خودارضایی نوعی فعالیت همانند سازی آمیزش جنسی اعضا مرتبط آلت جنسی و ابزار نیازشخص از سوی خودش و یا آلات مصنوعی و ابزارهای ماشینی و برای افزایش لذت از مایعات یا آب دهان استفاده میشود.تحریک اهسته در مردهااین عمل با افزایش زمان انزال و کنترل بیشتر آن، در رابطهٔ جنسی مفید خواهد بود و در سنین بالای ۵۰ سال بخاطر دفع عوامل بیماری‌زا از داخل پروستات از بروز بیماری پیشگیری می‌کندتحریک در زن‌هاخودارضایی در اکثر زنان باعث کاهش فشارهای عصبی قبل از قاعدگی میشود.این روش ایمن است و بسیاری از خطرات روابط جنسی دوطرفه و بیماریهای مقاربتی را دربر ندارد.دیدگاه علم پزشکی از لحاظ پزشکی هیچ مدرکی وجود ندارد که خودارضایی چه از لحاظ جسمی یا روحی روانی مضر باشد.
خودارضایی یا جَلْق زدن (همچنین اِستِمناء برای مردان و استِشهاء [۱] برای زنان) از روشهای ارضای میل جنسی است، این عمل با انگیزش و تحریک اندام جنسی شخص از سوی خودش و یا آلات مصنوعی و ابزارهای ماشینی نیز که آمیزش جنسی را همانندسازی میکنند، انجام میگیرد و معمولاً انجام آن تا رسیدن به اوج لذت جنسی ادامه پیدا میکند که در مردان همراه با بیرون پاشیدن منی و در زنان بصورت اسپاسم (سفتی عضلانی) همراه با لذت شدید در ناحیهٔ مهبل میباشد. [۲] جلق‌زدن را عموماً انجام این عمل توسط خود شخص در نظر میگیرند اما تحریک آلت توسط فردی دیگر البته بدون آمیزش جنسی (معمولاً با دست) را نیز جلق‌زدن گویند.[۳] تقریباً ۶۰ تا ۹۰ درصد پسران نوجوان و ۴۰ درصد دختران خودارضایی میکنند. خودارضایی به عنوان روشی سالم، طبیعی و ایمن در نظر گرفته میشود که بسیاری از خطرات روابط جنسی دوطرفه و بیماریهای مقاربتی را دربر ندارد.
یکی از کارهای Gustav Klimt،دختری در حال خودارضایییکی از خدایان یونان باستان در حال خودارضایی، اثری مربوط به قرن ششم پیش از میلادعلاوه بر احساس لذت جنسی، خودارضایی برای رهایی از تنش‌های جنسی به‌خصوص در زمانی که شریک جنسی در دسترس نیست انجام میشود. خودارضایی گاهی به منظور رفع اضطراب و رسیدن به آرامش صورت میگیرد. در نوجوانان گاهی خودارضایی با هدف کنجکاوی در خصوص دستگاه‌های تناسلی اجرا میشود. خودارضایی همچنین گاهی با هدف پیشگیری از انتقالبیماری‌های مقاربتی و همچنین پیشگیری از بارداری صورت میگیرد. گاهی در برخی نارسایی‌های جنسی توسط پزشک نیز استمناء تجویز میشود.[۲] [۵]تأثیر بر سلامتیدختری در حال تحریک آلت تناسلی.در گذشته خودارضایی گونه‌ای از انحراف جنسی و ذهنی تلقی می‌شد. اما اکنون از لحاظ پزشکی هیچ مدرکی وجود ندارد که خودارضایی چه از لحاظ جسمی یا روحی روانی مضر باشد[۴]؛ با این وجود، این باور ریشه‌دار که خودارضایی باعث عوارضی همچون مشکلات عصبی، سیاهی دور چشمها، قوس کمر، کوری، سکتهٔ قلبی، مشکلات جنسی، یا لرزش دست میشود هنوز در میان بسیاری از عوام شایع است.[۶] امروزه متخصصان، خودارضایی را گونه‌ای از فعالیت جنسی می‌دانند که طبیعی، سالم، مطلوب و امن است. تنها هنگامی خودارضایی میتواند مشکل‌ساز شود که فرد را از برقراری رابطهٔ با شریک جنسی‌اش باز دارد.از نظر دکتر سعید نجفی خود ارضائی هیچ گونه ضرر جسمی ندارد، بلکه برای تخلیه انرژی لازم است.[۲]بنا بر نظر اکثریت پزشکان و بر خلاف باور عموم، از لحاظ پزشکی خودارضایی چه در مردان چه در زنان، در صورت میانه‌روی هیچ عارضهٔ خاصی در بدن ایجاد نمی‌کند و میتواند نوعی از رفتار جنسی فرد محسوب شود و به حفظ سلامت جنسی انسان کمک کند.[۷] [۲] خودارضایی در ریزش مو، به وجود آمدن آکنه و ضعف منی و نطفه شخص بی‌تاثیر است.[۸] همچنین استمناء در ظاهر فرد تاثیرگذار نیست.[۵] خودارضایی همچنین به خودی خود هیچ مشکل روانی و ذهنی ایجاد نمی‌کند. [۹] خودارضایی باعث برطرف شدن افسردگی میشود و به بالابردن اعتماد به نفس شخص کمک میکند.[۴] خودارضایی در ضعف بینایی و بطور کلی تحلیل قوای جسمانی هیچ نقشی ندارد.[۱۰] تنها چندین بار خودارضایی متوالی میتواند باعث ایجاد خستگی به مدت حدودا یک روز شود. همچنین در جوامعی که خودارضایی گناه محسوب میشود و دیدگاه بدی در مورد آن در بین عوام وجود دارد، خودارضایی میتواند بطور تلقینی باعث احساس ندامت، پشیمانی و گناه شود. [۴]خودارضایی در اکثر زنان باعث کاهش فشارهای عصبی قبل از قاعدگی میشود. علاوه بر آن خودارضایی در زنان میتواند در اینکه چطور به ارگاسم برسند کمک کند. در مردان این عمل با افزایش زمان انزال و کنترل بیشتر آن، در رابطهٔ جنسی مفید خواهد بود.[۵] خودارضایی خصوصا در روابطی که یکی از شرکای جنسی خواهان سکس بیشتری است میتواند مفید واقع شود.[۴]البته زیاده‌روی بیش از حد در استمناء (بیشتر از ۲۰ [۱۱] بار در ماه) میتواند در مردان از عوامل سرطان پروستات در آینده محسوب شود.[۱۲] [۱۳] اما از طرفی استمناء مرتب خصوصاً در سنین بالای ۵۰ سال[۱۱] بخاطر دفع عوامل بیماری‌زا از داخل پروستات از بروز این بیماری پیشگیری میکند.[۱۴]در سال ۲۰۰۳ یک گروه تحقیقاتی ِ استرالیایی با سرپرستی ِ گراهام گیلز از انجمن سرطان استرالیا[۱۵] به این نتیجه رسیدند که خودارضایی به طور مکرر، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردان را کاهش می‌دهد. مردانی که در دههٔ سوم زندگی خود (۲۰ تا ۳۰)، به طور متوسط ۵ بار یا بیشتر در هفته انزال داشتند، به طور قابل توجهی با خطر کمتر ابتلا به سرطان پروستات روبرو بودند. با این وجود این آزمایش‌ها نتوانستند ارتباط عِلّی مستقیم بین این دو را نشان دهند. این پژوهش همچنین نشان داد که افزایش تعداد دفعات انزال از طریق خودارضایی در مقایسه با افزایش انزال‌های ناشی از آمیزش جنسی برای افراد مذکر سودمندتر است. زیرا آمیزش جنسی با خطر ابتلا به بیماریهای آمیزشی همراه است که این خود میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. البته این مزیت به سن افراد نیز بستگی دارد. تحقیقی دیگری در سال ۲۰۰۸ نشاان داده که انزال‌های مکرر بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی میتواند با خطر بیشتر ابتلا به سرطان پروستات همبستگی (و نه رابطهٔ علی) داشته باشد. اما در همین تحقیق معلوم شد که انزال‌های مکرر در دههٔ ششم (۵۰ تا ۶۰) زندگی فرد، میتواند با خطر کمتر ابتلا به سرطان پروستات همبستگی داشته باشد.[۱۶]استمنا یک یا دو بار در هفته همچنین میتواند باعث افزایش تولید گلبول‌های سفید خون در مردان شود و از این طریق سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشد. [۱۷]در زنان، این باور عامی که خودارضایی رسیدن به ارگاسم را کند میکند یا باعث مختل‌شدن یا کم‌شدن لذت جنسی در آنها میشود صحت ندارد. حتی مشاهدات نشان می‌دهد زنانی که خودارضایی میکنند از آنجا که مناطق حساس جنسی خود را بهتر درک کرده‌اند با هدایت‌کردن شریک جنسی خود زودتر و بهتر به اوج لذت جنسی میرسند.[۴]در افراد مذهبی و جوامعی که خودارضایی در آن مذموم است در فرد ممکن است در طی خودارضایی یا پس از آن احساس ندامت یا انجام گناه دست دهد[۴]. اما از طرفی خودارضایی باعث بهبود خواب فرد و کاهش استرس میشود. این عمل همچنین سبب بهبود حس احترام به نفس در شخص میگردد و با افزایش ترشح اندروفین در مغز، فرد سلامتی روحی و جسمی را احساس میکند.[۱۸]روش‌هادر مردانگرچه روش انجام خودارضایی فرد به فرد متفاوت است اما عموماً با در دست نگه داشتن آلت بصورت تقریباً محکم در دست و حرکت دست به سمت جلو و عقب و گاهی همراه با خیال‌پردازی انجام میشود. روش دیگری که عمومیت کمتری دارد مالیدن آلت به سطوح صاف و نرم مثل بالش یا تشک است. استفاده از ابزارآلات ساختگی یا وسایل سکس نیز متداول است. تمامی این رفتارها تا رسیدن به ارگاسم ادامه پیدا میکند. [۴]تمرکز بیشتر روی کلاهک آلت تناسلی و سرعت انجام عمل، سرعت رسیدن به ارگاسم را افزایش می‌دهد. برای افزایش لذت و همچنین برای کاهش اصطکاک معمولاً از مایعات یا آب دهان استفاده میشود. [۱۹]در زناندر زنان خودارضایی اغلب از طریق مالش یا ضربه بر روی آلت زنانه خصوصاً چوچوله و لب‌های فرج انجام میشود. همچنین فرو کردن انگشت یا جسم خارجی در مهبل، تحریک سینه‌ها و نقطهٔ جی از طریق مالش، فشار، کشش عضلانی و خیال‌پردازی نیز میتواند در کنار هم بکار گرفته شود. [۲۰] استفاده از جریان فشار آب بر روی چوچوله نیز یکی از روشهای مرسوم خودارضایی در زنان است. برخی از زنان حتی با فشار شدید هر دو پا به هم میتوانند تحریک شوند.[۲۱] برای برخی زنان خودارضایی تنها راه رسیدن به ارگاسم است.در فرهنگ دهخدا برای واژه جلق از قول فرهنگ نظام نقل شده‌است که این لفظ در عربی بمعنی سر تراشیدن و سنگ پراندن با منجنیق است و در فارسی بطور مجاز و تشبیه به سر تراشیدن و استمناء استعمال شده چه در سر تراشیدن هم سر را باید تر کرد و مالید تا مو بخیسد.من (همچنین اِستِمناء برای مردان و استِشهاء [۱] برای زنان) از روشهای ارضای میل جنسی است، این عمل با انگیزش و تحریک اندام جنسی شخص از سوی خودش و یا آلات مصنوعی و ابزارهای ماشینی نیز که آمیزش جنسی را همانندسازی میکنند، انجام میگیرد و معمولاً انجام آن تا رسیدن به اوج لذت جنسی ادامه پیدا میکند که در مردان همراه با بیرون پاشیدن منی و در زنان بصورت اسپاسم (سفتی عضلانی) همراه با لذت شدید در ناحیهٔ مهبل میباشد. [۲] جلق‌زدن را عموماً انجام این عمل توسط خود شخص در نظر میگیرند اما تحریک آلت توسط فردی دیگر البته بدون آمیزش جنسی (معمولاً با دست) را نیز جلق‌زدن گویند.[۳] تقریباً ۶۰ تا ۹۰ درصد پسران نوجوان و ۴۰ درصد دختران خودارضایی میکنند. خودارضایی به عنوان روشی سالم، طبیعی و ایمن در نظر گرفته میشود که بسیاری از خطرات روابط جنسی دوطرفه و بیماریهای مقاربتی را دربر ندارد.
یکی از کارهای Gustav Klimt،دختری در حال خودارضایییکی از خدایان یونان باستان در حال خودارضایی، اثری مربوط به قرن ششم پیش از میلادعلاوه بر احساس لذت جنسی، خودارضایی برای رهایی از تنش‌های جنسی به‌خصوص در زمانی که شریک جنسی در دسترس نیست انجام میشود. خودارضایی گاهی به منظور رفع اضطراب و رسیدن به آرامش صورت میگیرد. در نوجوانان گاهی خودارضایی با هدف کنجکاوی در خصوص دستگاه‌های تناسلی اجرا میشود. خودارضایی همچنین گاهی با هدف پیشگیری از انتقالبیماری‌های مقاربتی و همچنین پیشگیری از بارداری صورت میگیرد. گاهی در برخی نارسایی‌های جنسی توسط پزشک نیز استمناء تجویز میشود.[۲] [۵]تأثیر بر سلامتیدختری در حال تحریک آلت تناسلی.در گذشته خودارضایی گونه‌ای از انحراف جنسی و ذهنی تلقی می‌شد. اما اکنون از لحاظ پزشکی هیچ مدرکی وجود ندارد که خودارضایی چه از لحاظ جسمی یا روحی روانی مضر باشد[۴]؛ با این وجود، این باور ریشه‌دار که خودارضایی باعث عوارضی همچون مشکلات عصبی، سیاهی دور چشمها، قوس کمر، کوری، سکتهٔ قلبی، مشکلات جنسی، یا لرزش دست میشود هنوز در میان بسیاری از عوام شایع است.[۶] امروزه متخصصان، خودارضایی را گونه‌ای از فعالیت جنسی می‌دانند که طبیعی، سالم، مطلوب و امن است. تنها هنگامی خودارضایی میتواند مشکل‌ساز شود که فرد را از برقراری رابطهٔ با شریک جنسی‌اش باز دارد.از نظر دکتر سعید نجفی خود ارضائی هیچ گونه ضرر جسمی ندارد، بلکه برای تخلیه انرژی لازم است.[۲]بنا بر نظر اکثریت پزشکان و بر خلاف باور عموم، از لحاظ پزشکی خودارضایی چه در مردان چه در زنان، در صورت میانه‌روی هیچ عارضهٔ خاصی در بدن ایجاد نمی‌کند و میتواند نوعی از رفتار جنسی فرد محسوب شود و به حفظ سلامت جنسی انسان کمک کند.[۷] [۲] خودارضایی در ریزش مو، به وجود آمدن آکنه و ضعف منی و نطفه شخص بی‌تاثیر است.[۸] همچنین استمناء در ظاهر فرد تاثیرگذار نیست.[۵] خودارضایی همچنین به خودی خود هیچ مشکل روانی و ذهنی ایجاد نمی‌کند. [۹] خودارضایی باعث برطرف شدن افسردگی میشود و به بالابردن اعتماد به نفس شخص کمک میکند.[۴] خودارضایی در ضعف بینایی و بطور کلی تحلیل قوای جسمانی هیچ نقشی ندارد.[۱۰] تنها چندین بار خودارضایی متوالی میتواند باعث ایجاد خستگی به مدت حدودا یک روز شود. همچنین در جوامعی که خودارضایی گناه محسوب میشود و دیدگاه بدی در مورد آن در بین عوام وجود دارد، خودارضایی میتواند بطور تلقینی باعث احساس ندامت، پشیمانی و گناه شود. [۴]خودارضایی در اکثر زنان باعث کاهش فشارهای عصبی قبل از قاعدگی میشود. علاوه بر آن خودارضایی در زنان میتواند در اینکه چطور به ارگاسم برسند کمک کند. در مردان این عمل با افزایش زمان انزال و کنترل بیشتر آن، در رابطهٔ جنسی مفید خواهد بود.[۵] خودارضایی خصوصا در روابطی که یکی از شرکای جنسی خواهان سکس بیشتری است میتواند مفید واقع شود.[۴]البته زیاده‌روی بیش از حد در استمناء (بیشتر از ۲۰ [۱۱] بار در ماه) میتواند در مردان از عوامل سرطان پروستات در آینده محسوب شود.[۱۲] [۱۳] اما از طرفی استمناء مرتب خصوصاً در سنین بالای ۵۰ سال[۱۱] بخاطر دفع عوامل بیماری‌زا از داخل پروستات از بروز این بیماری پیشگیری میکند.[۱۴]در سال ۲۰۰۳ یک گروه تحقیقاتی ِ استرالیایی با سرپرستی ِ گراهام گیلز از انجمن سرطان استرالیا[۱۵] به این نتیجه رسیدند که خودارضایی به طور مکرر، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردان را کاهش می‌دهد. مردانی که در دههٔ سوم زندگی خود (۲۰ تا ۳۰)، به طور متوسط ۵ بار یا بیشتر در هفته انزال داشتند، به طور قابل توجهی با خطر کمتر ابتلا به سرطان پروستات روبرو بودند. با این وجود این آزمایش‌ها نتوانستند ارتباط عِلّی مستقیم بین این دو را نشان دهند. این پژوهش همچنین نشان داد که افزایش تعداد دفعات انزال از طریق خودارضایی در مقایسه با افزایش انزال‌های ناشی از آمیزش جنسی برای افراد مذکر سودمندتر است. زیرا آمیزش جنسی با خطر ابتلا به بیماریهای آمیزشی همراه است که این خود میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. البته این مزیت به سن افراد نیز بستگی دارد. تحقیقی دیگری در سال ۲۰۰۸ نشاان داده که انزال‌های مکرر بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی میتواند با خطر بیشتر ابتلا به سرطان پروستات همبستگی (و نه رابطهٔ علی) داشته باشد. اما در همین تحقیق معلوم شد که انزال‌های مکرر در دههٔ ششم (۵۰ تا ۶۰) زندگی فرد، میتواند با خطر کمتر ابتلا به سرطان پروستات همبستگی داشته باشد.[۱۶]استمنا یک یا دو بار در هفته همچنین میتواند باعث افزایش تولید گلبول‌های سفید خون در مردان شود و از این طریق سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشد. [۱۷]در زنان، این باور عامی که خودارضایی رسیدن به ارگاسم را کند میکند یا باعث مختل‌شدن یا کم‌شدن لذت جنسی در آنها میشود صحت ندارد. حتی مشاهدات نشان می‌دهد زنانی که خودارضایی میکنند از آنجا که مناطق حساس جنسی خود را بهتر درک کرده‌اند با هدایت‌کردن شریک جنسی خود زودتر و بهتر به اوج لذت جنسی میرسند.[۴]در افراد مذهبی و جوامعی که خودارضایی در آن مذموم است در فرد ممکن است در طی خودارضایی یا پس از آن احساس ندامت یا انجام گناه دست دهد[۴]. اما از طرفی خودارضایی باعث بهبود خواب فرد و کاهش استرس میشود. این عمل همچنین سبب بهبود حس احترام به نفس در شخص میگردد و با افزایش ترشح اندروفین در مغز، فرد سلامتی روحی و جسمی را احساس میکند.[۱۸]روش‌هادر مردانگرچه روش انجام خودارضایی فرد به فرد متفاوت است اما عموماً با در دست نگه داشتن آلت بصورت تقریباً محکم در دست و حرکت دست به سمت جلو و عقب و گاهی همراه با خیال‌پردازی انجام میشود. روش دیگری که عمومیت کمتری دارد مالیدن آلت به سطوح صاف و نرم مثل بالش یا تشک است. استفاده از ابزارآلات ساختگی یا وسایل سکس نیز متداول است. تمامی این رفتارها تا رسیدن به ارگاسم ادامه پیدا میکند. [۴]تمرکز بیشتر روی کلاهک آلت تناسلی و سرعت انجام عمل، سرعت رسیدن به ارگاسم را افزایش می‌دهد. برای افزایش لذت و همچنین برای کاهش اصطکاک معمولاً از مایعات یا آب دهان استفاده میشود. [۱۹]در زناندر زنان خودارضایی اغلب از طریق مالش یا ضربه بر روی آلت زنانه خصوصاً چوچوله و لب‌های فرج انجام میشود. همچنین فرو کردن انگشت یا جسم خارجی در مهبل، تحریک سینه‌ها و نقطهٔ جی از طریق مالش، فشار، کشش عضلانی و خیال‌پردازی نیز میتواند در کنار هم بکار گرفته شود. [۲۰] استفاده از جریان فشار آب بر روی چوچوله نیز یکی از روشهای مرسوم خودارضایی در زنان است. برخی از زنان حتی با فشار شدید هر دو پا به هم میتوانند تحریک شوند.[۲۱] برای برخی زنان خودارضایی تنها راه رسیدن به ارگاسم است.
- درمان اعتیاد با بوپره نورفین : در این روش که بسیار راحت وبدون درد صورت می پذیرد، بیمار در عرض یکی دو هفته با استفاده از داروی سابوتکس ترک کامل اعتیاد مینماید.حتی بیمار بدون اینکه نیاز به بستری شدن یا تحمل درد یا درخواست استعلاجی داشته باشد، می تواند به کار خود نیز ادامه دهد
2- درمانMMT : در این درمان بیمار از مصرف مواد مخدر و عوارض خانمانسوز اجتماعی، روانی، خانوادگی، و...... رهائی می یابد و با استفاده از متادون تولدی دوباره را تجربه میکند.
در کنار درمانهای فوق بیماریهای همراه یا زمینه ساز مصرف مواد نیز توسط روان درمانی ،مشاوره خانواده، درمان داروئی ناراحتیهای اعصاب و روان، واختلالات روانی وجنسی و..... نیز درمان میگردد.
آیا اعتیاد درمان پذیر است؟
علیرغم اینکه اعتیاد یکی از پیچیده ترین بیماریها می باشد چنانچه فرد تمایل واقعی به درمان داشته و این امر برایش ارزشمند باشد و با روش درست به پیش رود قطعا درمان می گردد ، در حالیکه در مورد برخی از بیماریها متاسفانه چنین مسئله ای دیده نمی شود. در مقابل در صورتیکه فرد هنوز به تشخیص درستی نرسیده باشد، به عمق مشکلات و عوارض ناشی از اعتیاد خود واقف نگردیده ، تمایل واقعی جهت درمان نداشته و حتی به ادامه روند اعتیاد خود بیشتر تمایل داشته باشد متاسفانه هرگونه اقدام درمانی بی نتیجه خواهد بود.
البته در موارد نادری بدلیل پیچیدگیهای خاص روانی، اعتیاد یا بیماریهای زمینه ای جسمی امکان درمان وجود نداشته و تنها با برخی از داروهای خاص سعی در کنترل اعتیاد یا کاهش آسیبهای آن می شود.
لازم به ذکر است علم درمان اعتیاد دانش جدید و نوپایی در دنیا بوده و تعدد و تنوع مواد اعتیاد آور در ایران و تفاوت آن با کشورهای دیگر استفاده از منابع پزشکی خارجی را در این زمینه محدود نموده است.
از این رو درمان اعتیاد یکی از دشوارترین و پیچیده ترین موارد درمانی در علم پزشکی بوده و موفقیت درمان تنها با آمیزه ای از علم، تجربه، هنر، عشق، صبر و تعهد کادر درمانی در قالب یک کار گروهی منسجم حاصل می گردد که تحقق این همه متاسفانه کمتر به چشم می خورد.
آگاهی کامل فرد از مراحل مختلف درمانی قبل از اقدام به درمان نقش بسیارمهمی در کسب نتیجه مطلوب درازمدت دارد، در مقابل آسان گرفتن امر درمان و اقدام به درمان بدون بررسی و مطالعه کافی منجر به بروز ناکامیهای مکرر در درمان این معضل و نهایتا” بروز یاس و نا امیدی از درمان میگردد. در حالیکه چنانچه درمان بدرستی شروع شده و ادامه یابد، یک بار اقدام کافی است تا بیمار را به نتیجه مطلوب برساند.
- آیا درمان اعتیاد را می توان تضمین نمود؟
درمان اعتیاد شامل دو بخش عمده درمان وابستگی جسمی (که اصطلاحا به آن سم زدائی می گویند) و درمان وابستگی روانی می باشد که درمان وابستگی روانی مهمترین بخش آن می باشد . در درمان وابستگی جسمی پزشک نقش عمده را داشته ولی در درمان وابستگی ذهنی و روانی بیمار نقش اصلی را ایفا می نماید. البته در درمان وابستگی روانی پزشک آگاه و مجرب می تواند راهکارهای متعددی را به فرد ارائه نماید تا وابستگی فرد را رفع نماید ولی چنانچه فرد پس از سم زدائی در پی شرکت در برنامه های آموزشی فوق نبوده و یا آنها را در عمل بکار نبندد متاسفانه احتمال عود بالا خواهد بود( چرا که رمز موفقیت در انجام دادن است نه دانستن ).از اینرو تضمین سم زدائی تا حدود زیادی بعهده پزشک ولی تضمین درمان کامل عمدتا در دست خود بیمار است و با شناخت نسبی از بیمار و سایر مسائل مهم در مشاوره ابتدای درمان تا حدودی می توان نتیجه نهایی درمان را پیش بینی نمود.
- ترک مواد مخدر با چه علائم جسمی و روانی همراه است؟
بدنبال قطع مصرف مواد مخدر در فردی که اعتیاد به این مواد دارد علائم متعددی بروز می کند که اصطلاحا به آن سندرم محرومیت (Withdrawal Syndrome) گفته می شود. این سندرم شامل:
درد عضلانی-استخوانی ، بیخوابی، بیقراری، عطسه، آبریزش بینی، خمیازه، اسهال، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، ضعف وبیحالی، پرش اندامها، احساس سرما و گرما، لرز، تعریق، تپش قلب، اشک ریزش، درد شکم، هذیان، پرخاشگری، وسوسه به مصرف مواد …. می باشد . شدت علائم فوق در افراد مختلف متفاوت بوده و تحمل آنها بدون اقدامات درمانی صحیح بسیار دشوار می باشد.
- آیا ترک اعتیاد می تواند سلامتی فرد را به مخاطره افکند؟
درمان وابستگی جسمی به مواد مخدر که اصطلاحا سم زدائی نامیده شده و در جامعه به ترک اعتیاد معروف است در مواردیکه بیمارتحت ارزیابی صحیح پزشکی و آزمایشات لازم انجام نگرفته و یا استانداردهای مراقبتهای پزشکی و پرستاری رعایت نشود می تواند با خطرات جدی همراه باشد، در غیر اینصورت سم زدائی سلامتی فرد را مورد تهدید قرار نمی دهد. سم زدائی از نظر علمی عبارتست از بکار بردن روشهایی که به بیمار کمک نماید تا دوره ترک را با حداقل علائم و بطور کنترل شده و بی خطر پشت سر گذارد.
لازم به ذکر است ترک الکل خطرات بیشتری نسبت به ترک مواد مخدر داشته و حتی با رعایت استانداردهای پزشکی امکان تشنج، کوما و مرگ وجود دارد.
- سم زدائی با چند روش علمی انجام می پذیرد؟
در حال حاضر پنج روش علمی جهت سم زدائی وجود دارد که هر یک با مزایا و محدودیتهایی همراه می باشد. این روشها عبارتند از :
روش علامتی ،روش جایگزینی ، روش سریع (RD) و روش فوق سریع (URD یا UROD) که دو روش اول عمدتا” بصورت سرپایی و دو روش آخر الزاما” بصورت بستری انجام می پذیرد. علاوه بر روشهای فوق که در مرکز تخصصی نوین برای بیماران مختلف انتخاب و انجام می پذیرند، طب سوزنی نیز از روشهای علمی سم زدائی است که در این مرکز استفاده نشده و در موارد خاصی کاربرد دارد.
- روشهای مختلف سم زدائی چه تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟
این روشها از نظر میزان موفقیت، سرعت بهبودی و دوره درمان، شدت علائم، هزینه ، نیاز به استراحت و غیبت از کار، نیاز به داشتن همراه، سرپائی یا بستری بودن و امکانات و تجهیزات لازم جهت انجامشان با یکدیگر متفاوت می باشند.
روش علامتی کم هزینه ترین روش بوده ولی در عین حال نیاز به چندین روز استراحت در منزل داشته و از آنجا که علایم جسمی و روحی درمان در برخی موارد بخوبی کنترل نمی شود از اینرو درصد کمی کاربرد موفقیت آمیز دارد. این روش بصورت سرپائی یا بستری قابل انجام است.
روش جایگزینی چنانچه بدرستی انجام گیرد همراه با علایم بسیار خفیفی بوده و اغلب نیاز به استراحت نداشته، فرد قادر به انجام فعالیتهای روزمره میباشد. این روش نسبت به روش قبلی هزینه بالاتر و در عین حال دوره طولانی تری داشته و بهمین دلیل در صورت عدم انتخاب صحیح بیمار موفقیت پایین تری دارد و تنها در موارد خاصی کاربرد دارد.
روش فوق سریع از نظر موفقیت و سرعت بهبودی بالاترین درصد را داشته، ضمن آنکه اغلب راحت ترین روش سم زدایی نیز میباشد ولی هزینه آن بالاتر از سایر روشها بوده و بدلیل تکنیک پیچیده و ظرافتهای خاصی که در انجام موفقیت آمیز آن وجود دارد،نیاز به دانش و تجربه بالای کادر پزشکی و پرستاری و رعایت استانداردهای خاص بیمارستانی دارد، در غیر اینصورت نه تنها درمان به موفقیت نمی انجامد بلکه میتواند با خطرات جدی نیز همراه باشد.
- آیا برای همه بیماران می توان یک روش خاص سم زدائی را بکار برد؟
خیر. با توجه به آنکه بیماران مختلف از جهات متعددی با یکدیگر متفاوت بوده و در عین حال تمایلات متفاوتی برای درمان دارند برای هر بیمار خاص تنها یکی از روشهای سم زدائی بهترین روش می باشد. آگاهی بیمار از مزایا و معایب هر یک از روشهای سم زدایی و تطبیق آنها با خواسته ها و شرایط خود کمک زیادی در تصمیم گیری صحیح جهت تعیین روش مناسب و هماهنگ با نظر پزشک معالج مینماید. در این زمینه بیمار می بایست عواملی چون موفقیت، راحتی، سرعت، هزینه، کیفیت خدمات، رعایت استانداردهای پزشکی و بستری یا سرپایی بودن را مورد توجه قرار دهد. البته پزشک در تشخیص روش مناسب عمدتا” موفقیت روش را مد نظر قرار می دهد (چرا که هدف اصلی مراجعه کننده نیز رسیدن به نتیجه و ترک کامل است) . ممکن است روشی موجود باشد که بسیار راحت و بدون علائم باشد (همچون کپسولهای دست ساز حاوی مخدر موجود در بازار که ندرتا” ممکن است به سم زدایی کامل بینجامند) ولی نهایتا” فرد به سم زدایی کامل نرسد ، در اینصورت چنین روشی بی ارزش خواهد بود.
- روش سم زدائی علامتی چگونه می باشد؟
این روش حدود ۸ تا ۱۰ روز بطول می انجامد و درطی مدت فوق با استفاده از داروهای غیر مخدر مختلف علائم جسمی بیمار کنترل می گردد. در طی روزهای اول سم زدایی معمولا از داروهای بیشتری استفاده می گردد و پس ازآن داروهای مصرفی کاهش یافته ومعمولا”ظرف مدت ۱۰ روزاغلب آنها قطع می گردند.
در این روش چنانچه بیمار در طی مدت درمان از ماده مخدر استفاده ننموده باشد داروی نالترکسون معمولا” در روز هفتم برای بیمار شروع میگردد (البته پس از تست مرفین و نالوکسون). در برخی از بیماران علائم ترک با این روش بخوبی کنترل نمی شود و از اینرو محدودیت دارد، ضمن آنکه در برخی از موارد علائم ترک ممکن است بخوبی کنترل شود ولی بدلیل وابستگی روانی بالا ممکن است فرد در طی دوره سم زدایی اقدام به مصرف ماده مخدر نماید که در اینصورت سم زدایی موفق نخواهد بود و اینرو در همه بیماران کاربرد ندارد.
- روش سم زدائی جایگزین چگونه است؟
این روش حدود ۲ تا ۴ هفته بطول می انجامد و در طی دوره فوق از داروهای مخدریا شبه مخدر(خوراکی یا زیرزبانی) بعنوان جایگزین مخدر مصرفی بیماراستفاده می گردد. داروهای فوق در طی مدت فوق تدریجا” قطع می شوند و معمولا” در هفته سوم پس از انجام تست مرفین و نالوکسون برای بیمار داروی نالترکسون شروع می گردد. کاهش دوز داروهای جایگزین شده بسیار حساس بوده و با توجه به طولانی شدن دوره درمان این روش در برخی از بیماران موفق نبوده و از اینرومحدودیت دارد . این روش چنانچه بدرستی انجام گیرد با علائم جسمی خفیفی همراه می باشد . کپسولهای دست ساز موجود در بازار ( که اغلب بعنوان گیاهی و غیر مخدر معروف می باشند) حاوی مواد مخدر بوده و با این مکانیسم سعی در سم زدائی دارند ولی از آنجائی که ظرافتهای بسیار زیادی در موفقیت این روش وجود دارد اغلب افراد قادر به قطع کپسولهای فوق نبوده و به آنها اعتیاد پیدا می کنند.
- روش سم زدائی فوق سریع چیست؟
این روش که در زبان انگلیسی Ultra Rapid Opiate Detoxification یا به اختصارURD یا UROD نامیده میشود جدیدترین روش جهت سم زدایی مواد مخدربوده ( البته بهترین روش در همه موارد نمی باشد و در همه موارد امکان پذیر نمی باشد ) و به این ترتیب است که بیمار اغلب به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در مرکز درمانی بستری گردیده و درطی ۳ تا ۴ ساعت تحت بیهوشی عمومی ( نه خواب عمیق که فوق العاده خطرناک است) در اتاق عمل قرار میگیرد. در طی مدت بیهوشی داروهای ویژه ای برای بیمار تجویز می گردند که منجر به بروز علائم ترک بصورت سریع و فشرده می شوند. (البته بیمار در طی بیهوشی هیچگونه علامت خاصی را احساس نمی نماید).این عمل منجر به ترشح سریع مواد مخدرداخلی بدن گردیده که جایگزین مواد مخدر مصرفی بدن بیمار می گردد و تحمل بدن فرد نسبت به علائم ترک بسیار بالا می رود . در این روش بیماربیشترین شدت علائم جسمی را در طی مدت بیهوشی سپری می نماید .
بزرگترین مزیت روش سم زدایی فوق سریع نسبت به روشهای دیگر سم زدایی میزان موفقیت آن (در مرحله سم زدایی) می باشد و درصورتیکه بدرستی انجام گیرد میزان موفقیت آن نزدیک به ۱۰۰% است . البته انجام روش سم زدائی فوق سریع نیاز به دانش و تجربه بسیار بالایی دارد ، در غیر اینصورت نه تنها به موفقیت نمی انجامد بلکه می تواند با خطرات و آسیبهای جدی نیز همراه باشد. البته لازم به ذکر است روش فوق در تمامی موارد امکان پذیر نبوده و در صورتیکه بیماری زمینه ای قلبی ، ریوی شدید یا برخی از بیماریهای دیگر وجود داشته باشد نمی توان به آن اقدام نمود. این روش عمدتا” در مواردی کار برد دارد که سم زدایی با روشهای دیگر مقدور نبوده و احتمال شکست بالایی دارند.
مزایای دیگر این روش نسبت به سایر روشها سرعت بهبودی بالاتر و در اغلب موارد (نه همه موارد) راحتی بیشتر آن است . البته باید در نظر داشت در این روش کلیه علائم در طی مدت بیهوشی از بین نرفته و بطور کلی هیچ روش سم زدایی وجود ندارد که بدون علائم باشد ( و نمی توان انتظار معجزه داشت ) و تبلیغاتی که راجع به این روش می شود که در طی مدت ۴ ساعت کلیه علائم از بین می رود بی پایه و اساس است .
بزرگترین مشکل در روش سم زدایی فوق سریع ضعف عمومی بدن پس ازمدت بیهوشی است که بطور متوسط ۳ تا ۵ روز ادامه دارد (در برخی موارد کمتر و در برخی موارد بیشتر است ) و با گذشت زمان بهبود می یابد. بجز مسئله ضعف عمومی که در اکثریت بیماران پس از سم زدایی فوق سریع (به درجات مختلف ) مشاهده می گردد، در برخی از بیماران علائم دیگری از قبیل علائم گوارشی ، خمیازه ، درد بدنی ، بیقراری یا بیخوابی نیز به درجات مختلف دیده می شود که جهت کنترل آنها داروهای موثری موجود بوده و علائم فوق اغلب برای بیمار مشکل ساز نمی باشند. شدت و نوع علائم جسمی پس از سم زدایی فوق سریع در افراد مختلف متفاوت بوده و تا حدودی قبل از سم زدایی قابل پیش بینی می باشد.
پس از انجام سم زدایی فوق سریع (در صورتیکه بدرستی انجام شده باشد) داروی نالترکسون از روز اول برای بیمار شروع گردیده و می بایست روزانه و اغلب بمدت یکسال مصرف شود . یکی از راههای تشخیص اینکه UROD درست انجام شده است یا خیراین است که آیا برای بیمار نالترکسون از روز اول شروع شده است یا خیر. متاسفانه بدلیل پیچیدگیهایی که شروع نالترکسون در این روش دارد در برخی از موارد این دارو در روزهای بعدی برای بیماران شروع می شود که همراه با عوارض و مشکلات عدیده ، عدم تحمل بیمار یا شکست سم زدائی می باشد. یکی از دلایل عمده موفقیت بالای روش فوق سریع شروع نالترکسون از روز اول است ( که اگر نتوان این کار را انجام داد میزان موفقیت سم زدائی بسیار پائین می آید).
- داروی نالترکسون چیست و چه نقشی در درمان دارد؟
داروی نالترکسون یک داروی ضد مخدربوده و از عود اعتیاد به مواد مخدر پیشگیری می نماید.(البته در کنار مصرف این دارو انجام روان درمانی نیز ضروری است). این دارو در افرادی که اعتیاد دارند قابل استفاده نبوده و همراه با عوارض بسیار شدیدی می باشد و تنها پس از سم زدائی قابل تجویز در بیماران می باشد و بعنوان یک برنامه استاندارد پزشکی لازمست تمامی بیماران پس از پایان سم زدائی ( با هر یک از روشهای موجود) تحت درمان با این دارو بمدت یکسال قرار گیرند.
اثر نالترکسون به این ترتیب است که در صورتیکه فرد وسوسه زیاد جهت مصرف ماده مخدر داشته و آنرا مصرف نماید از تاثیر ماده مخدر بر روی بدن وی جلوگیری می نماید، که این مسئله اهمیت بسیار زیادی در پیشگیری از عود دارد ، بدلیل آنکه بدنبال عدم تاثیر ماده مخدر بر روی بدن فرد احتمال ادامه مصرف ماده مخدر بسیار پایین می آید و فرد از تلاش بیهوده فوق دست خواهد کشید ( البته در برخی از بیمارانیکه هروئین بر روی نالترکسون مصرف مینمایند بدلیل آنکه هروئین موجود در بازار اغلب همراه با داروهای خواب آور می باشد ممکن است حالات خواب آلودگی بروز نماید، یعنی نالترکسون جزء مخدری هروئین را خنثی مینماید ولی جزء خواب آور آن اثر می نماید که در چنین شرایطی تست ادراری در تشخیص کمک کننده است). در صورتیکه اگر این دارو مصرف نشود کافی است فقط فرد یکبار پس از ترک ماده مخدر استفاده نماید و ماده فوق بر روی بدنش اثر نماید که در اینصورت قطعا این روند ادامه یافته و فرد دچار برگشت اعتیاد می شود. در برخی از موارد در صورتیکه ماده مخدر بر روی نالترکسون مصرف شود امکان بروز علائم و عوارض خفیفی نیز وجود دارد( از جمله حالت تهوع و…..).
علاوه بر اثر فوق نالترکسون تا حدودی وسوسه و میل به مصرف ماده مخدر را نیز کم می نماید.البته نه به این معنا که این دارو ضد وسوسه یا تنفرزا می باشد و تبلیغاتی که در این زمینه می شود بی پایه و اساس است و راه ایجاد تنفر تنها با روان درمانی می باشد.
- عوارض داروی نالترکسون تا چه حد جدی است؟
داروی نالترکسون در فردی که مبتلا به اعتیاد به مواد مخدر می باشد علائم بسیار شدید سندرم محرومیت را ایجاد می نماید که کنترل آنها اغلب بسیار دشوار بوده و بعضا با خطرات جدی روبرو می باشد. ولی این دارو در افرادی که سم زدائی شده اند ندرتا عوارضی را در پی دارد که هیچیک جدی نمی باشند. مهمترین عارضه ای که در ارتباط با نالترکسون مطرح می باشد افزایش آنزیمهای کبدی است که بسیار نادر بوده و در عین حال عارضه مهمی نمی باشد، بدلیل اینکه نالترکسون بدون آنکه به سلولها یا بافت کبدی آسیبی برساند سبب افزایش این آنزیمها می گردد و برخلاف بعضی از داروها که هپاتیت و آسیب کبدی به همراه دارند چنین عارضه ای در مورد نالترکسون مطرح نمی باشد.
افزایش آنزیمهای کبدی با آزمایش خود بطور دوره ای مشخص می گردد و در صورت بروز با قطع دارو به حد طبیعی بازمی گردد. لازم به ذکر است بسیاری از بیماران مبتلا به اعتیاد در زمان مراجعه به درمان آنزیمهای کبدی بالا دارند که پس از اقدام به درمان و شروع نالترکسون آنزیمهای کبدیشان به حد طبیعی بازمی گردد.
- آزمایشات مربوط به اعتیاد به مواد مخدر تا چند روز پس از اقدام سم زدائی منفی می شوند؟
آزمایشات فوق معمولا از ۲ تا ۱۰ روز پس از قطع مصرف مواد مخدر منفی می شوند . در روش فوق سریع هر چند مواد مخدر از روز اول از سطح سلولهای پاک می گردند ولی از آنجائی که دفع این مواد عمدتا وابسته به دفع کبدی آنها از بدن می باشد این روش تاثیر زیادی در تسریع منفی شدن تستهای آزمایشگاهی فوق ندارد.
لازم به ذکر است متاسفانه تستهای آزمایشگاهی فوق در برخی موارد منفی یا مثبت کاذب داشته و از اینرو به تنهایی اعتبار زیادی ندارند. مواردی که انگیزه شان از مراجعه به درمان تنها منفی شدن تستهای آزمایشگاهی می باشد متاسفانه پیش آگهی خوبی نداشته و اغلب همراه با عود زود هنگام می باشد و پزشک در این موارد می بایست دقت بیشتری در پذیرش بیمار داشته باشد.
- آیا روش خاصی از سم زدائی وجود دارد که از عود اعتیاد پیشگیری نماید؟
خیر. درمان اعتیاد بطور کلی به دو بخش درمان وابستگی جسمی (سم زدائی) و درمان وابستگی روانی تقسیم می شود . البته درمان مراحل جزئی تری را نیز شامل می شود ( از جمله مشاوره انگیزشی در ابتدای درمان که حداقل یکساعت بطول می انجامد و….) که در راستای یکی از بخشهای دوگانه فوق می باشند. سم زدائی با هر یک از روشهای علمی فوق الذکر تنها بیمار را از نظر علائم جسمی یا روانی سندرم محرومیت کنترل می نماید وتاثیر مشخصی در درمان وابستگی روانی به تنهایی ندارد. از اینرو روش سم زدائی فوق سریع به تنهایی تاثیر و برتری مشخصی در پیشگیری از عود اعتیاد ندارد و نمی تواند جایگزین مراحل درمانی دیگر در این زمینه شود.
البته روش سم زدائی فوق سریع از این نظر که داروی نالترکسون سریعتر برای بیماران شروع می گردد و بیماران سریعتر از نظر جسمی بهبود می یابند می تواند به بیماران کمک نماید تا با شرایط بهتر و مطمئنتری بتوانند به درمان و مبارزه با وابستگی روانی خود بپردازند.
اسامی عامیانه: GRASS ،HASH ،DOPE ،BLOW ،DRAW
شکل ظاهری: بصورت تکه های جامد، از رزین گیاه شاهدانه میباشد، قـهـوه ای و یــا مشکی است.
نحوه استعمال: بـصورت دود کردن با سیگار همراه با سیگار برگ و همراه با چپق و یا قلیان، پختن آن و مصرف بهمراه غذا، همراه به چای نیز دم میکنند.
اثرات آنی: ریلکس کننده، حواس شنوایی و بینایی (به خصوص رنگها) قویتر میگردنـد، اشتها آور است، فرد حراف و یا منزوی میگردد، واکنش به محرکها کند میشود، دقیقه ها طولانی شده زمانی دیر میگذرد، اجسام عادی عجیب بنظر میرسند.
خطرات کوتاه مدت: احسـاس سـردرگـمـی، اضــطراب، هراس، بد گـمـانـی، تـوانـایـی یادگیری کاهش می یابد، هماهنگی حرکات مختل میشود.
خطرات دراز مدت: پارانوئید، اسکیزوفرنی، جنون، روانپریشی، افسردگی و اضطــراب، استعمال آن همراه با سیگار سبب آسیب جدی به ریه ها میگردد.
کانابیس (حشیش یا ماری جوانا)
کانابیس (حشیش یا ماری جوانا) از ۵۰۰۰ سال پیش هم برای مقاصد تفریحی و هم برای
مقاصد طبی مورد استفاده بود.این ماده که منشاء آن را چین یا آشور دانسته اند، قرن
ها برای بیماری هایی مانند روماتیسم، جراحات و بیماری هایی مربوط به مواد زاید بدن
به کار می رفته است.
در کشورهای غربی پس از دوره ای از رواج مصرف آن در دهه
های ۶۰ و اوایل ۷۰ که آن را به یکی از نمودهای اعتراض اجتماعی جوانان بدل کرد، طی
دو دهه گذشته مصرف آن به شدت افزایش یافته است، به طوری که در بعضی از کشورها مصرف
آن حتی از سیگار هم بیشتر شده است. در عین حال اختلاف نظرهای عمده ای حتی بین
پژوهشگران در مورد میزان اثرات مضر آن و اثرات مفید آن در درمان بعضی از بیماری ها
و نحوه مواجهه با مصرف آن در سطح جامعه بروز کرده است.
فرآورده های کانابیس
کانابیس از گونه مونث گیاه شاهدانه ?کانابیس ساتیوا? به دست می آید.ماده اصلی روانگردان آن امگا _ ۹ _ تتراهیدروکانابینول (THC) است. محتوای THC در سرشاخه های گلدار گیاه در بالاترین حد است و به ترتیب در برگ ها، برگ های تحتانی، ساقه و دانه های گیاه کاهش می یابد.
فرآورد ه هایی که از این گیاه به دست می آید، شامل ماری جوانا (با محتوای THC ۰/۵ تا ۵ درصد) که از سرشاخه های گلدار و برگ های خشک شده گیاه به دست می آید، حشیش (با محتوای THC ۲ تا ۲۰ درصد) که از رزین خشک شده و گل های فشرده شده گیاه تهیه می شود و روغن حشیش که حاوی ۵ تا ۱۵ درصد THC است.
کانابیس به صورت سیگارت یا با قلیان کشیده می شود و گاهی آن را با توتون مخلوط می کنند. افرادی که حشیش یا ماری جوانا می کشند، معمولاً پک های عمیق می زنند و نفس خود را نگه می دارند تا جذب آن را به حداکثر برسانند. ماری جوانا یا حشیش ممکن است خورده شوند.
تاثیرات حاد مصرف کانابیس
مصرف کانابیس باعث سرخوشی و آرامش، تغییرات ادراکی، تحریف درک زمان تشدید تجربیات حسی معمول مانند خوردن، تماشای فیلم و شنیدن موسیقی می شود. حشیش هنگام مصرف در محافل جمعی ممکن است باعث خنده و پرحرفی مسری شود.مصرف زیاد این ماده و نشیگی حاصل از آن باعث اختلال در توجه و حافظه کوتاه مدت، مهارت های حرکتی، زمان واکنش و فعالیت های مستلزم مهارت می شود.شایع ترین عارضه زودرس مصرف کانابیس در افرادی که بار اول از آن استفاده می کنند حمله اضطراب و وحشت زدگی است که یکی از دلایل رایج ادامه ندادن مصرف آن است.
این حالت همچنین در افرادی که مداوماً کانابیس مصرف کنند، هنگام مصرف بیش از حد معمول آن، دیده می شود.بعد از کشیدن حشیش در عرض چند دقیقه ضربان قلب ۵ تا ۲۰ درصد افزایش می یابد، فشار خون در حال نشسته افزایش و با ایستادن کاهش می یابد.
این اثرات در یک فرد سالم عارضه چندانی ایجاد نمی کند و نسبت به آنها تحمل به وجود می آید. مسمومیت حاد کانابیس احتمال بسیار کمی دارد و تا به حال موردی از مسمومیت از آن در انسان گزارش نشده است.کانابیس بر حسب میزان مصرف باعث اختلال در کارکرد شناختی و رفتاری می شود که بالقوه می تواند باعث اختلال در رانندگی وسایل نقلیه یا کار با سایر ماشین ها که مستلزم مهارت است شود. یک پیامد احتمالی وخیم مصرف کانابیس در صورتی که در حد نشیگی استفاده شده باشد می تواند تصادفات رانندگی باشد.
گرچه در شبیه سازهای آزمایشگاهی اثر مصرف تفریحی کانابیس به مهارت های رانندگی معادل غلظت های ۰/۰۷درصد تا ۱/۰ درصد الکل در خون بوده است، بررسی اثرات کانابیس در شرایط واقعی جاده ها اثرات خفیف آن است، شاید به علت آنکه مصرف کنندگان کانابیس بیشتر از مصرف کنندگان الکل به اختلال مهارت های خود آگاهی دارند و از رانندگی پرهیز می کنند.نتایج بررسی های همه گیر شناسی در مورد نقش حشیش در حوادث رانندگی در جاده ها دوپهلو بوده است و به نظر می رسد که در این موارد نقش کانابیس تنها افزایش اثرات الکل است.
اثرات درازمدت مصرف کانابیس
- دستگاه ایمنی: گرچه بررسی ها در حیوانات آزمایشگاهی نشان دهنده مهار اجزای مختلف دستگاه ایمنی به وسیله کانابیس است، در حال حاضر هیچ شاهد قطعی وجود ندارد که مواد شبه کانابیس کارکرد ایمنی انسان را مختل کنند.
- دستگاه تنفس: دود کردن طولانی مدت و به مقدار زیاد کانابیس باعث افزایش علایم تنفسی در مبتلایان به برونشیت مزمن مانند سرفه کردن، تولید خلط وخس خس سینه می شود و با کاهش کارکرد ریوی همراهی دارد.کشیدن طولانی مدت حشیش یا ماری جوانا ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان های دستگاه تنفس شود و میزان اثر آن در این رابطه دست کم در حد کشیدن سیگار معمولی است.
- دستگاه تولید مثلی: گرچه تجویز مزمن THC به حیوانات آزمایشگاهی باعث بعضی اختلالات تولید مثلی در آن ها شد، اثرات مشابه در انسان مشاهده نشده است.تنها مورد ثابت شده کاهش وزن جنین در مادرانی است که در طول بارداری به کشیدن حشیش ادامه داده اند.
اثرات رفتاری: نتایج مطالعات در مورد میزان رابطه بین مصرف زیاد کانابیس در نوجوانی و اختلال تحصیلی در دوران تحصیلی و دوران کاری متعارض بوده است.
- اثرات شناختی: مصرف طولانی مدت و به مقدار زیاد کانابیس باعث ایجاد نقصان شدید و شدیداً ناتوان کننده حافظه، توجه و کارکرد شناختی مانند آنچه در الکل دیده می شود نمی شود، اما ممکن است اختلال خفیفی در توجه و حافظه به وجود آید که پس از قطع مصرف کانابیس احتمالاً برگشت پذیر است.
- وابستگی به کانابیس: در افرادی که به طور مزمن مقدار زیادی کانابیس مصرف می کنند و به رغم عواقب ناگوار شخصی به مصرف آن ادامه می دهند وابستگی به کانابیس به وجود می آید. معمولاً از هر ده نفری که به مصرف کانابیس مبادرت می کنند، تنها یک نفر در حین ۴ تا ۵ سال بیشترین میزان مصرف به آن وابسته می شود.خطر این وابستگی کمتر از خطر وابستگی به نیکوتین (۳۲ درصد) و مواد افیونی (۲۳ درصد) و در حد مشابه الکل (۱۵ درصد) است.
بعضی از گروه های اجتماعی بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض زودرس یا دیررس مصرف حشیش یا ماری جوانا هستند، از جمله نوجوانانی که سابقه مشکلات تحصیلی دارند، مصرف حشیش را خیلی زود در سال های ابتدایی زندگی شروع می کنند، در معرض خطر مصرف سایر موادمخدر یا محرک هستند و یا به حشیش وابسته می شوند.
زنانی که حین بارداری به مصرف حشیش ادامه می دهند ممکن است در معرض خطر بالای به دنیا آمدن نوزادان کم وزن باشند و بالاخره در افراد دچار بیماری های ریوی مانند آسم و برونشیت یا بیماری های روانی مثل اسکیزوفرنی یا وابستگی به الکل و سایر موادمخدر مصرف حشیش ممکن است بیماری اصلی فرد را تشدید کند.
آیا مصرف حشیش زمینه ساز اعتیاد به سایر مواد مخدر قوی تر است؟
همه بررسی هایی که در آمریکا انجام شده است نشان دهنده توالی مصرف ابتدایی ماری جوانا و سپس روی آوردن به داروی غیرقانونی ?قوی تر? مانند مواد محرک (آمفتامین ها) و مواد افیونی بوده است. اما پژوهشگران در تفسیر این توالی اختلاف نظر دارند.
فرضیه کمتر قانع کننده این است که مصرف کانابیس مستقیماً باعث افزایش مصرف سایر موادمخدر یا محرک می شود. اما دو فرضیه دیگر که بیشتر حمایت متخصصان را جلب کرده است، یکی این است که نوجوانان ناسازگاری که به مصرف حشیش روی می آورند، در عین حال مستعد مصرف سایر موادمخدر هم هستند؛ دوم آنکه مصرف حشیش باعث تعامل اجتماعی آنها و همسالان مصرف کننده موادمخدر و دسترسی بیشتر به فروشندگان این مواد می شود، بنابراین احتمال بیشتری دارد که به سایر مواد مخدر هم آلوده شوند.
مصارف طبی کانابیس
کانابینویید های صناعی در حال حاضر به صورت قرص خوراکی نابیلون (nabilone) در انگلیس و دانابینول (danabinol) در ایالات متحده به عنوان داروی ضداستفراغ قوی برای بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی هستند مورد استفاده است.
با توجه به اثرات افزاینده اشتهای مواد شبه کانابیسی از آنها در درمان بیماران مبتلا به بی اشتهایی، تهوع و استفراغ ناشی از ایدز، مصرف مواد افیونی و داروهای ضدویروسی نیز استفاده می شود.اثرات ضد درد و شل کننده عضلانی کانابیس، امکان استفاده از آن را در درمان دردهای مزمن چه به تنهایی و چه همراه سایر دارو ها فراهم می آ ورد، هر چند در این مورد تحقیقات زیادی تا به حال انجام نشده است.
استفاده از مواد شبه کانابیسی در مدل های حیوانی بیماری MS اسکلروز متعدد) نشان دهنده کاهش لرزش و گرفتگی عضلانی بوده است. همچنین گزارش های موردی زیادی در مورد اثرات مفید کانابیس در برطرف کردن عوارض MS وجود دارد. در حال حاضر تحقیقات در مورد اثبات اثرات مفید کانابیس در درمان MS ادامه دارد.پژوهش ها در دو دهه گذشته دو نوع گیرنده کانابینوییدی را در بدن مشخص کرده است.
گیرنده های CB۱ که در دستگاه اعصاب مرکزی (عقده های پایه ای، مخچه، قشر مخ، هیپوکامپ و طناب نخاعی) و نیز در بافت های محیطی مانند رحم و قلب وجود دارند و گیرنده های CB۲ که در بافت های محیطی، در طحال و ماکروفاژها قرار دارند و نقشی در تنظیم فعالیت لنفوسیت ها به عهده دارند این گیرنده ها دارای لیگاندهای درون زا نیز هستند. امید بر این است که در آینده با ساخت داروهایی که به طور اختصاصی بر این گیرنده ها اثر کنند، بتوان اثرات درمانی ناشی از کانابیس را بدون عوارض جانبی احتمالی به دست آورد.
اختلاف نظر ها در مورد نحوه برخورد با حشیش و ماری جوانا
گسترش بی سابقه مصرف کانابیس در کشورهای غربی و نیز ادعاها در مورد کم ضرر بودن یا حتی منافع آن باعث تقاضا های فراوان برای قانونی کردن مصرف آن شده است، همچنان که مثلاً مصرف سیگار و الکل در این کشورها قانونی است سیاست کشورهای غربی در این باره متفاوت بوده است، در حالی که در کشوری مانند هلند مصرف کانابیس در کافه هایی خاص آزاد و قانونی است، در بعضی مکان ها در ایالات متحده مصرف آن غیرقانونی است.
موافقان قانونی شدن مصرف کانابیس بر چند نکته تاکید می کنند؛ یکی اینکه هزینه های زیادی برای کنترل مصرف آن باید صرف کرد بدون اینکه تاثیری در جلوگیری از گسترش استفاده از آن داشته باشد. نکته دیگر این است که اعمال مجازات های قانونی در مورد مصرف کنندگانی که از پیش ممکن است دچار محرومیت های اجتماعی باشند، را در معرض بدتر شدن وضعیت شغلی یا تحصیلی قرار می دهد.
از طرف دیگر منع مصرف آن باعث روی آوردن افراد به قاچاقچیان می شود که ممکن است آنها را به سایر موادمخدر خطرناک تر آلوده کنند و بالاخره اینکه آنها به نتایج بررسی هایی استناد می کنند که آزاد شدن مصرف کانابیس در هلند یا ۱۱ ایالت آ مریکا باعث افزایش رواج مصرف آن نشده است.
در مقابل مخالفان آزادسازی مصرف کانابیس از یک طرف به خطرات مربوط به سلامتی و امکان وابستگی به آن و عدم اثبات اثرات مفید را مطرح می کنند و نیز منافع قانونی شدن آن را مانند سیگار و الکل رد می کنند.
به گفته آنها سیگار و الکل به رغم قانونی بودن سالانه باعث مرگ افراد بسیار می شوند و این خطر نیز وجود دارد که شرکت های تولید کننده سیگار که در کشورهای غربی با خطر از دست دادن بازارهای خود و نیز دعواهای قضایی متعدد برای جبران خسارات وارده بر سلامت افراد روبه رو هستند، با سوءاستفاده از بازار جدید ایجاد شده، به ترویج مصرف حشیش و ماری جوانا بپردازند در عین آنکه از نظر آنها کنترل کردن بازار قانونی کانابیس نیز غیرممکن است
اسامی عامیانه: WEED ،GRASS ،POT ،CHRONIC ،JOINT ،BLUNT ،HERB ،GANGA
HEMP
،BASH ،BHANG ،BLAST ،JIVE
شکل ظاهری: از برگ، ساقه شاهدانه بدست می آید. شبیه جـعــفـری خشک سبـز، قهوه ای و یا خاکستری میباشد. اندکی توهم زا است.
نحوه استعمال: مانند حشیش میباشد.
اثرات آنی: گذشت زمان حس نمیگردد، تمرکز کاهش مییابد، حافظه و یادگیری کاهش می یـابد، افـزایـش فـشار خـون و ضـربـان قـلـب، خشکی دهان، قرمزی چشمها، خواب آلودگی، اشتها آور، اثرات حشیش را نیز دارا می باشد. خنده های مکرر.
خطرات: پارانوئید، آسیب به ریه ها، سرفه و عفونت مجاری تنفس، برونشیت.