«ام اس» بیماری ترسناکی است. مرگبار نیست اما از آنجایی که در صورت درمان دیرهنگام یا نامناسب باعث عوارض بسیار زیادی می شود و می تواند فرد را کاملا از کار بیندازد، بیماری ترسناکی جلوه می کند. اطلاعات عمومی درباره این بیماری چندان زیاد نیست اما با خواندن این مطلب می توانید اطلاعات خود را درباره این بیماری بالا ببرید.
● وقتی بدن با خودش می جنگد
۱ بدن علیه خودش
بیماری مولتیل اسکلروزیس (ms) یک بیماری اتوایمون (یعنی بیماری که در آن بخشی از بدن علیه بخشی دیگر وارد عمل می شود) است که حالت پیش رونده دارد. این بیماری مغز و دستگاه عصبی نخاع را درگیر می کند. تا این لحظه هنوز درمان قطعی برای این بیماری کشف نشده است و درمان های فعلی صرفا جلوی پیشرفت بیماری را می گیرد یا علائم آن را بهبود می بخشد.
● سفیدها بیشتر، سیاه ها سخت تر
۲ زن ها بیشتر از مردها درگیر می شوند
بیمار مولتیل اسکلروزیس می تواند هر فردی را از هر جنسیت و سنی درگیر کند، اما در کل زنان ۵/۲ برابر مردان به این بیماری مبتلا می شوند. به طور معمول بیشتر بیماران دیده شده بین ۲۰ تا ۴۰ سال سن دارند. در میان تمام نژادها و رنگ پوست ها نژاد سفید بیشتر به این بیماری دچار می شود، اما نکته جالب این است که بیماری در افراد سیاهپوست سریع تر پیشرفت می کند و علائم بیماران با پوست تیره وسیع تر است.
● وقتی سلول های عصبی محافظ خود را از دست می دهند
۳ آسیب لایه میلین
آسیب رسیدن به بافت پوشاننده ترون های عصبی (به این پوشش میلین می گویند) علت بروز بیماری «ام اس» است. زمانی که لایه محافظ آسیب می بیند (در این بیماری به دلیل التهاب ناشی از اینکه سلول های ایمنی بدن به اشتباه علیه آنها وارد عمل می شوند) ایمپالس های عصبی یا کند می شوند یا متوقف. در این بیماری التهاب آسیب رساننده به لایه میلین ممکن است در نخاع، مغز، عصب چشمی و... رخ دهد.
● شاید ژنتیک بی تقصیر باشد
۴ چرا بعضی ها ام اس می گیرند بعضی ها نه؟
هنوز دانشمندان به پاسخ این سؤال نرسیده اند که چرا بعضی افراد به «ام اس» مبتلا می شوند و برخی نه. شایع ترین و مورد طرفدارترین تئوری این است که یک عفونت ویروسی یا نقصی ژنتیک علت ابتلای گروهی از افراد به این بیماری است. این بیماری ارثی نیست و ارتباط خانوادگی میان مبتلایان دیده نمی شود اما گاهی برخی مطالعات نشان داده که این بیماری می تواند با ژنتیک انسانی مرتبط باشد.
● اگر ساکن مناطق سردسیر هستید
۵ مناطق سرد خطرناک تر است
فاکتورهای محیطی هم می تواند در ابتلای افراد به «ام اس» نقش داشته باشد. بعضی مطالعات نشان داده که در یک کشور مردمی که در مناطق سردسیر زندگی می کنند بیشتر از آنهایی که در همان کشور در مناطق گرم تر زندگی می کنند در معرض ابتلا به «ام اس» قرار دارند. اما این مسئله هنوز ثابت نشده است و مطالعات روی آن ادامه دارد.
● این بیماری از طول عمر نمی کاهد
۶ این بیماری طول عمر را کم نمی کند
ابتلا به بیماری «ام اس» روی طول عمر افراد تاثیر خاصی نمی گذارد. حدود ۴۵درصد از مبتلایان به این بیماری به فرم های غیرشدید آن مبتلا می شوند و افرادی هم که به نوع شدید مبتلا می شوند، کاهش طول عمر ندارند. البته درباره «ام اس» یک قانون مشخص وجود دارد و آن هم اینکه بیماری هیچ فردی شبیه بیماری دیگری نیست و حالت هر بیماری ممکن است با دیگران فرق داشته باشد و نمی شود درباره شدت بیماری و تاثیر آن روی طول عمر از قوانین کلی حرف زد.
● حمله، بهبود، حمله
۷ هر بیمار ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد
غیرقابل پیش بینی بودن این بیماری به آن معناست که هر بیمار ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد و شدت وخامت بیماری در او متفاوت باشد حتی در یک فرد ممکن است حمله های مختلف بیماری در مناطق مختلف بدن و به اشکال متفاوت رخ دهد. هر حمله بیماری ممکن است کوتاه باشد (حداکثر چند روز) و ممکن است طولانی باشد (چند هفته تا چند ماه). گاه ممکن است بیمار در فواصل حملات هیچ علامت و هیچ مشکلی نداشته باشد و حتی ممکن است فرد یک بار دچار حمله شود و دیگر به بیماری دچار نشود، اما حالت شایع بیماری عود، خاموش و سپس عود مجدد است. در گروه کمی هم بیماری با یک حمله شروع می شود و بدون دوره های بهبود سریعا به سمت بدتر شدن می رود.
● گرما حمله می آفریند
۸ عوامل خطر
بر اساس مطالعات انجام گرفته در نقاط مختلف جهان بیماری هایی که موجب تب در بدن می شوند، حمام با آب داغ، قرار گرفتن در معرض نور خورشید و اضطراب و استرس عواملی است که می تواند باعث بروز حمله ام اس در بیماران یا تشدید علائم در گروهی از بیماران شود.
● ظاهر بیمار ندارند، اما...
۹ همه بدن ممکن است درگیر شود
اصلی ترین علامت بیماری «ام اس» خستگی مزمن و زود خسته شدن است. هرقدر که بیماری پیشرفت کند این حالت شدیدتر می شود. خستگی معمولا بعدازظهرها بیشتر از صبح هاست. در ضمن ممکن است تمام عضلات یا ارگان های بدن به این بیماری مبتلا شوند مثلا فرد دچار ضعف، گزگز و خواب رفتن اندام ها شود یا دچار مشکل در برقراری ارتباط جنسی شود، شنوایی اش کاهش یابد یا دچار مشکل بینایی شود.
همچنین فرد ممکن است به سختی توان صحبت کردن داشته باشد یا بلع برایش مشکل باشد. حتی ممکن است فرد دچار مشکلات ذهنی شود، اما در کل باید گفت که از ظاهر یک فرد مبتلا به «ام اس» نمی توان به بیماری او و شدت آن پی برد.
● اهمیت شروع سریع درمان
۱۰ درمان قطعی وجود ندارد، اما...
هنوز هیچ درمان قطعی ای برای این بیماری پیدا نشده است اما در زمینه درمان بیماری گام های بزرگی برداشته شده است. در حال حاضر تشخیص زودهنگام و شروع درمان صحیح قدم حیاتی در زمینه متوقف کردن رشد بیماری و جلوگیری از بروز عوارض آن است. اگر بیماران تحت درمان قرار نگیرند، حدود ۵۰درصد آنها از فرم اولیه (حمله، بهبود، حمله) پس از ۱۰ سال به فرم شدید بیماری دچار خواهند شد و یک سوم آنها پس از ۲۰سال مجبور به ادامه زندگی روی ویلچر خواهند بود.
آتاکسی در بیماران ام اس شایع بوده و اغلب کنترل آن دشوار است.آتاکسی با عدم هماهنگی،لرزش،و اختلال در پاسچر،تعادل و الگوی راه رفتن بروز می کند.برای درمان باید به ثبات وضعیت ،اصلاح حرکات اندامها و تعادل در وضعیت هایی که بیمار کاری انجام می دهد یا راه میرود پرداخت.ثبات وضعیت را می توان با تاکید و تمرکز بر کنترل استاتیک در تعدادی از وضعیت های تحمل وزن که ضد جاذبه باشند بهبود بخشید مثلا بیمار دمر روی آرنج ها بخوابد،بنشیند،چهار دست و پا ،در وضعیت روی زانو ایستاده،راه رفتن روی تمام کف پا،ایستاده قرار بگیرد.
برای پیشرفت برنامه های وضعیتی بطور تدریجی وضعیت را سختتر می کنیم به این صورت که تکیه گاه را تغییر می دهیم مرکز ثقل را بالا می بریم یا اندامها ی بیشتری را درگیر می کنیم تا کنترل پاسچر سخت تر شود.تکنیک های خاص تمرینی که برای افزایش ثبات طراحی می گردند شامل:
1)نزدیک کردن سطوح یک مفصل بهم از طریق مفصل بالایی(مفصل ران یا شانه)یا سر و ستون فقرات
2)تسهیل عصبی عضلانی از طریق حس عمقی
3)ثبات ریتمیک می باشد.
بیماری که دچار آتاکسی قابل توجهی باشد قادر به حفظ یک وضعیت نیست و اعمال تکنیکslow reversal hold که با کاهش دامنه پیشرفت می کند موثر می باشد.پاسخهای پاسچرال دینامیک را می توان با ایجاد فعالیتهای کنترل حرکتی(شیفت دادن وزن یا Rocking ،حرکت در جهت بهم زدن پاسچر یا حرکات انتقالی)برانگیخت.بیمار باید حرکات انتقالی عملکردی مهم مثل از حالت طاقباز به نشسته،از حالت نشسته به ایستاده،با شتاب حرکت کردن را تمرین کند.حرکات انتهای اندام می توانند به ثبات بخش آغازین اندام به منظور درگیر کردن کنترل پاسچر دینامیک اضافه شود مثلا پی ان اف مقاومتی یا الگوهایی که حرکات اندام فوقانی را با حرکات تنه درگیر می کند(مثل فلکسیون+چرخش).
یک هدف مهم درمانی پیشرفت و بهبود تعادل حین فعالیت می باشد.کنترل تعادل استاتیک را می توان با استفاده از سکو بهبود بخشید.بیماری که دچار آتاکسی است یاد می گیرد تا نوسان های وضعیت بدنیش را (تکرار و شدت ) آن را کاهش دهد و راستای وضعیت خود را کنترل کند.
در بسیاری از بیماران می توان از فیدبک های دیداری یا شنیداری نیز بهره جست تا کنترل روی وضعیت بدن بهبود یابد.در حد مناسب می توان اطلاعات تعادلی،بینایی و.....بیمار را تغییر داد تا با کاهش اطلاعات سیستم های حسی،بتوان حس های دیگر را جبران نمود مثلا بیمار با چشم های باز بایستد و بعد چشم ها را ببندد یا از روی یک سطح مسطح روی یک سطح فوم بایستد.
برای کنترل ثبات دینامیک می توان از حرکات ابتدایی نظیر گرفتن شیء،چرخیدن،خم شدن استفاده نمود.همچنین می توان از یک سطح متحرک بهره جست.برای مثال،نشستن روی یک سوئیس بال و هم زمان انجام یک سری فعالیت یک راه بسیار عالی برای بهبود کنترل ثبات دینامیک است.
برای بهبود دیزمتری(اختلال در توانایی کنترل محدوده حرکات عضلانی)حرکات اندام ها:
تمرینات فرانکل برای اولین بار در سال 1889 برای درمان بیماران با تابس دورسالیس و مشکلات آتاکسی حسی به دنبال کاهش حس عمقی به کار رفت.این تمرینات می توانند برای درمان بیماران مبتلا به ام اس برای بهبود مشکلات دیزمتری بکار روند.این تمرینات در وضعیت های طاقباز ،نشسته،ایستاده انجام می شوند.هر فعالیت آن بطور آهسته توسط بیمار انجام می گردد تا با استفاده از بینایی بتواند حرکت را اصلاح نماید.این تمرینات نیازمند سطح بالایی از تمرکز ذهنی و تلاش می باشند و در نتیجه برای همه بیماران ام اس مناسب نیستند.برای آن دسته بیمارانی که دارای توانایی های پیش نیاز هستند این تمرینات می توانند برای افزایش کنترل حرکات آتاکسیک از طریق پروسه های ادراکی مفید باشند.بیمارانی که دارای حس ناکامل هستند می توانند با بستن چشم ها تمرینات را سخت تر و پیشرفته تر کنند.
سردردهای میگرنی ازعوارض شایع بیماری ام اس است
سردرد در بیماران ام اس شایع است، به طوری که سردرد میگرنی در این بیماران شایعتر از دیگر افراد جامعه است.
به گزارش سرویس پژوهشی ایسنا، منطقه علوم پزشکی تهران، مهدی شیشه گر دستیار تخصصی نورولوژی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، با توجه به افزایش مولتیپل اسکلروزیس(ms) در اصفهان، پژوهشی را به منظور تعیین شیوع سردرد در این بیماران انجام داده است.
این مطالعه به صورت توصیفی، مشاهده‌ای، مقطعی در بیماران مبتلا به ms مراجعه کننده به کلینیک‌های نورولوژی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در نیمه اول سال 1380 انجام شده است. اطلاعات مربوطه توسط پرسشنامه گردآوری شده و سپس توسط نرم افزار spss ورژن 11 مورد آنالیز آماری قرار گرفته است.
از 100 نفر بیمار مورد مطالعه 67 درصد سردرد داشتند که 58 نفر(86،6 درصد) از بیماران زنان بودند. سردرد تنشی در 47،7 درصد و سردرد میگرنی در 34،3 درصد وجود داشت.
از کل بیماران 23 نفر(23درصد) مبتلا به سردرد میگرن بودند. 36 نفر قبل از ابتلا به ms سردرد داشتند که در 52،8 درصد پس از بروز ms تشدید یافته بود.
7 نفر(10،4درصد) از بیماران در شروع ms سردرد داشته‌اند و در 5 نفر از بیماران(6،8درصد) سردرد تنها تظاهر اولیه بیماری ms بوده است و علایم نورولوژیک به فاصله کوتاهی بعد از آن شروع شد.
بر اساس نتایج مطالعه حاضر سردرد در بیماران ام اس شایع است، به طوری که سردرد میگرنی در این بیماران شایعتر از سایر افراد جامعه وجود دارد، لذا با توجه به سردرد در بیماران ام اس تعیین نوع و ارتباط آن با حملات ام اس حایز اهمیت است.
خلاصه این پژوهش در مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به چاپ رسیده است.