آشنایی با بعضی از عوامل سرطان زا

مواد سرطان‌زا با تغییر متابولیسم سلولی یا آسیب رساندن مستقیم به دی‌ان‌ای در سلول ها، که تداخل با فرآیندهای زیستی را افزایش می دهد و موجب تقسیم کنترل نشده و در نهایت منجر به شکل گیری تومورهای بدخیم می‌گردند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، در حالت طبیعی آسیب در دی‌ان‌ای، اگر بیش از حد شدید باشد و قابل ترمیم نباشد، منجر به مرگ سلولی برنامه‌دار (آپوپتوز) شده ولی اگر مسیر آپوپتوز سلول آسیب دیده باشد سلول نمی‌تواند از تبدیل شدن خود به یک سلول سرطانی جلوگیری کند.

ماده سرطان‌زا یا کارسینوژن( Carcinogen ) به هر نوع از مواد، رادیونوکلئید، و یا اثر تابش گفته می‌شود که عامل مستقیم در ایجاد سرطان است. یعنی ماده‌ای که توانایی آسیب رسانی به ژنوم یا اختلال در فرآیندهای متابولیکی سلول را داراست.

مواد رادیواکتیو نیز سرطان‌زا هستند و فعالیت های سرطان‌زای آنها به دلیل تابشی است (پرتوهای گاما و ذرات آلفا) که منتشر می کنند. مثالهای متداول و شایع سرطان‌زا استنشاق آزبست، برخی دی‌اکسین‌ها، و دود تنباکو را شامل می‌گردد.

انواع کارسینوژن

هورمونی:

سلول‌های درون پروستات، مغز، پستان و آندومتر حساس به هورمون هستند و هورمون‌ها با حساس کردن سلولها در مقابل عامل کارسینوژن منجر به پیشرفت فرآیند کارسینوژنیک می گردند.

شیمیایی:

شامل ترکیباتی هستند که باعث تغییر در دی‌ان‌ای می‌شوند.

ویروسی:

برخی ویروس‌ها با اثر بر دی‌ان‌ای بدن میزبان باعث جهش سلولی و کارسینوژنز انسانی می‌شوند .

پرتو:

پرتوها با آسیب به دی‌ان‌ای و تغییر در آن باعث کارسینوژنز می شوند. اشعهٔ‌ایکس و اشعهٔ ماورای بنفش (نور خورشید) می‌تواند باعث سرطان در سلول‌های سنگفرشی و بازال شود.

بعضی از عوامل سرطا نزای مهم عبارتند از :

۱٫ انواع دخانیات :

سیگار ، پیپ ، قلیان و جویدن ترکیبات حاوی برگ تنباکو از مهمترین سرطان زاهای ایران هستند .

۲٫ اشعه آفتاب :

اشعه ماورای بنفش نور آفتاب ، در پوست خاصیت سرطانزایی بسیارشدیدی دارد . اشعه های دیگر مانند ایکس که در رادیو گرافی مورد استفاده قرار می گیرد نیز از جمله سرطان زاهای بسیارقوی می باشند .

۳٫ الکل :

مصرف ماده شیمیایی الکل اتیلیک موجوددر نوشابه های الکلی از جمله شراب، آبجو، عرق و … در ایجاد بسیاری از سرطان ها مؤثر است .

۴٫ ویروس ها: مثلاً ویروس هپاتیت B در ایجاد سرطان کبد مؤثر است .

۵٫ تغذیه :

نوشیدنی های بسیار داغ ( چای، قهوه و … ) و خوردن غذاها به صورت بسیار داغ از لحاظ سرطان زایی مشکوک شناخته شده است.

فقر غذایی و کمبود ویتامین A و استفاده ناکافی از میوه ها و سبزیجات تازه در پیدایش سرطان مری مؤثر است.

احتمالاً مصرف ماهی خشک و نمک زده ( ماهی دودی)، ترشیجات، شوریجات مانند خیار شور، مصرف زیاد غلات و مواد نشاسته ای ، مصرف زیاد چربی های حیوانی و مواد سرخ کرده ، مصرف زیادکلم وسیب زمینی در ایجاد سرطان معده نقش دارند.

۶٫ تریاک :

به ویژه سوخته آن یک سرطان زای بسیار قوی در ایران است که در ایجاد بعضی از سرطان ها مانند مثانه، حنجره، مری و … نقش دارد.

۷٫ مسائل مربوط به ازدواج و بارداری :

« روش زندگی » در ایجاد سرطان ها مؤثر است . سن ازدواج، سن باردار شدن ، تعداد زایمان ، شیر دهی و … در ایجاد سرطان سینه و دهانه رحم مؤثر شناخته شده اند .

۸٫ مواد شیمیایی و مشاغل :

تماس با بعضی از موادشیمیایی مانند اغلب رنگها ، تنفس گرد و غبار بعضی مواد شیمیایی درایجاد برخی سرطانها مؤثرند.