چگونه به فرد دچار یخ‌ زدگی کمک کنیم ؟

در این‌ وضعیت‌، بافت‌های‌ اندام‌ها (معمولاً انگشتان‌ دست‌ و پا) به‌ دلیل‌ درجه‌ حرارت‌ پایین‌ دچار یخ‌زدگی‌ می‌شوند. در موارد شدید، این‌ یخ‌زدگی‌ می‌تواند منجر به‌ از دست‌ دادن‌ پایدار حس‌ و نهایتاً پس‌ از تخریب‌ پایدار رگ‌های‌ خونی‌، سبب‌ گانگرن‌ (مرگ‌ بافت‌ و سیاه‌ شدن‌) شود.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از پاراسات ، یخ‌ زدگی‌ معمولاً در شرایط‌ یخبندان‌ یا هوای‌ سرد و وزش‌ شدید باد رخ‌ می‌دهد. به‌خصوص‌ افرادی‌ که‌ نمی‌توانند حرکت‌ کنند، مستعد این‌ وضعیت‌ هستند. در بسیاری‌ از موارد، یخ‌زدگی‌ با کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ بدن،‌ همراهی‌ دارد و این‌ حالت‌ را باید مطابق‌ دستورالعمل‌ آن‌ درمان‌ کرد.

تشخیص‌

ممکن‌ است‌ موارد زیر وجود داشته‌ باشند:

در ابتدا، احساس‌ «سوزن‌ سوزن‌ شدن‌»

رنگ‌پریدگی‌ و به‌ دنبال‌ آن‌، کرختی‌

سخت‌ و خشک‌ شدن‌ پوست‌

تغییر رنگ‌ پوست‌ در موضع‌ آسیب‌: ابتدا سفید، سپس‌ منقوط‌ و آبی‌. در زمان‌ بهبود، پوست‌ می‌تواند قرمز، داغ‌، دردناک‌ و تاولی‌ شود. هرجایی‌ که‌ گانگرن‌ روی‌ دهد، بافت‌ به‌ دلیل‌ فقدان‌ جریان‌ خون‌ ممکن‌ است‌ سیاه‌ شود.

اهداف‌

گرم‌ کردن‌ آهسته‌ محل‌ مبتلا به‌ منظور پیشگیری‌ از آسیب‌ بافتی‌ بیشتر

فراهم‌ کردن‌ شرایط‌ انتقال‌ به‌ بیمارستان‌

۱) در صورت‌ امکان‌، قبل‌ از آب‌ کردن‌ یخ‌ قسمت‌ مبتلا، بیمار را به‌ یک‌ محل‌ گرم‌ منتقل‌ کنید (مبحث‌ « جابه‌جا کردن‌ بیماران‌ » را ببینید).

۲) دستکش‌، حلقه‌ یا هر شی‌ء فشارنده‌ دیگر (مثل‌ چکمه‌) را با ملایمت‌ خارج‌ کنید. قسمت‌ مبتلا را به‌ کمک‌ دستان‌ یا گوشه‌ لباس‌ خود و یا در حفره‌ زیر بغل‌ مصدوم‌ گرم‌ کنید. از مالش‌ دادن‌ قسمت‌ مبتلا خودداری‌ کنید چون‌ این‌ کار منجر به‌ تخریب‌ پوست‌ و بافت‌های‌ دیگر می‌شود.

۳) قسمت‌ مبتلا را در آب‌ گرم‌ حدوداً ۴۰ درجه‌ سانتیگراد قرار دهید. پس‌ از خشک‌ کردن‌ قسمت‌ مبتلا، یک‌ پانسمان‌ سبک‌ از جنس‌ باند گازدار خشک‌ روی‌ آن‌ قرار دهید.

۴) اندام‌ مبتلا را بالا ببرید و نگه‌ دارید تا تورم‌ کاهش‌ پیدا کند. در صورت‌ وجود درد شدید در یک‌ بزرگسال‌، می‌توانید دو عدد قرص‌ استامینوفن‌ به‌ بیمار بدهید. بیمار را به‌ بیمارستان‌ منتقل‌ کنید.

احتیاط‌!

قسمت‌ مبتلا را در مجاورت‌ گرمای‌ مستقیم‌ قرار ندهید.

اگر خطر یخ‌زدگی‌ مجدد وجود دارد، از آب‌ کردن‌ یخ‌ قسمت‌ مبتلا خودداری‌ کنید.

بیمار را از سیگار کشیدن‌ منع‌ کنید.

* کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ بدن

این‌ حالت‌ وقتی‌ رخ‌ می‌دهد که‌ درجه‌ حرارت‌ بدن‌ به‌ زیر ۳۵ درجه‌ سانتیگراد سقوط‌ کند. آثار این‌ وضعیت‌، بسته‌ به‌ سرعت‌ شروع‌ آن‌ و سطحی‌ که‌ درجه‌ حرارت‌ بدن‌ تا آن‌ حد سقوط‌ می‌کند، متغیر است‌. کاهش‌ متوسط‌ درجه‌ حرارت‌ معمولاً به‌طور کامل‌ بهبود پیدا می‌کند. کاهش‌ شدید درجه‌ حرارت‌ (وقتی‌ حرارت‌ مرکزی‌ بدن‌ به‌ زیر ۳۰ درجه‌ سانتیگراد سقوط‌ کند) اغلب‌ (البته‌ نه‌ همیشه‌) کشنده‌ است‌. با این‌ حال‌، صرف‌نظر از مقدار کاهش‌ درجه‌ حرارت‌، شروع‌ و تداوم‌ اقدامات‌ نجات‌دهنده‌ حیات‌ تا زمانی‌ که‌ یک‌ پزشک‌ برای‌ ارزیابی‌ بیمار برسد، همیشه‌ ارزشمند است‌.

* عوامل‌ ایجادکننده‌ کاهش‌ درجه‌ حرارت‌

کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ در منازلی‌ که‌ خوب‌ گرم‌ نمی‌شوند، می‌تواند طی‌ چند روز بروز کند. شیرخواران‌، افراد بی‌خانمان‌، سالمندان‌ و افراد لاغر و نحیف‌، مشخصاً آسیب‌پذیر هستند. کمبود فعالیت‌ (بدنی‌)، بیماری‌ مزمن‌ و خستگی‌، همگی‌ میزان‌ خطر را افزایش‌ می‌دهند؛ الکل‌ و مواد مخدر می‌توانند وضعیت‌ را تشدید کنند. همچنین‌ ممکن‌ است‌ کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ در اثر مواجهه‌ طولانی‌مدت‌ با سرمای‌ خارج‌ از ساختمان‌ رخ‌ دهد . هوای‌ وزنده‌ اثر سرمایشی‌ بیشتری‌ نسبت‌ به‌ هوای‌ راکد دارد. بنابراین‌، «عامل‌ باد ـ سرما»ی‌ زیاد می‌تواند به‌ مقدار زیادی‌ خطر بروز کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ را در فرد افزایش‌ دهد. مرگ‌ ناشی‌ از فرو رفتن‌ در آب‌ سرد می‌تواند به‌ دلیل‌ کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ باشد نه‌ غرق‌ شدگی‌. وجود آب‌ سرد در اطراف‌ بدن‌ ۳۰ بار سریع‌تر از هوای‌ سرد، بدن‌ را سرد می‌کند و دمای‌ بدن‌ با سرعت‌ بیشتری‌ سقوط‌ می‌کند.

تشخیص‌

با پیشرفت‌ این‌ وضعیت‌ ممکن‌ است‌ موارد زیر ظاهر شوند:

- لرزیدن‌ و پوست‌ خشک‌، رنگ‌ پریده‌ و سرد

- بی‌تفاوتی‌، عدم‌ آگاهی‌ نسبت‌ به‌ زمان‌ و مکان‌ یا رفتار غیرمنطقی‌؛ گاهی‌، پرخاشگری‌

- بی‌حالی‌ یا اختلال‌ هوشیاری‌

- تنفس‌ کند و کم‌عمق‌

- نبض‌ کند و ضعیف‌. در موارد شدید، ممکن‌ است‌ قلب‌ از ضربان‌ بایستد.

اهداف‌

پیشگیری‌ از اتلاف‌ گرمای‌ بیشتر از بدن‌

گرم‌ کردن‌ بیمار به‌ طور آهسته‌

در صورت‌ لزوم‌، فراخوانی‌ کمک‌های‌ پزشکی‌

* درمان در شرایط داخل ساختمان

۱) در مورد بیماری‌ که‌ از خارج‌ ساختمان‌ به‌ داخل‌ آورده‌ شده‌ است‌، به‌ سرعت‌ لباس‌های‌ مرطوب‌ را با لباس‌های‌ گرم‌ و خشک‌ تعویض‌ کنید.

۲) در صورتی‌ که‌ بیمار جوان‌ و خوش‌ بنیه‌ است‌ و می‌تواند بدون‌ کمک‌ وارد وان‌ حمام‌ شود، می‌توان‌ برای‌ گرم‌ کردن‌ مجدد او از حمام‌ استفاده‌ کرد. آب‌ باید گرم‌ باشد نه‌ خیلی‌ داغ‌ (تقریباً ۴۰ درجه‌ سانتیگراد).

۳) بیمار را در بستر قرار دهید و مطمئن‌ شوید که‌ او کاملاً پوشیده‌ شده‌ است‌. به‌ بیمار نوشیدنی‌های‌ گرم‌، سوپ‌ یا غذاهای‌ پرانرژی‌ مثل‌ شکلات‌ بدهید تا به‌ گرم‌ شدن‌ مجدد او کمک‌ کنید.

* مورد خاص‌

کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ در سالمندان‌

سالمندان‌ ممکن‌ است‌ با سرعت‌ کمتر و طی‌ چندین‌ روز دچار کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ شوند. افراد سالمند اغلب‌ از تغذیه‌ و گرمایش‌ کافی‌ برخوردار نیستند و احتمالاً بیشتر دچار بیماری‌های‌ مزمنی‌ می‌شوند که‌ تحرک‌ آنها را مختل‌ می‌کند.

هنگام‌ درمان‌ یک‌ سالمند مبتلا به‌ کاهش‌ درجه‌ حرارت‌، مراقب‌ باشید که‌ وی‌ را به‌طور آهسته‌ گرم‌ کنید. بیمار را در اتاقی‌ که‌ درجه‌ حرارت‌ آن‌ تقریباً ۲۵ درجه‌ سانتیگراد است‌، با پتو بپوشانید. اگر بیمار را خیلی‌ سریع‌ گرم‌ کنید، ممکن‌ است‌ خون‌ به‌طور ناگهانی‌ از قلب‌ و مغز به‌ سطح‌ بدن‌ منتقل‌ شود.

همیشه‌ با یک‌ پزشک‌ تماس‌ بگیرید زیرا کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ می‌تواند علایم‌ سکته‌ مغزی‌، حمله‌ قلبی‌ یا کم‌کاری‌ غده‌ تیرویید را بپوشاند یا آنکه‌ همراه‌ با آنها بروز کند.

احتیاط‌!

به‌ بیمار سالمند اجازه‌ ندهید که‌ برای‌ گرم‌ کردن‌ بدن‌ خود از حمام‌ استفاده‌ کند (گرم‌ شدن‌ ناگهانی‌ می‌تواند سبب‌ انحراف‌ ناگهانی‌ خون‌ از قلب‌ و مغز به‌ سطح‌ بدن‌ شود).

- هیچ‌ منبع‌ گرمایی‌ (مثل‌ بطری‌ آب‌ داغ‌ یا بخاری‌) را در مجاورت‌ بیمار قرار ندهید چون‌ این‌ کار می‌تواند خون‌ را خیلی‌ سریع‌ جابه‌جا کند. به‌علاوه‌، این‌ وسایل‌ ممکن‌ است‌ منجر به‌ سوختگی‌ در بیمار شود.

- الکل‌ منجر به‌ بدتر شدن‌ کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ می‌شود.

– با ملایمت‌ به‌ بیمار رسیدگی‌ کنید زیرا در موارد شدید، جابه‌جایی‌ یا درمان‌ شتاب‌زده‌ می‌تواند قلب‌ را از ضربان‌ باز نگه‌ دارد.

۴) علایم‌ حیاتی‌ بیمار (سطح‌ پاسخ‌دهی‌، تنفس‌، نبض‌ و درجه‌ حرارت‌) را به‌طور مرتب‌ کنترل‌ و ثبت‌ کنید.

۵) اگر ذره‌ای‌ در مورد وضعیت‌ بیمار مشکوک‌ هستید، تماس‌ با یک‌ پزشک‌ بسیار حایز اهمیت‌ است‌. اگر کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ در یک‌ فرد سالمند یا شیرخوار روی‌ داده‌ است‌، همیشه‌ باید کمک‌ پزشکی‌ درخواست‌ کنید.

* مورد خاص‌

کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ در شیرخواران‌

روش‌های‌ تنظیم‌ دمای‌ بدن‌ در شیرخواران‌ تکامل‌ نیافته‌ است‌، به‌ همین‌ جهت‌ یک‌ شیرخوار ممکن‌ است‌ در یک‌ اتاق‌ سرد دچار کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ شود. پوست‌ شیرخوار ممکن‌ است‌ سالم‌ به‌نظر برسد اما در لمس‌، سرد است‌؛ وی‌ ممکن‌ است‌ شل‌ و بی‌حال‌ بوده‌، به‌طور غیرمعمول‌ ساکت‌ باشد و از خوردن‌ شیر امتناع‌ کند. با پوشاندن‌ شیرخوار در پتو و گرم‌ کردن‌ اتاق‌، وی‌ را به‌ تدریج‌ گرم‌ کنید. در صورتی‌ که‌ مشکوک‌ هستید که‌ شیرخواری‌ دچار کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ هست‌ یا خیر، همیشه‌ باید با یک‌ پزشک‌ تماس‌ بگیرید.