سنگ کلیه چیست؟ چه کسانی مبتلا به این بیماری می شوند؟ چه کاری می توان برای بهبود آن انجام داد؟
در آمریکا هر ساله تعداد 300 هزار نفر به دلیل سنگ کلیه در بیمارستان ها بستری میشوند. این بیماری از سال های بسیار دور در بدن انسان وجود داشته. نمونه های سنگ کلیه حتی در مومیایی های مصر باستان نیز یافت می شود. خوب، سنگ کلیه چیست؟ و راه حل موثر در پیشگیری از آن چه می باشد.
سنگ کلیه از مواد مختلفی تشکیل می شود و و اشکال و سایزهای متفاوتی دارد (می تواند به صورت یک رشته موی میکروسکوپی باشد و یا آنقدر بزرگ شود که تمام کلیه را فرا بگیرد). در سه حال متفاوت شیمیایی موادی که در ادرار وجود دارند در هسته مرکزی کلیه جمع شده و باعث رشد سنگ می شوند. تقریبا در حدود 80% از سنگ های کلیه از طریق ادرار دفع می شوند. اما اگر سنگ بیش از اندازه بزرگ باشد در درون کلیه باقی مانده و محل خروج ادرار را مسدود می کند. برای بهبود حال بیمار باید از معالجات پزشکی کمک گرفت.
چه چیز باعث بروز سنگ کلیه می شود؟
مجمع پزشکی تا کنون به هیچ گونه توضیح مستدلی در این زمینه دست نیافته است. اما گفته می شود که اختلات متابولیسمی، مواد معدنی، کالبدی، در این امر نقش مهمی را ایفا می کنند. تا حدودی به اثبات رسیده است که مسائل ژنتیکی نیز در این امر دخیل هستند. طرز زندگی نیز بر روی بروز بیماری تاثیر می گذارد. محل زندگی بیمارانی که دارای سنگ کلیه هستند معمولا در قسمت هایی با هوای گرم و مرطوب است تا هوای سرد. همچنین افرادی که تحرک کمی دارند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری قرار می گیرند. رژیم غذایی نیز یکی از عوامل کلیدی به شمار میرود. غذاهای پر چاشنی مثل کاری و فلفل نیز خطر ابتلا به بیماری را افزایش میدهند. این امر از طریق مشاهده آداب غذایی فیجی قابل اثبات می باشد. افراد این منطقه معمولا از خوراک های بی طعم و شیرین استفاده می کنند به همین دلیل بیماری سنگ کلیه به ندرت در آنها دیده می شود. اما اغلب افراد هندوستانی که معمولا از غذاهای تند و کاری دار استفاده می کنند معمولا از بیماری سنگ کلیه رنج می برند.
در این قسمت راه هایی برای جلوگیری از سنگ کلیه را به شما معرفی می کنیم:
1- نوشیدن آب فراوان به ویژه در آب و هوای مرطوب. سعی کنید روزی 8 لیوان آب بنوشید.
2- اگر شما زندگی بی تحرکی دارید سعی کنید کمی ورزش کنید، از راه رفتن در حوالی خانه شروع کنید و رفته رفته میزان تحرک خود را افزایش دهید.
3-میزان مصرف روزانه خود را از لبنیات بیشتر کنید و مصرف غذاهای فلفلی را نیز کاهش دهید. همچنین از غذاهای حاوی کاری و چاشنی بیش از اندازه نیز خود داری کنید.
کارشناسان اثبات کرده اند که می توان از طریق مصرف خوراکی اکسید منیزیوم به همراه ویتامین b6 پیشگیری کرد. البته مصرف این دارو باید تحت نظر پزشک معالج انجام پذیرد. مصرف فسفات و آنتی بیوتیک ها نیز باید زیر نظر پزشک انجام پذیرد.
تا پیش از سال 1980 برای برداشتن سنگ کلیه از عمل های جراحی ماژور استفاده می شد. اما پیشرفت های پزشکی موجب شده است که در چند سال اخیر دیگر نیازی به این کار احساس نشود. درمان از طریق اشعه های آلترا سونیک ( فراصوتی) این امکان را فراهم میسازند که با کمی شکاف سنگ کلیه از میان برود. امواج اکستراکورپوریل نیز برای شکستن سنگ کلیه استفاده می شوند که در این صورت دیگر هیچ گونه نیازی به جراحی و بریدگی نمی باشد.
پیشرفت های پزشکی استرس مداوای سنگ کلیه را تا حد بسیار زیادی کاهش داده است. اگرچه بهتر است که سعی کنیم تا جایی که ممکن است از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم. همچنین سعی کنید تا میزان کافی آب بنوشید. آیا درمانی از این ساده تر وجود دارد؟
سنگ کلیه بیماری نسبتا شایعی است که معمولا با افزایش سن، میزان وقوع آن افزایش می‌یابد. سیستم دفع ادرار از ۲ کلیه که توسط دو حالب به مثانه مرتبط می شود و پیشابراه که ادرار را از مثانه خارج میکند، تشکیل میشود؛ سنگ کلیه زمانی تشکیل میشود که یا غلظت مواد دفعی تشکیل‌دهنده سنگ در ادرار زیاد است یا علی‌رغم غلظت طبیعی، محیط ادرار برای تشکیل سنگ مساعد است.
حدود ۸۰ درصد سنگهای کلیوی از جنس کلسیم (بیشتر اگزالات کلسیم و کمتر فسفات کلسیم هستند. البته سنگ کلیه می‌تواند از جنس اسیداوریک، استرووایت و ندرتا سیستین هم باشد.
عادات غذایی و بیماریهای خاصی فرد را مستعد بروز سنگ کلیه خواهد کرد که شناختن آنها در پیشگیری از بروز و خصوصا پیشگیری از عود سنگ کمک‌کننده است؛ احتمال عود سنگ در فردی که یکبار سنگ کلسیمی دفع کرده است، ظرف سال اول ۱۵ درصد، ظرف ۵ سال آینده ۴۰ درصد و ظرف ۱۰ سال آینده ۵۰ درصد خواهد بود.نوع و میزان غذا و مایعات مصرفی می‌تواند شخص را مستعد بروز سنگ کند.
- افرادی که مایعات کم می‌نوشند، ادرار غلیظ‌تر و احتمال بروز سنگ بیشتری خواهند داشت؛ بهتر است مصرف مایعات در روز آنقدر کافی باشد که حداقل ۲ لیتر ادرار در شبانه روز دفع شود.
-نوع مایعات مصرفی ممکن است مهم باشد هر چند ارتباط آن با بروز سنگ قطعی نیست، مثلا به نظر می‌رسد مصرف آب گریپ فورت با افزایش بروز سنگ همراه است لذا کسانی که قبلا سنگ اگزالات کلسیمی داشتند بهتر است آب گریپ فورت میل نکنند.
- مصرف چای و قهوه با افزایش بروز سنگ همراه نیست و حتی ممکن است اثر پیشگیری‌کننده هم داشته باشد.
-محدودیت مصرف کلسیم در رژیم غذایی (لبنیات) با افزایش بروز سنگ همراه است؛ البته باید در نظر داشت که مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین d بیش از حد مورد نیاز نیز با افزایش دفع ادراری کلسیم و افزایش سنگ همراه خواهد بود لذا بیمارانی که سابقه سنگ کلیه دارند باید در مورد مصرف مکمل کلسیم با پزشک معالج خود مشورت کنند.
- افزایش فیتات در رژیم غذایی ریسک تشکیل سنگ را کاهش میدهد. فیتات در گندم، برنج، چاودار و جو وجود دارد؛ ماءالشعیر نیز حاوی فیتات بالایی است.
-رژیم غذایی حاوی ساکروز زیاد (شکر و شیرینی‌جات) خصوصا در خانمها، با افزایش بروز سنگ همراه است.
-اگزالات رژیم غذایی اثر ضعیفی در بروز سنگ دارد؛ ولی در بیمارانی که سابقه سنگ اگزالات کلسیمی دارند عاقلانه است که مصرف مواد غذایی غنی از اگزالات مثل اسفناج، شکلات و آجیل محدود شود. مصرف ویتامین c بیش از ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز نیز با افزایش بروز سنگ همراه است.
- مصرف نمک زیادی به علت افزایش دفع کلسیم ادراری با افزایش بروز سنگ همراه است.
-برخی بیماریها مثل نارسائی پانکراس، جراحی قلبی روده، بیماری کرون، هیپرپاراتیروئیدی، سارکوئیدوز و گاهی دیابت با افزایش سنگهای کلسیمی همراه است. نقرس، عفونتهای مزمن ادراری و ناهنجاری‌های سیستم دفعی نیز با افزایش سنگ همراهند.
دکتر مهشید معصوم بابایی
خواب و بیداری در ساختن سنگ موثرند،مثلا خواب در بین الطلوعین که هوا سرد و مرطوب می باشد سنگ ساز است و از طرفی طبع خواب سرد است به جهت عدم تحرک به خصوص خوابی که شخص قبل از خواب ادرار نکرده باشد،گاهی از جهت ضعف در دافعه بدن رخ میدهد که غالبا این علت به خاطر مصرف مواد شیمیایی در خوراکیها مانند روغن های نباتی ، رنگهای خوراکی و … رخ می دهد مصرف آبهایی که رسوبات زیادی دارند نیز در ساخته شدن سنگ تأثیر بسزایی دارند از این جهت برای تشخیص درست و ترکیب دقیق تر دارو باید شرایط بیمار ائم از شرایط جغرافیایی ، سن و عادات غذایی بررسی شود.
بطور کلی سنگهای کلیه ابتدا در کلیه ساخته میشوند و بعد به قسمتهای پائین تر ثل مثانه میرود. علائم و نشانه های سنگ کلیه بر حسب محل آن با هم فرق دارد. گاهی سنگها کوچکند و تا زمانی که داخل کلیه هستند هیچ علامتی ایجاد نمیکنند. گاهی این سنگها در هنگام خروج از کلیه در مسیر ایجاد انسداد میکنند و میتوانند باعث درد پهلو، عفونتهای عود کننده یا ادرار خونی دائم شوند.
وقتی سنگها از کلیه خارج شده و وارد حالب میشوند، دردهای تیزی ایجاد میکنند که در پهلوست، ولی درد معمولا به اطراف پهلو و نواحی شکم تیر میکشد. ممکن است با تهوع و استفراغ توأم شود. دردها به صورت متناوب است یعنی بعد از یک دوره شدید یک زمان آرامش وجود دارد. وقتی که سنگ به طرف پایین تر حرکت میکند دردها به قسمتهای پایین تر مثل کشاله ران تیر میکشد. این افراد معمولا تب ندارند، مگر اینکه عفونت هم داشته باشند- سختی ادرار- بیرون آمدن شن از مجرای ادرار - درد کمر و پایین کمر از علائم سنگ کلیه می باشد در سنگ مثانه میتوان به مواردی همچون : درد در بالای آلت -بیرنگی ادرار - کم کم خارح شدن ادرار و تیر کشیدن در مجرای ادرار و دربعضی موارد بند آمدن پیش آب نام برد.