بخوانید در دانشنامه سلامت در مورد عفونت نوزادان شیر خوار و راه درمان این عفونت در کودکان شیرخوار با ما همراه باشید .
کلونیزاسیون باکتریها در روده نوزاد
دستگاه گوارش نوزاد در هنگام تولد استریل بوده و بهسرعت بهوسیله میکروارگانیسمهای فلور طبیعی مادر، کلونیزاسیون صورت میگیرد. عواملی که بر روی مدل این کلونیزاسیون در روده نوازد تأثیر میگذارند شامل نحوه تولد (از طریق واژن و یا سزارین)، شرایط بهداشتی هنگام تولد و نوع تغذیه (شیرمادر و یا شیر مصنوعی (شیرخشک)) میباشند. کلونیزاسیون روده نوزاد به طور شاخص شامل بیفیدوباکتر و لاکتوباسیل خواهد بود. این باکتریهای اولیه بیان ژنی را در سلولهای اپیتلیال میزبان تنظیم میکنند، زیستگاه مطلوب و دائمی برای خود ایجاد کرده و نیز از رشد باکتریهای بیماریزا (پاتوژن) جلوگیری به عمل میآورند. کلونیزاسیون سریع در روده یک عامل تعیینکننده حیاتی برای فلور دائمی روده است که میتواند اثرات مفیدی بر روی سلامت زندگی از طریق پیشگیری شرایطی نظیر سرطان کولون، بیماریهای التهابی روده، آلرژی، دیابت و چاقی داشته باشد.
تأثیر شیرمادر بر میکروفلورهای روده
شیرمادر یک استاندارد طلایی برای تغذیه کودکان است و سبب پیشرفت میکروفلورهای روده (لاکتوباسیلها و بیفیدوباکترها) میشود. طیف وسیعی از الیگوساکاریدها در شیرمادر دیده شده که برخی از آنها تأثیراتی بر علیه عفونت و آلرژی نیز میتوانند داشته باشند. عقیده بر این است که بیفیدوباکترها و لاکتوباسیلها، اسیداستیک، اسیدلاکتیک و سایر اسیدهای آلی را تولید میکنند که میتواند موجب کاهش PH و در نتیجه موجب جلویگری از رشد برخی میکروارگانیسمهای بیماریزا شود. بدیهی است که بیفیدوباکترها موجب تحریک متعادل و مناسب سیستم ایمنی کودکان میگردند. بیماریهای عفونی عموماً در شیرخوارانی که با شیرمادر تغذیه میکنند نسبت به آنهایی که از شیرخشک استفاده میکنند شیوع کمتری دارد و این به دلیل ویژگی مخصوص کلونیزاسیون میکروبی در شیرمادر است. تغذیه با شیرخشک به عنوان مرحله بحرانی برای رشد نوزاد به شمار میآید و ممکن است با رشد فلور نرمال روده، کلونیزاسیون در باکتریهای بیماریزای بالقوه نظیر «استافیلوکوک» و «ای کولای» اتفاق بیفتد. افزودن الیگوساکاریدهای
پره بیوتیکی مانند Galactose oligosaccharide (GOS) وFructose oligosaccharide (FOS) به شیرخشکها برای غلبه بر این مشکل بوده است. شیرمادر دارای چندین مزیت است که از بین آنها پیشرفت متعادل سیستم ایمنی یکی از کلیدیترین این مزیتها محسوب میشود. تأثیر شیرمادر بر روی میکروفلور روده نمیتواند تنها به یک ترکیب نسبت داده شود. مجموعه ای از شواهد وجود دارد که نشان میدهد الیگوساکاریدها نقش تعیینکنندهای را در این ترکیب بازی میکنند. میکروفلور رودهای در کودکانی که با شیرمادر تغذیه میشوند اکثراً از بیفیدوباکترها و لاکتوباسیلها تشکیل شده در صورتی که اکولوژی میکروبی در اطفال تغذیه شده با شیر مصنوعی (شیرخشک) بیشتر شبیه به بزرگسالان بوده و شامل مقادیر زیادی از باکتریوئیدها، کلستریدیوم و باکتریهای خانواده انتروباکتریاسه میباشد. در اینجا به روشنی مشخص میشود که میکروفلور روده با میزبان و سیستم ایمنی او در سنین اوایل زندگی یک رابطه همزیستی دارد، بنابراین اجزای رژیم غذایی قادر هستند ترکیب میکروفلور رودهای را تغییر داده و به پیشرفت سیستم ایمنی پس از تولد و نتایج کلینیکی خاص خود منجر شوند.
الیگوساکاریدهای پره بیوتیک
الیگوساکاریدهای پره بیوتیک کربوهیدراتهای کوتاه زنجیرهای هستند که توسط دستگاه گوارش انسان و حیوانات قابل هضم نیستند. الیگوساکاریدهای آزاد جزء اصلی شیر تمامی پستانداران هستند ولی در مقایسه با شیر انسان، غلظت الیگوساکاریدها در این شیرها بسیار پایینتر بوده و نیز ساختار آنها از پیچیدگی کمتری برخوردار است. علاوه براین، الیگوساکاریدها از هیدرولیز پلیمرهای رژیمغذایی در حین هضم نیز مشتق میشوند. همچنین الیگوساکاریدها میتوانند از منابع طبیعی استخراج شوند، یا از مونومرها یا الیگوساکاریدهای کوچک
سنتز شده و یا از پلیمرها مشتق شوند. خاصیت تعیینکننده پرهبیوتیکها توانایی آنها در تحریک رشد اختصاصی لاکتوباسیلها و بیفیدوباکترها در روده بزرگ است. الیگوساکاریدهای پرهبیوتیک توسط فلور روده تخمیر میشوند و در نتیجه این عمل، هیدروژن، گاز دیاکسیدکربن و اسیدهای چرب کوتاه زنجیره مثل بوتیرات آزاد میشوند. اسیدهای چرب کوتاه زنجیره موجب کاهش PH و اسیدیتر شدن مدفوع شده و در نتیجه شلشدن مدفوع، افزایش دفعات دفع و اثرات ملایم ضدیبوست را بههمراه خواهند داشت. پیشگیری از یبوست که به طور متناوب در شیرخواران تغذیه شده با شیرخشک مشاهده میشود میتواند از مزایای اولیگوساکاریدها باشد. به علاوه، PH اسیدی از رشد میکروبهای بیماریزا جلوگیری کرده و سبب ارتقاء رشد میکروارگانیسمهای مفید و نیز توسعه سلولهای اپیتلیال روده بزرگ (کولون) میشود. اثرات نامطلوب پره بیوتیکها شامل دردهای شکمی، برگشت شیر(ریگورژیتاسیون) و نفخ شکمی است که در نتیجه تولید گاز زیاد در روده ایجاد میشوند. افزودن پره بیوتیکها به شیرخشک کودکان سبب افزایش قیمت آنها در مقایسه با فرمولاهای معمولی میشود. قانعکنندهترین اثر کلینیکی این شیرهای مصنوعی که برای شیرخواران محروم از شیرمادر ساخته میشود، اثر پیشگیری کننده آنها از عفونتهای رودهای است. این موضوع در تحقیق صورت گرفته بر روی کودکانی که از شیرخشک حاوی پره بیوتیک استفاده میکردند، با کاهش تعداد کلی اسهال به اثبات رسید. در تحقیق دیگری پیرامون مطلب یاد شده، کاهش عفونتهای تنفسی نیز دیده شد. یکی دیگر از اثرات حفاظتی پره بیوتیکها، کاهش دوره درمان با آنتیبیوتیک در کودکان است که با شیرخشکهای حاوی پره بیوتیک تغذیه شدهاند. اخیراً استفاده از فرمولاهای غنی شده با FOS و GOS در شیرخوارانی که در معرض خطر آتوپی(آلرژیهای شدید با سابقه فامیلی) بوده و از شیرمادر محروم بودند به منظور مقابله با عفونتهای6 ماهه اول زندگی رواج پیدا کرده است.
تأثیر نوکلئوتیدها بر سیستم ایمنی
تعداد زیادی تحقیقات انسانی، حیوانی و آزمایشگاهی وجود دارد که تأثیر نوکلئوتیدها بر روی ایمنی سلولی و هومورال را نشان میدهد. اگر چه این مکانیسمها به طور کامل شناخته شده نیستند، به نظر میرسد نوکلئوتیدها سیستم ایمنی را از طرق مختلفی تحریک میکنند از جمله: فعالسازی لنفوسیتها، تکثیر natural killer cell ها، فعالیت ماکروفاژها و نیز افزایش تولید دیگر فاکتورهایی که در تنظیم سیستم ایمنی نقش دارند. برخی مطالعات حیوانی نشان داده است که مکملهای حاوی نوکلئوتید با افزایش مقاومت و تقابل با استافیوکوک اورئوس و کاندیدا البیکانس نقش دارند.
شواهد کلینیکی اثرات مثبت الیگوساکاریدهای شیرمادر
نوزادان به هنگام تولد بسیار آسیبپذیر هستند بنابراین نیاز به مراقبت و حمایت ویژه دارند. در تحقیقی 618 جفت مادر و نوزادانشان برای ارزیابی تأثیر رژیم غذایی برروی شیوع علائم عفونی مورد بررسی قرارگرفتند. در این تحقیق، کودکان تغذیه شده با شیرمادر در مقایسه با کودکانی که شیرخشک خورده بودند با سن بیش از 13 هفته، شیوع کمتری از عفونت های گوارشی (9/2% در مقابل 7/15%) و نیز شیوع کمتری از عفونتهای تنفسی (6/25% در مقابل 37%) را نشان دادند.
کاهش ابتلا به عفونتها پس از اتمام دوره شیرخواری نیز ادامه پیدا کرد که این مطلب در واقع تحت تأثیر تنظیم سیستم ایمنی است. تغذیه با شیرمادر موجب بهبود سیستم ایمنی شیرخواران میشود و در نتیجه از عفونتهای رودهای و دستگاه تنفس جلوگیری به عمل میآورد. به نظر میرسد تغذیه با شیرمادر از پیشرفت بیماریهای atopic (اتوپیک) جلوگیری میکند که این مطلب خود شاهدی است بر ارتقاء سطح سیستم ایمنی پس از تولد در اثر تغذیه با شیرمادر. در این میان، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد الیگوساکاریدهای شیرمادر فاکتوری بسیار مهم در تقویت سیستم ایمنی کودکان هستند.
افزایش مصرف هزینه در بیماریهای عفونی کودکان
در سال2002 مرگومیر کودکان کمتر از 5 سال، 18% ناشی از عفونتهای تنفسی، 15% بیماریهای اسهالی و 11% ناشی از بیماری مالاریا بوده است. اهمیت عفونتهای تنفسی تنها به خاطر میزان مرگ و میر آنها نبوده و بلکه به خاطر میزان شیوع این بیماری در این گروه سنی است. این نوع عفونت اغلب در سنین ابتدایی زندگی رخ میدهد و تقریباً 6-5 مرتبه در سال شاهد این نوع از عفونتها هستیم. عفونتهای دستگاه تنفس هزینههای سنگینی را بر زیرساختهای حفظ سلامت جامعه تحمیل میکند. برای هر عفونت شدید دستگاه تنفسی به طور مستقیم و غیرمستقیم تقریباً بین 140 تا 240 دلار بسته به نوع ناحیه درگیر در عفونت هزینه درمان تخمین زده میشود. کل هزینه سالیانه برای عفونت تنفسی در اطفال در کشور آلمان 213 میلیون دلار تخمین زده شده است! اغلب عفونتهای ویروسی دستگاه تنفس در کودکان مربوط به عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی بوده و علائم ناشی از آن شامل علائم عمومی سرماخوردگی با سرفه و گرفتگی گلو میباشد و در برخی موارد شاهد التهاب گوش میانی (otitis media) و گوش درد نیز هستیم. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در کودکان اغلب با تب و بیحالی و کماشتهایی همراه است. درمانهای اختصاصی نیز برای آنها معمولاً وجود ندارد و در این موارد داروهای کاهشدهنده تب و درد مانند استامینوفن (paracetamol) و در برخی موارد داروهای برطرفکننده احتقان بینی (nasal decongestant)میتواند برای کاهش علائم و تغذیه راحتتر مورد استفاده قرار گیرد. برای بهبود سیستم ایمنی بر علیه عفونتهای ویروسی دستگاه تنفس در سنین ابتدایی رشد، واکسیناسیون میتواند بسیار مفید باشد. در سنین ابتدایی زندگی سیستم ایمنی بدن به صورت سرکوب شده است و عفونتها در این سنین در بالا بردن سطح پاسخ ایمنی تأثیر دارند. عفونت و کلونیزاسیون با فلور طبیعی ممکن است برای شکلدهی پاسخهای ایمنی طبیعی ضروری باشد. افزودن پره بیوتیکها در شیرهای مصنوعی کودکان ممکن است موجب کاهش تعداد عفونتهای رودهای شده و در نتیجه استفاده از آنتیبیوتیکها را کاهش دهد. لازم به ذکر است که بروز عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی کودکان (بیش از 3بار) در کودکانی که از شیرمادر محروم و با فرمولای حاوی گالاکتوالیگوساکارید و فروکتو الیگوساکارید تغذیه میشوند حدود 17% کمتر میباشد.
نتیجه گیری و بحث
کلیه دادهها و اطلاعات به دست آمده از آزمایشات بررسی شده در این تحقیق به این مطلب اشاره دارند که پره بیوتیکها و نوکلئوتیدها فاکتورهای کلیدی در تغذیه شیرخوران محسوب میشوند که میتوانند ابزار مطمئنی برای تقویت سیستم ایمنی در طول دوران کودکی بوده و از بروز عفونتها و آلرژیها و در نتیجه هدر رفتن سرمایه، جلوگیری به عمل آورند. با این وجود نیاز به انجام آزمایشات دقیقتر و عمیقتر به منظور اثبات فرضیه تأثیر فاکتورهای غذایی بر روی سیستم ایمنی در کوتاه مدت و فوائد حاصل از آن در بلند مدت الزامی به نظر میرسد و در مجموع، نقش محتوای تغذیهای قبل از ابتلا به بیماریهای عفونی، حین بیماری و پس از آن به وضوح پررنگ و قابل توجه است.
لازم است بدانید یک کودک شیرخوار نیاز به هیچ داروئی ندارد چون شیر مادر برای او همه چیز است
