از آنجا که آثار این بیماری فقط شامل بیمار نمی‌شود و خانواده و جامعه را هم درگیر می‌کند، می‌توان آن را یک بیماری صعب‌العلاج اجتماعی دانست در این زمینه ذکر نکته‌هایی ضروری به نظر می‌رسد...
بیمارانی که دچار نارسایی کلیه می شوند در تمام جوامع بشری زندگی طبیعی‌ای مانند من و شما ندارند. آنها با کمک دستگاه دیالیز و داروها زنده هستند. این بیماران از مشکلات زیادی رنج می‌برند؛ گذشته از مشکلات مالی که بسیار حایز اهمیت است، تنگی نفس، پوکی‌استخوان، مشکلات فشارخونی، اختلال آب و الکترولیت‌ها و کم‌خونی مزمن (به دلیل مصرف داروهای متعدد) هم گریبانگیرشان می‌شود زیرا دستگاه دیالیز با تصفیه خون، آنها را زنده نگه می‌دارد اما خون‌سازی، کلسیم‌سازی و تنظیم سیستم داخلی بدن را انجام نمی‌دهد و این کارها فقط از عهده کلیه‌ها ساخته است و بس. بیماری این عزیزان یک بیماری چند وجهی است و پزشکان متخصص مختلفی برای درمان آن باید مشارکت کنند. لازم است همه ما (چه به عنوان مردم جامعه و چه مسوولان اجرایی) تلاش کنیم تا بهترین سرویس را با حداقل هزینه در اختیار این بیماران بگذاریم. این کار به مدیریت و برنامه‌ریزی بهداشتی نیاز دارد.
نباید از یاد ببریم همه کارهای درمانی‌ای که انجام می‌دهیم، موقتی است و باید در اسرع وقت و کوتاه‌ترین زمان پیوند کلیه انجام شود چون هرچه این کار سریع‌تر انجام شود، امکان بهبود و کاهش عوارض بیشتر است. در آمریکا بیش از 50 هزار فرد در انتظار پیوند وجود دارد اما به دلیل روابط انسانی و عشق مخصوص ایرانی، ما با افتخار اعلام می‌کنیم فهرست انتظار نداریم. پیوند کلیه همسران و غیرفامیل از 20 سال پیش از بیمارستان لبافی‌نژاد آغاز شد، در دنیا به این پیوند زن به شوهر یا غیرفامیل، مدل ایرانی می‌گویند.
یکی از اقدام‌هایی که در زمینه پیوند و حمایت از بیمار کلیوی موثر بوده و این سدشکنی مورد توجه وزارت بهداشت قرار گرفته، اهدای کلیه‌ها از زنده (غیرجسد) است. این پیشرفت به‌علت تسهیل پیوند و تغییر نوع و شیوه جراحی بوده است، یعنی اهدای کلیه با روش لاپاروسکوپی که فرد دهنده کلیه از شر آن شکاف بدمنظره روی بدنش خلاص می‌شود و به سرعت می‌تواند به کار و زندگی خود برگردد. در این روش پزشک به جای شکافتن پهلو، با ایجاد یک برش بسیار کوچک و با استفاده از دستگاه مخصوص میکروسکوپی که 8 برابر بزرگ‌نمایی دارد، کلیه را خارج می‌کند و اهداکننده ایثارگر، 3 ماه بعد از اهدای کلیه حتی از منظر زیبایی نیز مشکلی نخواهد داشت و باور نمی‌کند جراحی انجام داده است. اهداکننده پس از 2 یا 3 روز کاملا بهبود می‌یابد و حتی پس از 2 هفته می‌تواند به زندگی عادی برگردد. این تکنیک جراحی جالب باعث می‌شود ایثارگرانی که به علت ترس از اتلاف وقت یا دور ماندن از کار از اهدای کلیه منصرف می‌شدند، به این کار تشویق شوند. آخرین و مهم‌ترین مساله، حمایت و مراقبت جدی از کلیه‌هاست. شما که کلیه‌های سالمی دارید و متوجه این نعمت بی‌مانند نیستید، دقت کنید.
دیابت و فشارخون عامل 80 درصد از موارد نارسایی کلیه اند
دو دشمن کلیه آدم ها
یکی از وظایف مهم و اصلی کلیه، تنظیم تعادل مایعات و املاح بدن است. برای آنکه عملکرد کلیه‌ها به درستی انجام شود، باید خون کافی وارد آنها شود و به شبکه پیچیده مویرگی‌شان برسد...
کلیه‌ها علاوه بر تنظیم آب و املاح بدن، وظیفه تولید هورمون اصلی خونساز بدن (اریتروپوئتین) را هم بر‌عهده دارند. یکی دیگر از وظایف کلیه، دفع سموم بدن با آب به صورت ادرار است. از آنجا که سلامت کلیه ارتباط محکمی با عملکرد صحیح دیگر اعضای بدن از جمله کبد، قلب، چشم و مغز دارد، مراقبت از این عضو اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. پرهیز از مصرف برخی موادغذایی مضر، نوشیدن مایعات کافی و در کل تغییر شیوه زندگی، نه تنها عملکرد کلیه‌ها را بهبود می‌بخشد بلکه بر دیگر اعضای بدن نیز تاثیر مثبتی دارد.
یکی از ارکان حفظ سلامت انسان، محافظت از کلیه در برابر آسیب‌هاست. بیماری‌های کلیوی در مراحل اولیه، کاملا بی‌علامت هستند و ممکن است قبل از ایجاد هرگونه شکایت باعث تخریب قسمت عمده‌ای از فعالیت و عملکرد کلیه شود. تنها راه اطلاع از ابتلا به بیماری‌های کلیوی در مراحل ابتدایی، انجام آزمایش‌های خون و ادرار است. ابتلا به بیماری مزمن کلیوی شیوع بالایی دارد و طبق آمار ارائه‌شده از هر 8 نفر یک نفر به بیماری مزمن کلیه مبتلا هستند. تغییر در تعداد دفعات ادرار یا حجم ادرار در شبانه‌روز، شب‌ادراری، تغییر رنگ ادرار، ورم صورت یا ورم پاها و درد یا سوزش حین دفع ادرار، بی‌اشتهایی (سوءتغذیه)، کاهش وزن بیش‌ازحد، تهوع و استفراغ، تنگی نفس و کم‌خونی از علایم ابتلا به بیماری کلیوی است. در صورت وجود هر یک از آنها حتما باید به پزشک مراجعه کرد تا آزمایش‌های لازم را برایتان تجویز کند.
تغذیه و نارسایی کلیوی
نوع تغذیه، انجام فعالیت‌های ورزشی و مصرف داروها نقش موثری در بهبود عملکرد کلیه و سالم‌ماندن آن دارد. چاقی شکمی یکی از موارد مهمی است که باعث می‌شود تا افراد دچار نارسایی کلیه شوند ولی می‌توان با تغذیه صحیح از آن پیشگیری کرد. به گفته متخصصان تغذیه، مصرف موادغذایی پرپروتئین، روغن حیوانی و لبنیات پرچرب باعث ابتلا به بیماری‌های کلیوی می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود مصرف گوشت قرمز را کاهش دهید و روزانه کمتر از 3 تا 5/3 گرم نمک مصرف کنید و دوغ و پنیرهایی که نمک کمتری دارند، بخورید. رژیم‌های غذایی پرنمک، باعث بالارفتن فشارخون و آسیب کلیه می‌شود. اگرچه نباید مصرف لبنیات از برنامه غذایی حذف یا محدود شود اما بهتر است نوع کم‌چرب آن را انتخاب و مصرف کرد. توصیه می‌شود، روغن‌های جامد را حذف و از روغن زیتون در تهیه غذاها استفاده کنید. نوشیدن حداقل 8 لیوان آب، باعث سالم‌ماندن کلیه‌ها می‌شود. در برنامه غذایی خود حتما میوه و سبزی را بگنجانید و در طول روز
3 تا 4 عدد میوه بخورید.
کسانی که bmi بالایی دارند، حتما باید وزنشان را کم کنند زیرا کاهش وزن در کنترل فشارخون و عوارض کلیوی موثر است. پس روزانه 20 تا 30 دقیقه ورزش‌های نرمشی مانند پیاده‌روی و دویدن انجام دهید. بهترین نوع فعالیت ورزشی، ورزش‌های هوازی ایروبیک است. فعالیت‌های ورزشی، باعث تنظیم جریان خون و کاهش فشارخون می‌شود. البته فعالیت ورزشی سنگین مانند وزنه‌برداری و بدنسازی با وزنه‌های سنگین به دلیل اینکه تاثیر منفی روی قلب می‌گذارند، توصیه نمی‌شود.
فشارخون و نارسایی کلیه
در صورتی که کسی به بیماری قند (دیابت)، پرفشاری خون یا چاقی دچار باشد یا یک یا چند نفر از اعضای خانواده بیماری کلیوی داشته باشند، سیگار مصرف کنند، یا سنشان بالاتر از 50 سال باشد بیش از سایرین در معرض خطر است. شایع‌ترین علل ابتلا به بیماری‌های کلیه در دنیا، دیابت و پرفشاری خون است. حدود 80 درصد نارسایی‌های کلیه به این دو علت مربوط می‌شود. کنترل فشارخون در بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت، در پیشگیری از آسیب به کلیه موثر است. دیابت می‌تواند باعث از کارافتادن آنها و در نهایت همودیالیز شود. 35درصد مبتلایان به دیابت به بیماری کلیه مبتلا می‌شوند.
پس فشارخونتان را به‌طور منظم کنترل و اگر نیاز به مصرف دارو است، حتما به‌طور منظم آن را مصرف کنید. در صورتی که فشارخون خیلی بالا نباشد، می‌توان با تغذیه مناسب آن را کنترل کرد اما اگر بیش از 140 بر 90 میلی‌‌‌جیوه باشد باید حتما دارو مصرف شود. کنترل منظم قندخون به خصوص در کسانی که به دیابت مبتلا هستند یا قند پنهان دارند (یعنی قندخون در حالت ناشتا متعادل است) توصیه می‌شود. اگر اسیداوریک شما بالاست یا سابقه ابتلا به نقرس در خانواده‌تان ارثی است، حتما به پزشک مراجعه کنید.
از لوپوس تا آسیب کلیه
برخی از علت‌های بیماری‌های کلیوی ناشناخته‌اند. عوارض دارویی و سنگ‌های کلیه از دیگر علت‌های آسیب کلیه‌ها هستند. مشکل سنگ کلیه‌تان را جدی بگیرید و درمان را منحصر به زمانی که سنگ کلیه ساخته شده است، نکنید. اگرچه سنگ‌سازی کلیه، بیماری عودکننده‌ای است اما با رژیم غذایی مناسب، نوشیدن مایعات و تحرک کافی قابل‌پیشگیری است. اگر سنگ کلیه با اقدام‌های درمانی به موقع رفع نشود ممکن است باعث سنگ‌سازی بیشتر شود. در این صورت ممکن است با جراحی یا سنگ‌شکنی، مشکل را برطرف کرد. انجام جراحی مکرر و سنگ‌شکنی می‌تواند به بافت کلیه آسیب برساند و در نهایت به نارسایی کلیوی بینجامد. در صورتی که مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون، کلیه پلی‌کیستیک و بیماری?های روماتیسمی مثل لوپوس یا آرتریت روماتویید هستید حتما به پزشک مراجعه کنید تا کلیه‌هایتان مورد بررسی قرار گیرد.
معمولا بسیاری از افراد برای کاهش دردهای خفیف بدنی یا درمان عفونت حتی عفونت ساده‌ای که ممکن است ویروسی باشد از مسکن‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند. اگرچه مصرف مسکن‌ها تحت‌نظر پزشک و در مقاطع زمانی کوتاه اشکالی ندارد اما مصرف خودسرانه داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند. پس دارو را در موارد ضروری و تحت‌نظر پزشک مصرف کنید. سایر داروهای خاص و بعضی سموم، آفت‌کش‌ها و موادمخدر و... هم می‌توانند به آسیب کلیه منجر شوند. مصرف مکمل‌های غذایی به خصوص در ورزشکاران نیز باید تحت‌نظر متخصص پزشکی ورزشی باشد زیرا ترکیب‌های موجود در مکمل‌ها می‌تواند با تاثیر بر نفرون‌ها باعث آسیب کلیه شود
رنگ طبیعی ادرار، از زرد کمرنگ تا زرد تیره کهربایی متفاوت است...
این رنگ با میزان غلظت رنگدانه‌ای به نام یوروکروم رابطه مستقیم دارد، اما رنگ ادرار همیشه طبیعی نیست. گروه ویتامین «B» می‌تواند رنگ ادرار را به سبز تغییر دهد به طوری که حتی با چشم نیز قابل‌تشخیص باشد. آب هویج ادرار را به رنگ نارنجی درمی‌‌آورد و نام بیماری پورفریا (بیماری ژنتیکی که روی پوست و سیستم اعصاب اثر دارد) نیز نام خود را از تغییر رنگ ادرار به شراب‌پورت گرفته است. اغلب تغییر رنگ ادرار بی‌ضرر و گذراست. گاهی تغییر رنگ می‌تواند در اثر مصرف برخی موادغذایی خاص، رنگ مو، مکمل‌ها یا داروهای تجویزی به وجودآید. هر چند گاهی رنگ ادرار غیرعادی نشان‌دهنده عفونت یا بیماری جدی است.
ادرار نارنجی
غذاها و مکمل‌ها: سر دسته متهمان این تغییر رنگ، موادغذایی حاوی ویتامین C، هویج و آب آن و برخی سبزی‌ها هستند. این مواد علاوه بر نارنجی کردن ادرار، می‌توانند کف دست و پا را بی‌رنگ کنند.
داروها: برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ریفامپین، وارفارین و فنازوپریدین رنگ ادرار را نارنجی می‌کنند. برخی داروها می‌توانند عوارض جانبی روی دستگاه ادراری داشته باشند مثل برخی مسهل‌ها و داروهای شیمی‌درمانی، از دست دادن آب (عرق، استفراغ، اسهال) و نوشیدن کم‌مایعات نیز باعث غلظت یوروکروم می‌شود و رنگ ادرار را تیره می‌کند.
ادرار سبز یا آبی
می‌تواند در نتیجه غذا و دارو باشد. مثلا مارچوبه رنگ ادرار را مایل به سبز می‌کند و بوی مخصوصی به ادرار می‌دهد که کاملا قابل‌تشخیص است. داروهایی که می‌توانند رنگ ادرار را آبی تا سبز کنند، آمی تریپتیلین، ایندومتاسین، سایمتدین و داروهای ضدتهوع و چند مولتی‌ویتامین هستند. در برخی داروها رنگی مورداستفاده قرار می‌گیرد که علاوه بر آبی‌کردن رنگ ادرار باعث درد در هنگام دفع ادرار نیز می‌شوند. برخی بیماری‌های ارثی نادر مثل هیپوکلسمی، رنگ ادرار را آبی می‌کنند. این بیماری ارثی گاهی به نام «نشانگان پوشک آبی» نیز نامیده می‌شود که به دلیل رنگ آبی ادرار کودکان مبتلاست.
قهوه‌ای تیره یا ادرار به رنگ چای
خوردن مقدار زیاد موادغذایی مثل باقلا، ریواس و آلو ادرار را قهوه‌ای تیره می‌کند. داروها و برخی موادمخدر نیز رنگ ادرار را به قهوه‌ای تیره تغییر می‌دهند. از داروها می‌توان به کلروکلین و آنتی‌بیوتیک‌های مترونیدازول و نیترونورانتونین که در عفونت‌های ادراری تجویز می‌شوند، اشاره کرد. مسهل‌های حاوی برگ سنا و کاسکارا و شل‌کننده عضلانی متوکاربامول ادرار را قهوه‌ای تیره می‌کنند. برخی بیماری‌ها به خصوص ناراحتی‌های کبدی مثل هپاتیت و سیروز و بیماری ارثی نادر به اسم tyrosinemia که التهاب گلرومرول‌های کلیوی است، با توانایی کلیه در جذب مایع و مواد زائد تداخل می‌کند.
ادرار تیره و کدر
عفونت‌های دستگاه ادراری و سنگ کلیه می‌توانند شکل ظاهری ادرار را کدر و تیره کنند.
نظر می رسد اکثر افراد وقتی صحبت از خطر بیماری کلیوی می شود، آن را انکار می کنند، اما خوشبختانه چند اقدام پیشگیرنده برای جلوگیری از بروز آن وجود دارد.
با راهبردهای زیر شما می توانید سلامت کلیه هایتان را بهتر کنترل کنید:
1) یک برنامه کاهش وزن تنظیم کنید: به خاطر داشته باشید که اضافه وزن بسیار زیاد باعث پایین آوردن عملکرد کلیه ها می شود. شاخص توده بدنتان (bmi) را اندازه بگیرید و آن را با وزن سالم تان مقایسه کنید.
مراقب رژیم غذایی تان باشید و منظم ورزش کنید. باید کاری کنید که ورزش جزئی از برنامه زندگی تان درآید. منظور از ورزش فقط پیاده روی، دویدن با تمرین با وزنه نیست، حتی باغبانی، خانه داری، بالا و پایین رفتن از پله ها یا بازی کردن با بچه ها هم نوعی فعالیت فیزیکی به حساب می آید.
2) مراقب کلسترول تان باشید: کلسترول بالا همیشه با بیماری قلبی، سکته و بیماری های کلیوی همراه است. به همین دلیل است که کنترل سطح کلسترول خون تان برای سلامت شما ضروری است. سعی کنید یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مصرف داروهایی که پزشک برایتان تجویز می کند را رعایت کنید.
3) سیگار را ترک کنید: سیگار کشیدن یا استفاده از سایر دخانیات یکی از عوامل مهم در بیماری های کلیوی مزمن است. پس همین امروز سیگارتان را ترک کنید تا خطر ابتلا به نارسایی های کلیوی را در خون تان پایین بیاورید. علاوه بر این سیگار ضربان قلب و فشار خون تان را هم بالا می برد. درست است که ترک سیگار کار سختی است اما اگر می خواهید از سلامتی تان مراقبت کنید، هیچ انتخاب دیگری ندارید.
4) آب بدنتان را تأمین کنید: خیلی افراد دچار کم آبی مزمن هستند. نوشیدن مقدار کافی آب اهمیت بسیار زیادی دارد مخصوصا در گرمای تابستان. کسانی که دچار "سنگ کلیه " هستند یا در گذشته "سنگ کلیه " داشته اند، باید برای تأمین آب بدنشان برنامه درستی داشته باشند. البته باید مراقب باشید بیش از اندازه هم آب مصرف نکنید. در صورت نیاز با پزشک خود مشورت کنید.
5) یک رژیم غذایی متوازن داشته باشید: یک رژیم غذایی "پرکربوهیدرات " کنترل دیابت را سخت تر می کند.
مواد غذایی "پرکربوهیدرات " عبارتند از؛ نان، پاستا، حبوبات، سیب زمینی و برنج. مصرف زیاد نمک هم با فشار خون ارتباط مستقیم دارد. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری های کلیوی به مصرف زیاد نمک حساس هستند، بدنشان ورم کرده و فشار خون شان هم بالا می رود. علاوه بر این، همیشه بخاطر داشته باشید که رژیم های غذایی پرچربی نیز می تواند موجب تصلب شریان شود که یکی از بزرگ ترین عوامل بیماری های کلیوی است.
6) از مصرف برخی داروهای خاص و مواد مضر خودداری کنید: مصرف مواد ممنوعه عملکرد کلیه ها را ضعیف می کند، پس مراقب باشید.
حتی برخی داروهای متداول موجود در داروخانه مثل داروهای ضدالتهاب غیراستیروئیدی (مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم) می تواند موجب ناراحتی های کلیوی جدی شود. گاهی اوقات برخی داروها (مثل آنتی بیوتیک ها) برای افرادی که ناراحتی کلیوی دارند باید با دوز متفاوتی تجویز شود.
حتی برخی گیاهان و مکمل ها می تواند به کلیه ها ضرر برساند.
7) برای کنترل دیابت خود اقدام کنید: دیابت یکی از متداول ترین عوامل بیماری کلیه ای مرحله آخر (esrd) می باشد که از مرحله1 شروع شده و تا مرحله 5 پیش می رود. اینجاست که عملکرد کلیه ها تا جایی پیش می رود که نیاز به درمان جایگزین کردن کلیه می شود. این درمان شامل "دیالیز " یا "پیوند " می شود.
اگر به دقت قند خون تان را تحت کنترل داشته باشید بهتر می توانید از بروز بیماری شریان های کوچک خون که بیماری "شریانی میکرو " نامیده می شود جلوگیری کنید. این اختلال معمولا همراه با کمبود پروتئین در ادرار همراه است و در آخر منجر به آسیب کلیوی دیابتی می شود.
8) فشار خون تان را کنترل کنید: فشار خون دومین عامل متداول بیماری های کلیوی است. خیلی اوقات فشار خون بالا موجب حمله های قلبی، نارسایی قلبی، سکته یا بیماری کلیوی هم می شود. برای جلوگیری از ضعیف شدن عملکرد کلیه ها و مراقبت از مغز و قلب تان باید بطور مداوم فشار خون تان را تحت کنترل داشته باشید.
9) چکاپ های منظم را فراموش نکنید: اهمیت ویزیت منظم پزشک تان کاملا آشکار است و نیاز به توضیح ندارد. برای کنترل وضعیت سلامتی خود باید مرتب نزد پزشک بروید و آزمایش های مربوطه را انجام دهید.
10) پیگیری مستمر دستورات متخصصان: تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به بیماری های کلیوی در صورت دنبال کردن دستورات پزشک متخصص خود وضعیت بهتری پیدا می کنند. علاوه بر این، مراحل پایانی نارسایی کلیه معمولا مشکلات دیگری مثل؛ کم خونی، متابولیسم موادمعدنی استخوان و آماده سازی برای درمان جایگزین کلیه را همراه دارد. به همین دلیل این که ویزیت پزشک متخصص تان باعث می شود از یکی از مهم ترین اندام های بدنتان که "کلیه " است، مراقبت کنید.
حرف های نهایی
بیماری کلیوی رو به رشد است. خوشبختانه این بیماری ها قابل پیشگیری هستند. مطمئنا تشخیص زودهنگام می تواند عملکرد کلیه هایتان را طولانی تر کند. حفظ یک سبک زندگی سالم کار خیلی سختی نیست. به همین دلیل است که باید این توصیه ها را جدی بگیرید تا بتوانید از یک زندگی سالم لذت ببرید.