىهاى ممتد و غیرعادی، ضعف دایمی، خارش، تب، کماشتهایى ممتد، کاهش وزن ناخواسته، ریزش زیاد مو، خون دماغ، حساسیتهاى پوستى بىدلیل، کهیر، درد و ورم مفاصل، درد قفسهسینه که با تنفس افزایش مىیابد، تنگی نفس، سرفههاى همراه با خونریزی، سردردهاى غیرمعمولى و دایمی، سرگیجه و تهوع، مشاهده خون در ادرار و دردهاى ممتد و متوالى شکمى از جمله علایم و نشانههاىهاله سرخ، لوپوس است. وی با بیان اینکه ریشه و دلایل اصلى ابتلا به لوپوس ناشناخته است، خاطر نشان کرد:«عوامل ژنتیکی، محیطی، استرس، دود سیگار، هیجانات و خستگىهاى مفرط، نور شدید آفتاب، عفونتها، آنتى بیوتیکها و فشارهاى عصبى شدید از موثرترین عوامل بروز این بیمارى است.» رییس انجمن بیماران کلیوى با بیان اینکه بخش عمدهاى از این بیماران مىتوانند از مبتلایان انواع بیماریهاى کلیوى باشند، توصیه کرد که همه افراد به ویژه اعضاى خانوادههایى که در میان خانواده و فامیل خود شاهد بروز این بیمارى هستند، به متخصص مربوطه مراجعه کنند.