مثلث تابستانی

مثلث تابستانی تشکیل شده از سه ستاره ی پر نور شب های تابستان که که این ستاره ها عبارت اند از: ستاره آلفای شلیاق، ستاره آلفای دجاجه و ستاره آلفای عقاب که سه راس این مثلث را تشکیل می دهند.
هر یک از این سه ستاره نام خاص دیگری نیز دارند.به آلفای شلیاق "نسر واقع یا کرکس نشسته یا وگا " ، به آلفای دجاجه "دنب - ردف" و به آلفای عقاب "نسر طائر یا کرکس پرنده" می گویند.

( توضیح: روش عمومی نام گذاری ستارگان این است که در هر صورت فلکی ، پرنورترین ستاره با حرف آلفای یونانی ، ستاره بعدی با حرف بتا و ... نامیده می شود . "مثلا: آلفا دجاجه یعنی پرنورترین ستاره صورت فلکی دجاجه ." البته حدود 200 ستاره آسمان ، اسامی خاص دارند که با هر دو نام شناخته می شوند ؛ تعداد زیادی از این اسامی ، فارسی-عربی هستند .)

حال توضیحاتی در مورد سه صورت فلکی دجاجه ( مرغ یا ماکیان ) ، شلیاق ( چنگ رومی ) و عقاب می دهیم .

*صورت فلکی دجاجه (مرغ یا ماکیان ) :

نام یک صورت فلکی در نیمکره شمالی آسمان.

دجاجه صورت فلکی روشن و وسیعی است که هم یادآور نام سنتی خود یعنی قو بوده و هم اسم غیر رسمی‌اش ،صلیب شمالی را دارد. این صورت فلکی که پهنه‌ای از راه شیری را در تابستان پوشش می‌دهد دارای خوشه های ستاره ای فراوان به همراه سحابیهای زیادی می‌باشد. این صورت فلکی صلیب گونه در میانه راه شیری واقع است. نورانیترین ستاره دجاجه (آلفای دجاجه ) که در دم قرار دارد ردف یا دنب نامیده می‌شود و یکی از سه راس مثلث تابستانی را شکل داده است . در کنار این ستاره ، شکاف تاریکی در راه شیری دیده می‌شود که به گونی ذغال مشهور است.

ستاره ها :

آلفای این صورت فلکی همانطور که در بالا گفته شد،" دنب " است که در عربی معنای دم را می‌دهد. ستاره دنب بسیار نورانی و یک ستاره ابر غول است . ستاره بتا نیز یک دوتایی زیبا به نام منقار دجاجه می‌باشد (بتا - دجاجه ، یکی از بهترین ستاره های دو گانه برای مطالعه است و دوربینهای قوی ، بخوبی مؤلفه‌های آنرا مشخص می‌کند. این ستاره‌ها با تلسکوپ بهتر دیده می شود). منقار دجاجه با چشم غیر مسلح همانند یک ستاره تکی به نظر می‌رسد در حالی که با تلسکوپی کوچک می‌توان آن را به رنگ طلایی از نوع k3III می‌باشد به اتفاق همدم آبی ضعیفش در طیف B9V مشاهده کرد.

*صورت فلکی شلیاق ( چنگ رومی ) :

شلیاق صورت فلکی کوچکی است ولی به علت دارا بودن ستاره درخشان "نسر واقع یا کرکس نشسته" از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. این ستاره بعد از شعرای یمانی، درخشانترین ستاره آسمان نیمکره شمالی است و همچنین پنجمین ستاره پر نور آسمان شلیاق که از فراز چنگ رومی با رنگ سفید می‌درخشد . همانطور که در ابتدا هم گفته شد این ستاره نیز یکی از سه راس مثلث تابستانی را تشکیل می دهد .

ستاره ها :

بتا شلیاق : این ستاره متشکل از یک سیستم دوتایی گرفتی سفید ـ شیری رنگ است و نورانیت آن در طول دوره ۱۲ روز و ۲۲ ساعت اش تغییر می‌کند. این متغییر سر دسته ستارگان متغییر بتا ـ شلیاقی می‌باشد.

دلتا شلیاق : ستاره دوتایی دیگری که در این صورت فلکی بارز است ستاره دلتا – شلیاق می‌باشد. با کمک یک دوربین دوچشمی آن را یک ستاره سفید – آبی و غول سرخ همدمش را خواهیم دید.

زتا شلیاق : این ستاره از درون دوربین دو چشمی یا تلسکوپی کوچک به صورت یک مجموعه دوتایی دیده خواهد شد .

اپسیلون شلیاق : یکی از جالبترین و زیباترین ستارگان چهارگانه در آسمان ستاره اپسیلون - شلیاق است. این مجموعه به دوگانه دوگانه (double double) نیز شهرت دارد. در یک شب صــاف و عـاری از نور ماه ممکن است دو ستاره اپسیلون ۱ و اپسیلون ۲ را در کنار یکدیـــگرند به راحتی دید. هر کدام از این ستارگان خود به تنهایی یک سیستم دوتایی بوده ، اما برای تفکیک ستارگان آنها به یک تلسکوپ با قطر حداقل ۶۰ میلیمتر نیاز است. اپسیلون ۱ شامل دو ستاره می باشد ودر ضمن ، اپسیلون ۲ نیز شامل دو ستاره می‌باشد.

*صورت فلکی عقاب :

نام یک صورت فلکی لوزی شکل در نیمکره شمالی آسمان و یکی از 44 صورت فلکی معرفی شده توسط بطلیموس. ستاره آلفا ستاره‌ای سه تایی است. ستاره بتا با نام الشاهین (Alshahin) نیز ستاره ای سه تایی بوده . ستاره گاما با نام شاهین رازو یا Trazed شناخته می شود. ستاره اپسیلون نیز با نام دنب‌العقاب شناخته می شود.نیز ستاره زتا این صورت فلکی از نوع متغیر قیفاووسی می باشد .

ستاره آلفای عقاب " کرکس پرنده " از جمله ستارگان درخشان آسمان است و در وسط سه ستاره تشکیل دهنده بال عقاب قرار گرفته این ستاره یکی دیگر از رئوس مثلث تابستانی است . دو راس دیگر همانطور که در ابتدا گفته شد ستاره‌های دنب و کرکس نشسته هستند.

صورت فلکی دلو(آب ریز) - AQR, water bearer, aquarius

یکی از صورتهای فلکی دایرةالبروج دلو می باشد که شکلی است باستانی در آسمان و تحت نامهای گوناگون در آسمان شناخته می شود. این صورت فلکی نمایشگر مردی است که از کوزه ای آب می ریزد. در بسیاری از اسطوره ها و افسانه ها، این چهره گویای سیل و طوفانی جهانی، پیش از داستان سیل کتاب مقدس بوده است.

دهمین صورت فلکی بزرگ آسمان و از صورتهای فلکی دایره البروجی ، پائیزی بوده و درآن هنگام تقریباً در سر سو مقداری متمایل به جنوب و در جنوب غربی مربع فرس اعظم قرار دارد .

ستاره آلفا با نام سعدالملک (Sadalmelik) به معنای پادشاه سعادتمند از قدر 2.93 ، ستاره بتا با نام سعدالسعود (Sadalsuud) به معنای سعادتمندترین با سعادتها از قدر 2.87 می باشد و ظاهراً هر دو ستاره دارای یک درخشندگی و اندازه هستند و به یک سو حرکت می کنند. ستاره گاما با نام سعد‌الچیپا (ظاهراً به معنای ستاره شناس اشیاء ناپیدا) و از قدر 3.84 است. ستاره دلتا با نام یا Scheat و از قدر 3.25 می باشد ستاره زتا یک ستاره دوتایی با قدرهای 4.5 و 4.3، جدایی زاویه‌ای 2 ثانیه قوسی و دوره تناوب 856 ساله است.

این صورت فلکی دارای دو سحابی سیاره‌ای مهم می باشد. سحابی سیاره‌ای زحل با شماره NGC 7009 باقدر 8 و اندازه تقریبی 1.7 دقیقه و سحابی helix با شماره NGC 7293 با قدر 7.3 واندازه تقریبی 13 دقیقه که از همه سحابی سیاره ای ها نزدیکتر و پرنورتر است. دو خوشه کروی M2 با قدر 6.5 و اندازه‌ تقریبی 13 دقیقه و M72 با قدر 9.4 و اندازه 6 دقیقه M73 با قدر 9 که ترکیبی از 4 ستاره در فاصله تقریبی 2.8 دقیقه است و چارلز مسیه آنرا به اشتباه در دسته سحابیها قرارداده در این صورت فلکی قرار دارد. چشمه سه بارش شهابی با نام‌های اتای دلوی که درنزدیکی نیمه اردیبهشت به اوج می‌رسد، بارش شهابی دلتای دلوی که در نزدیکی هفتم تیر به اوج می‌رسد بارش شهابی آیوتا دلوی نیز دراین صورت فلکی قرار دارد.(پارامتر ZHR این دو بارش 20 است)

کره ماه تنها قمر زمین

کره ماه تنها قمر زمین است. میانگین فاصله ماه تا زمین ۳۸۴.۴۰۳ کیلومتر و قطر ماه ۳.۴۷۶ است. در سال ۱۹۶۹ نخستین افراد به نام‌های نیل آرمسترانگ و باز آلدرین بر ماه فرود آمدند. بر خلاف زمین، ماه نه آب دارد و نه جو ونه حیات و نه میدان مغناطیسی. نمی‌توان گفت که ماه کاملاً غیر فعال است ؛ زیرا «ماه لرزه» را باید نشانه‌ای از وجود نوعی حرکت در درون آن دانست. قطعاً ماه در دوران گذشته، آتشفشانهایی داشته است ؛ اما غالب حفره‌هایی را که در آن می بینیم، نتیجه اصابت سنگهای آسمانی در اولین روزهای شکلگیری آن است. بعضی از این حفره‌ها عظیم اند ؛ مثلاً عمق حفره نیوتون ۸۰۰۰ متر است. هنگامی که سفینه فضایی شوروی به نام لونا ۳، از پشت ماه عکس گرفت، دانشمندان دیدند که روی پنهان ماه درست مانند روی آشکار آن نیست. در آنجا، تعداد حفره‌ها بسیار بیشتر بود ؛ اما به طور کلی، از حفره‌های روی آشنای ماه کوچکتر بودند. اکثر دانشمندان معتقدند که سیاره‌ای به اندازه مریخ با زمین برخورد کرده، صخره‌ای عظیم را از آن جدا کرده، با آن صخره به هم آمیخته و ماه را به وجود آورده است. فضانوردان سنگهایی با انواع مختلف در ماه یافته اند. از آنجا که ماه نزدیکترین جرم آسمانی به ماست، و از آنجا که تا به حال چندین بار فضانوردان امریکایی بر سطح آن فرود آمده‌اند و در نواحی کوچکی از آن به کاوش پرداخته‌اند، اطلاعات زیادی درباره آن داریم. برنامه‌های امریکایی آپولو که در دهه‌ی ۱۹۶۰ بسیار موفق آمیز بودند، دیگر تکرار نشدند ؛ زیرا پر خطر و پر هزینه بودند. وقتی در قسمت فرماندهی آپولو ۱۳ انفجاری رخ داد و سفینه فقط توانست سریع به زمین باز گردد، هیچ کس در مخاطره آمیز بدن آن برنامه‌ها شک نکرد. اکتشافات فضایی، تا کنون با منزلت سیاسی و نیاز نظامی همراه بوده استه فضاپیماهای شاتلی که امریکا وشوروی ساخته‌اند، عمدتاً به منظور در مدار قرار دادن ماهواره‌های جاسوسی و بهره گیری از آنها بوده است ؛ به هیچ وجه نباید تجربیات علمی را که به وسیله آنها به انجام رسیده است، وظیفه اصلی شان به حساب آورد. ممکن است این وضع در حال تغییر باشد ؛ زیرا ابرقدرتها به خوبی میدانند که در گیر شدن در هر گونه جنگ فضایی یا جنگ ستارگان، به همان اندازه غیر معقول است که به راه انداختن جنگی هسته‌ای روی زمین ؛ یعنی جنگی که برنده ندارد و هر دو طرف درگیر، بازنده خواهند بود.

نگاه اجمالی

ماه این نزدیکترین همسایه فضایی ما ، تنها جسم آسمانی است که انسان اولین بار به آن قدم گذاشت. سپس انسان توانست به مریخ و قمرهای سیاره غول‌پیکر مشتری نیز سفر کند. برای نخستین بار سفینه فضایی روسیه در سال ۱۹۵۹ میلادی (۱۳۳۸ شمسی) به طرف ماه پرواز کرد و عکسهای خیال‌انگیزی از طرف آن به زمین مخابره کرد. تاکنون تعداد زیادی سفینه فضایی بدون سرنشین از کنار ماه گذشته یا در مدارهایی دور آن گردیده‌اند.

سفر به ماه

سفینه فضایی روسیه در سال ۱۹۵۹ وقتی به سوی ماه پرتاب شد، عکسهای زیادی از ماه به زمین ارسال کرد. هنگامی که نقشه ماه به وسیله این عکسها تهیه شد، دانشمندان مکانهای مناسب را برای فرود آمدن انسان انتخاب کردند. با سفینه‌های آمریکایی ، هشت نفر به ماه سفر کرده‌اند. این مسافرتها ، دانش ما را از ماه بسیار افزایش داده است. فضانوردان دستگاههایی را در ماه کار گذاشتند که تا اواخر ۱۹۷۷ میلادی (۱۳۵۶ شمسی) اطلاعاتی در مورد پدیده‌های مختلف آن به زمین می‌فرستادند. اثر پای فضانوردان ، میلیونها سال در ماه باقی خواهد ماند و مسافرت انسان را به ماه نشان خواهد داد. در طرف دیگر ماه ، دریاهای بزرگ وجود ندارد. آنجا ناحیه‌ای بلند و پر از سنگ و صخره است که در اثر برخورد شهاب سنگها متلاشی شده‌اند. این بخش ماه ، از زمین قابل مشاهده نیست و فقط سفینه‌های در حال گردش به دور ماه می‌توانند آن را مطالعه کنند.

ماموریت فضانوردان

موفقیت اصلی برنامه مسافرتهای فضایی سرنشین‌دار ، آوردن حدود نیم تن غبار ، خاک ، سنگ و صخره از ماه به زمین بود. مطالعه این مواد سالها ادامه خواهد یافت. این صخره‌ها تاریخ گذشته و مبدا و مواد سازنده ماه را بازگو می‌کنند. در هر ماموریت فرود به سطح ماه ، سه فضانورد لازم است. هنگامی که سفینه به مجاورت ماه می‌رسد، دو قسمت می‌شود. دو فضانورد ، یک مدول مه‌نورد را به سطح ماه هدایت می‌کنند و فضانورد سوم ، از مدول فرماندهی در حال گردش به دور ماه ، مراقبت می‌کند.

تجهیزات لازم برای کاوش

مدول مه‌نورد همه چیزهای لازم برای مطالعه را به همراه دارد. اکسیژن ، غذا ، تجهیزات دیگر و حتی یک خودرو ماه‌پیما برای گردش در سطح ماه. بعد از پایان کاوشها ، مدول مه‌نورد ، ماه را ترک می‌کند و به مدول فرماندهی می‌پیوندد. سپس همه فضانوردان ، با مدول فرماندهی به زمین باز می‌گردند و مه‌نورد به سطح ماه سقوط می‌کند. پژوهشگران روسی برای کاوش ماه به فرستادن دستگاهها و سفینه‌های خودکار اهمیت می‌دهند. سفینه‌ مه‌نورد لوناخود که به صورت ماشین چرخدار ساخته شده بود، چندین هفته در ماه به گردش پرداخت.

جو ماه

تا به حال هیچگونه جوی در ماه تشخیص داده نشده است. در واقع جرم ماه آنقدر کم است که نمی‌تواند حرارات داخلی زیادی را تحمل کند. گرچه نمونه‌های کمیابی از گازهای خروجی (شبیه بخارات آتشفشانی) مشاهده شده‌اند. از گدازه‌هایی که از حاریا جریان پیدا می‌کنند، هیچ جوی تولید نمی‌شود و در طی همین زمان به علت گرانش سطحی کم و دمای زیاد ماه ، فرار می‌کنند. هر رد پایی از گازهایی که ممکن است از سطح بیرون بیایند بسیار موثر هستند. حتی گازهای حاصل از سوخت پایگاههای آپولو برای مدت زیاد دوام نیاورد.

نامهای سیاره های منظومه شمسی به سه زبان

شماره	نام فارسی سیاره	نام عربی سیاره	نام انگلیسی سیاره
1	تیر	عطارد	مرکوری (جیوه)
2	ناهید	زهره	ونوس
3	زمین	ارض	ارث
4	بهرام	مریخ	مارس
5	مشتری	برجیس	ژوپیتر
6	کیوان	زحل	ساتورن
7	‐	‐	اورانوس
8	‐	‐	نپتون
9	‐	‐	پلوتو

یادآوری یک: دانشمندان اخیرا کشف کردند که «پلوتو» مشخصات یک سیاره را ندارد و بنابراین آن را از فهرست سیاره های منظومه خورشیدی خارج کردند.

یادآوری دو: ترتیب سیاره ها بر اساس نزدیک بودن به خورشید می باشد.

یادآوری سه: سه سیارة آخر در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم کشف شدند و بنابراین از نامهای لاتین برای نامگذاری آنها استفاده شده است.

گفته میشود که در گذشته سیاره نسبتا بزرگی در مدار بین زهره و مشتری وجود داشت که بنا به دلایلی (مانند برخورد با یک شهاب سنگ غول پیکر) متلاشی شد و قطعات بزرگ و کوچکی از آن در همان مدار سیاره اصلی به دور خورشید میچرخند. این مدار را مدار خرده سیاره ای یا کمربند سیارکها می نامند (عکس بالا).