OTC به چه معنی است ؟
کلمه OTC مخفف over-the-counter است یعنی فروش دارو بدون نسخه که شما حتی بدون تجویز و نسخه پزشک هم می توانید از داروخانه ها تهیه نمایید. این داروها عموما برای تسکین درد و یا برطرف کردن علائم سرماخوردگی - آنفلوآنزا و حساسیت بکار میرود. در این قسمت ما شایعترین داروهای OTC را همراه با نحوه کاربرد آنها برایتان توضیح می دهیم .
Pain relievers مسکن ها
Antihistamines آنتی هیستامین – ضد حساسیت ها
Decongestants دکونژستانها – ضد احتقانها
Cough medicines داروهای ضد سرفه
* مسکن ها
این دسته از داروها برای برطرف کردن سردرد و تب یا دردهای عضلانی و استخوانی بکار می روند . البته هرکدام از این داروها و نحوه کاربرد آنهای متفاوت است – گروهی از داروها که تحت عنوان داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ( NSAIDs) نام گذاری شده اند شامل آسپیرین - ایبوبروفن – ناپروکسن – باکلوفن می باشند و گروه دیگر ترکیبات استامینوفن هستند که هر کدام کاربرد مخصوص به خود دارند .
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی ( آسپیرین – ایبوبروفن – دیکلوفناک – ناپروکسن )
این گروه از داروها بدلیل جلوگیری از تولید پروستاگلاندین ها سبب کاهش درد می شوند . پروستاگلاندین ها موادی هستند که بطور طبیعی در بدن وجود دارند و سبب تحریک انتهای اعصاب و بوجود آمدن احساس درد در انسان می شوند .
Acetaminophen استامینوفن
این دارو سبب کاهش درد و تب می شود . ما بطور کامل مکانیسم تاثیر ضد درد استامینوفن را نمی دانیم اما این مطلب مشخص است که بر عکس داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که در سطح پوست و عضلات و مفاصل و استخوانها تاثیر می گذارند – استامینوفن با مهار حس درد در مغز و نخاع سبب کاهش درد می شود .
Antihistamines آنتی هیستامین ها
آنتی هیستامین ها داروهایی هستند که با مها ر گیرنده های مربوط به خارش – تحرکات بینی – ترشح خلط و عطسه سبب کنترل آنها می شوند – این داروها عموما بعنوان ضد حساسیت در بین مردم شناخته می شوند - با توجه به شیوع آلرژی در بین مردم – هر سال آنتی هیستامین ها ی جدیدی ساخته و وارد بازار دارویی کشور ها می شوند که از مهمترین آنها می توان از داروهای زیر نام برد :
دیفن هیدرامین - کلرفنیرامین - کلماستین – هیدروکسی زین – پرومتازین – لوراتادین - زادتین – سیتیریزین – کتوتیفن – پیریلامین مالئات و …
Decongestants دکونژستانها ( ضد احتقانها )
دکونژستانها داروهایی هستند که باعث تنگی رگهای مخاط بینی شده و سبب فروکش کردن التهاب و ورم و احتقان در این ناحیه می شوند از داروهای ضد احتقان بدون نسخه می توان ازپزودو افدرین و فنیل افرین نام برد. که فنیل افرین در بازار دارویی ایران درترکیب قرص آنتی هیستامین دکونژستان وجود دارد .
Cough Medicines داروهای سرفه
داروهایی که برای سرفه تجویز می شود دو دسته هستند : یکی داروهای ضد سرفه Antitussives و دیگری اکسپکتورانت ها - داروهای ضد سرفه سبب مهار رفلکس سرفه می شوند که از جمله آنها می توان از دکسترومتورفان و کلوبوتینول نام برد . گروه دیگر این داروها اکسپکتورانت ها هستند که سبب رقیق شدن خلط شده وبدین وسیله باعث می شوند که با هر بار سرفه مجاری تنفسی از خلط و ترشح پاک شود. که در این گروه گایافنزین قرار دارد که هم بصورت مجزا و هم درترکیب اکسپکتورانت ساده و کدئین وجود دارد
* جدول زمانی علائم سرماخوردگی و راههای کنترل آن با داروهای OTC
هنوز درمان قطعی برای درمان سرماخوردگی وجود ندارد و داروها فقط سبب کنترل علائم و بهبودی حال عمومی بیمار می گردند تا زمانی که مقاومت خود بدن سبب از رفتن ویروس گردد . اما داروها هیچگاه نمی توانند حتی سبب بهبودی کامل علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا گردند . در اینجا ما بطور خلاصه روشهایی را برایتان بازگو می کنیم تا شما بتوانید از داروهای ضد سرماخوردگی فواید بهتر و بیشتری را ببرید .
در منزل بمانید و استراحت کنید – بخصوص اگر تب دارید
سیگار نکشید و در معرض دود سیگار دیگران قرار نگیرید
مایعات فراوان مانند آب – آب میوه – و سوپ رقیق میل نمایید
در این مدت از مشروبات الکلی استفاده ننمایید
تا زمان بر طرف شدن التهاب گلو آب نمک ولرم غرغره کنید می توانید از آب نبات ها یا قرصهای مکیدنی مربوط به التهاب گلو استفاده نمایید که می تواند سبب تخفیف درد گلو گردد .
اگربینی شما درد ناک و متورم شده است می توانید از قطره های کلرور سدیم برای رقیق شدن ترشحات بینی استفاده نمایید که سبب کاهش حساسیت بینی می گردد .
چگونگی استفاده کردن از مطالب برشور داروها ی بدون نسخه OTC
هرچند برای تهیه و خرید داروهای بدون نسخه نیازی به تجویز پزشک نیست اما این داروها نیز همانند داروهای تجویزی توسط پزشکان می تواند سبب بروز عوارض جانبی ناخواسته و گاهی بسیار جدی در استفاده کنندگان گردد . در طی سطور آینده شما را با چگونگی استفاده از بروشورهای داروهایOTC ویا مطالبی که شما از داروسازان محترم یا پزشک خانوادگی خود باید پیرامون این داروها سوال کنید آشنا خواهیم کرد:
۱ – ترکیبات دارویی : شامل ماده موثر موجود در دارو است که سبب کاهش علائم در شما می گردد – معمولا ممکن است یک دارو از چند جزء موثر تشکیل شده باشد که در ابتدای بروشورهای دارویی این مطالب درج شده است . و بوضوح این ترکیبات توضیح داده شده است .
۲ – اندیکاسیونها یا موارد مصرف دارو که مصرف آن سبب بهبودی آنها در بیمار می گردد
۳- هشدارها که شما هنگامی که این دارو را استفاده می کنید باید بدانید شرایط استفاده از غذاهای همراه – دارو ها و یا رانندگی همراه با استفاده از آنها چیست ؟
۴ – چگونگی مصرف که در چه زمانی مصرف آنها بهتر است .
۵ – سایر اطلاعات مهمی که ممکن است لازم باشد بدانید ( همانند روش نگهداری و …)
۶ – مواد نگهدارنده و رنگهای خوراکی و سایر مواد شیمیایی که همراه دارو وجود دارد – دانستن این نکات بخصوص برای افرادی مهم است که به ماده یا رنگ خاصی حساسیت دارند .
۷ – آدرس یا تلفن سازندگان آن که اگر نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید باآنها تماس بگیرید .
چگونه ازدرمان با این داروها بهترین نتیجه را بگیریم ؟
همانطور که داروهای بدون نسخه ممکن است در بسیاری از موارد مفید باشد در مواردی نیز ممکن است مضراتی داشته باشد برای استفاده صحیح از این دارها به این راهنمایی ها توجه کنید:
با پزشک خانوادگی خود مشورت کنید
در زمانی که روش استفاده یا تاثیر یک دارو را بدرستی نمی دانید از پزشک خانوادگی یا داروساز داروخانه ای که دارو را از آنجا تهیه می کنید همه این اطلاعات را سوال کنید – اگر بیش از یک دارو مصرف می کنید از نامبردگان بخواهید که تاثیرات متقابل آنها را بر همدیگر به روشنی برای شما توضیح دهند تا شما هم از واکنشهای متقابل داروهایی که مصرف می کنید آگاهی یابید.
در زیر لیستی از سوالاتی که در این موارد باید از پزشک یا داروسازتان سوال کنید را برایتان می آوریم :
این دارو چه کاری انجام می دهد؟
این دارو را چه موقع باید مصرف کنید ؟
اثرات جانبی و واکنشهای ناخواسته این دارو در بدن چه چیزهایی می تواند باشد ؟
این دارو با چه غذاها یا نوشیدنی هایی تداخل دارد؟
در زمان مصرف دارو چه نوع فعالیتهایی باید کم شود یا با احتیاط انجام شود؟
چگونه می توانیم بفهمیم که دارو اثر کرده است ؟
آنچه باید راجع به داروهایی که تهیه می کنیم . بدانیم ؟
نام ژنریک و تجارتی دارو
دلیل تهیه این دارو
چه زمانی و به چه مقداری باید از این دارو تهیه کنیم ؟
عوارض جانبی دارو و طریقه مقابله با بروز عوارض احتمالی
تا چه مدت باید این دارو را مصرف کنیم
زمان مصرف آن ( موقع خواب – قبل یا بعد از غذا و…)
در زمان مصرف دارو چه چیزهایی ممنوع است ؟
بعضی از دارها یا شرایط خاص تداخل با مصرف دارو دارند – مصرف بعضی از غذاها یا نوشابه ها الکلی و غیر الکلی می تواند سبب بروز واکنشهای شدیدی در بیمار گردد – لذا دانستن آنها و ممانعت از مصرف انها بسیار ضروری است – همچنین مصرف برخی از داروها سبب حساسیت به نورآفتاب می گردد که در زمان مصرف آنها باید از در معرض نور خورشید قرار گرفتن پرهیز نمود .
قبل از مصرف دارو ببنید آیا موارد زیر را انجام داده اید ؟
آیا برشور آن را بدقت خوانده اید ؟
آیا دقیقا همان دارویی که پزشک شما راهنمایی کرده است تهیه نموده اید؟
آیا اگر پزشک شما چند قلم دارو توصیه نموده – همه آنها را تهیه نموده اید؟
آیا قبل از آنکه داروهای بدون نسخه را با داروهایی که پزشکتان تحویز کرده باهم مصرف کنید پزشکتان اجازه داده است ؟
آیا از سالم بودن بسته بندی داروها و سالم بودن خود داروها مطمئن شده اید ؟
آیا تاریخ انقضای داروها را قبل از استفاده چک کرده اید؟
آیا داروهای مصرفی تغیر رنگ یا طعم یا بو نداده است ؟
نام ژنریک و تجارتی چیست و شما چه وظیفه ای در قبال آن دارید؟
نام ژنریک دارو همان نام ماده موثره موجود در دارو است – ولی نام تجارتی نامی است که ممکن است هر کارخانه سازنده ای برای یک دارو یک نام خاص استفاده نماید که البته در بازار دارویی ایران این نامها حذف شده ولی از ابتدای سال ۱۳۸۰ مجددا این نامها بتدریج در حال وارد شدن به بازار دارویی ایران است - اگر نام دارو همان نام ژنریک دارو است که می توانید بدون دغدغه آن را مصرف کنید ولی اگر دارویی با نام تجارتی تهیه نموده اید قبل از مصرف باید حتما مطمئن شوید که این دقیقا همان داروئی است که مورد نظر شماست .
« در مصرف داروهای بدون نسخه دقت کنید حتما و حتما داروی اضافه بر نیاز خود مصرف نکنید – مثلا اگر شما درجریان سرماخوردگی تنها آبریزش بینی دارید فقط برای آن دارو مصرف کنید و دیگر نیازی به مصرف دارو برای سردرد یا سرفه نیست. »
در هنگام سرماخوردگی و مصرف داروهای بدون نسخه چه زمان باید به پزشک مراجعه نمود؟
۱ – هنگامی که از مصرف داروهای سرماخوردگی سودی نبردید و تاثیری در حال شما نداشت .
۲ - هنگامی که احساس می کنید شدت بیماری در شما زیاد است و شما را خیلی ناراحت کرده است .
۳ – هنگامی که پس از گذشت دوره درمان هنوز هم احساس ناراحتی دارید .
۴ – زمانی که بدلیل مصرف داروهای بدون نسخه دچار عوارض جانبی آن شدید .
مهمترین عوارض جانبی داروهای بدون نسخه
آسپیرین و سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
عارضه جانبی اصلی این داروها مشکلات گوارشی است. که این مشکلات می تواند از یک ناراحتی ساده معده تا خونریزی ها ی گوارشی باشد که مورد اخیر بیشتر در سنین بالاتر اتفاق می افتد . هرچه مقدار مصرف این داروها و طول دوره درمان با این داروها بیشتر باشد احتمال بروز خونریزی های گوارشی بیشتر است ۰ اما از یاد نباید برد که حتی با مصرف یک عدد قرص آسپیرین یا سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی نیز ممکن است خونریزی گوارشی اتفاق بیافتد .
از عوارض جانبی دیگر این داروها آسیبهای کلیوی است که از یک التهاب قابل برگشت ساده کلیه تا آسیب های پایدار جدی می تواند متغیر باشد.
از جمله عوارض دیگر آسپیرین و سایر مسکن های ضد التهاب غیر استروئیدی بالا رفتن فشار خون بخصوص در کسانی است که از داروی فشار خون استفاده می کنند و این بدلیل تاثر آنها بر داروهای ضد فشار خون است .
دوز بالای این داروها در کسانیکه بیماری کبدی دارند و یا مبتلا به آرتریت جوانان و یا تب روماتسمی ( روماتیسم قلبی ) هستند می تواند ریسک آسیبهای کبدی را بالا ببرد .
استامینوفن
هر چند این دارو در بسیاری از افراد داروی بی خطری است اما در هنگام مصرف طولانی مدت این دارو بخصوص در انواعی که حاوی کافئین یا کدئین است می تواند مخاطراتی را برای کبد و کلیه بوجود آورد ( analgesic nephropathy ) . کافئین در قرصهای آکسار ( آ سی آ - A.C.A ) وجود دارد این موارد اکثرا پس از سالها مصرف مداوم و یا در مسمومیت های دارویی ممکن است اتفاق بیافتد .
آنتی هیستامین ها
آنتی هیستامین ها بدلیل حالت خواب آلودگی و رخوتی که در انسان ایجاد می کنند ممکن است در هنگام رانندگی یا کارکردن با ماشین آلاتی که نیاز به هوشیاری دارند مخاطراتی را برای بیمار بوجو آورند .
از عوارض دیگر آنها خشکی دهان و چشم است که گذرا است و با قطع دارو برطرف می شود.
ضد احتقان ها Decongestants
از عوارض این داروها و بخصوص پزودو افدرین بی خوابی – حالتهای عصبی و بی خوابی و افزایش فشارخون یا افزایش قند خون است که البته همه اینها گذرا و موقتی است و با قطع دارو به حالت اولیه برمی گردد .
داروهای ضد سرفه
کدئین که در داروهای ضد سرفه بکار میرود ممکن است بطور موقت سبب خواب آلودگی – یبوست – و یا حالت تهوع گردد دکسترومتورفان اثر خواب آلودگی کمتری نسبت به سایر داروها دارد و به میزان کمتری نیز ممکن است سبب مشکلات گوارشی گردد . هر چند ممکن است علائم عصبی و بی قراری و تحریک پذیری در فرد ایجاد نماید.
الکل و داروهای بدون نسخه
مسکن ها
از آنجائیکه مصرف الکل همراه با داروهای ضد التهاب غیر استروئید باعث تشدید احتمال بروز خونریزی های گوارشی می شود – مصرف همزمان الکل با اینگونه داروها حتما باید با نظر پزشک باشد
هرچند استامینوفن همراه با مشکلات گوارشی کمتری است اما بدلیل عوارض مختصری که ممکن است بر روی کبد داشته باشد باید همراه با مشروبات الکلی مصرف نشود و همچنین باید دقت شود در روز بیش از ۴ گرم استامینوفن در یک انسان بالغ مصرف نشود
داروهای آنتی هیستامین و ضد احتقان و ضد سرفه + الکل
از آنجائیکه مصرف همزمان الکل با داروهای فوق اثرات خواب آوری آنها را تشدید می کند و بخصوص در مورد دکسترومتورفان سبب کاهش کارآیی فرد و کاهش سرعت واکنشهای خودکار و ارادی می گردد توصیه می شود در مدت مصرف این داروها چه با و چه بدون الکل رانندگی و کار با ماشین آلات خطرناک صورت نگیرید
گروههای خاص(کودکان-سالخوردگان-زنان حامله و شیرده-افرادوبیماران آسیب پذیر)
کودکان
از آنجاییکه متابولیسم داروها در کودکان با زرگسالان متفاوت است لذا باید دارو در کودکان بدرستی مصرف شود تا کمترین عارضه را برای آنان داشته باشد . به همین دلیل باید قبل از مصرف دارو بدرستی بدانید چه دارویی را مجاز هستید بدون توصیه پزشک و در چه زمانی و در چه مدتی مصرف کنید . لذا به این نکات توجه داشته باشید :
استامینوفن عموما دارویی است که بعنوان مسکن در کودکان مصرف می گردد
کودکانی که با مصرف آسپیرین دچار حساسیت می شوند و بعنوان مثال باعث تشدید آسم در آنها می شود ممکن است با مصرف سایر داروها ی مشابه مانند ایبوبروفن نیز ممکن است دچار همان علائم گردند
از آنجائیکه مصرف آسپیرین در سنین زیر ۱۸ سال ممکن است باعث بروز سندرم ری Reye’s syndrome که نوعی آسیب مغزی است شود در این سنین اسپیرین بدون نسخه پزشک مصرف نشود .
بدون تجویز پزشک از مصرف داروهای کدئین دار در کودکان استفاده نکنید .
چگونه دارو را در کودکان درست و به اندازه مصرف کنیم
وقتی پزشک دستور مصرف یک دارو را هر ۶ ساعت تعیین می کند یعنی شما ۴ بار در شبانه روز باید به کودک دارو بدهید ( صبح – ظهر -ابتدای غروب و موقع خواب ) و این بدان معنی نیست که نصف شب کودک را برای دارو خوراندن از خواب بیدار نمایید.
در دادن میزان دارو به کودک دقت کافی مبذول دارید - در مورد اندازه های مصرف مایعات دارویی ( شربتها ) از پزشک یا داروسازتان سوال کنید – و یا با سرنگ میزان گنجایش قاشقهای مرباخوری و چایخوری و غذاخوری را یک بار اندازه بگیرید تا در هنگام دادن دارو بدانید به چه میزان به کودک خود دارو می دهید - چون اندازه قاشقها ی مختلف متفاوت است اما بطور کلی یک قاشق چایخوری یک سی سی – یک قاشق مرباخوری ۲٫۵ سی سی و یک قاشق غذاخوری استیل حدود ۵ سی سی گنجایش دارد .
اگر دادن میزان حداقل دارو سبب بهبودی کودکتان می شود مقدار بیشتری به او ندهید
اگر شربتها یا سایر مایعات دارویی را با سرنگ اندازه گرفته و به کودک خود می دهید هنگام دادن دارو پیستون داخل سرنگ را خارج نمایید و بگذارید کودکتان با مکیدن دارو را بخورد
اگر با دادن دارو کودکتان دچار واکنشهای ناخواسته گردید و برایش مشکلی پیش آمد شما باید بیماری کودک – دارو و دوز داروی مصرفی و عوارض بوجود آمده را یادداشت کنید و با پزشک کودکتان تماس بگیرید
سعی کنید برای کودکتان شناسنامه بهداشتی داشته باشید و در آن بیماریهای مهم و حساسیت به داروها و غذاها و واکسیناسیونهای انجام شده برای کودک را در آن ثبت نمایید .
سنین بالا و سالخوردگان
از آنجاییکه اکثر سالخوردگان تحت درمان دارویی با تجویز پزشک می باشند لذا بدلیل احتراز از واکنشهای دارویی لازم است دادن داروهای بدون نسخه نیز با توجه کامل به سایر داروها ی آنها و حتی المقدور با نظر پزشک باشد .
از آنجاییکه ریسک ابتلا به خونریزی های گوارشی و بیماریهای کلیوی در سالخوردگان بیشتر از سایر افراد است مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپیرین با ید حتما با تجویز پزشک باشد
داروها ی ضداحتقان مانند پزودو افدرین و آنتی هیستامین دکونژستان میتواند سبب افزایش فشار خون و حتی افزایش فشار داخل چشم و بروز گلوکوم ( آب سیاه ) گردد . در افراد سالخورده این داروها میتواند باعث احتباس ادرار گردد – همچنین بدلیل تداخل با داروهایی مانند پروپرانولول - انسولین و سایر داروهای پایین آورنده قند خون و داروها ی ضد افسردگی باید همراه با آنها مصرف نشود.
بدلیل تداخل دارویی پزودو افدرین با داروهای ضدافسردگی وانواع آرامبخش ها و همچنین داروهای ضد تشنج و صرع نباید همراه با این داروها مصرف شود
داروی ضد سرفه دکسترومتورفان نیز با داروهای ضد افسردگی تداخل دارد و بخصوص در سالخوردگان نباید با هم مصرف شود
خانمهای باردار و خانمهای شیرده
از انجاییکه هر دارویی در خانمای باردار یا شیر ده ممکن در کودکشان تاثیر داشته باشد / باید قبل از مصرف حتما با پزشک مشورت کنند اما بطور کلی موارد عمومی مصرف داروهای بدون نسخه را در این گروه از بیماران ذکر می کنیم :
حاملگی
در طول حاملگی برای تسکین درد بی ضررترین دارو استامینوفن ساده است
از آنجاییکه مصرف آسپیرین در خانهای حامله ممکن است سبب بروز ناهنجاری در جنین و یا مشکلاتی در زمان زایمان گردد مصرف آن در زمان حاملگی نباید صورت گیرد.
مصرف سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی نیز بدلیل احتمال بروز ناهنجاری بخصوص در سه ماهه سوم ممنوع است .
دوران شیردهی
مصرف استامینوفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن در طی دوران شیردهی بعنوان مسکن مجاز است و مشکلی ایجاد نمی کند .
از آنجاییکه آسپیرین در شیر مادر ترشح می شود و ممکن است سبب خونریزی و بثورات جلدی گردد باید در دوران شیردهی بخصوص در شیردهی زیر یک سال مصرف نشود .
آنتی هیستامین ها نیز در شیر مادر ترشح می شود و مصرف طولانی مدت آنها ممکن است سبب خواب آلودگی ویا اختلال خواب – بی قراری و یا گریه در نوزاد گردد.
توصیه های کلی
توجه به نکات زیر سبب به حداقل رسیدن عوارض جانبی در خانم های باردار یا شیرده می شود
در مورد مصرف داروهای مجاز با پزشک خود مشورت کنید
تحت هیچ عنوان در سه ماهه اول حاملگی دارو بدون مصرف پزشک مصرف نکنید
در دوران شیردهی دارو های خوراکی را پس از شیردادن به نوزاد یا قبل از خواب طولانی نوزاد مصرف کنید
در این مدت داروهای طولانی اثر یا قوی را مصرف نکنید
داروهای ترکیبی خوراکی را مصرف نکنید
تغییرات پوستی یا جسمانی نوزاد خود را که ممکن است بدلیل اثرات جانبی داروها بوجود آمده و قبل از مصرف دارو نبوده است مد نظر داشته باشید
سایر گروهها ی آسیب پذیر
در زمان ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت – نقرس – بیماریهای عروقی – فشارخون بالا – بیماریهای کلیوی یا کبدی – بیماریهای قلبی و آسم باید داروها با احتیاط مصرف شود چون احتمال بروز عوارض جانبی در این موارد بیشتر است
سرترالین SERTRALINE
سرترالین یک داروی ضد افسردگی است . این دارو برای کاهش علایم افسردگی نظیر تغییرات اشتها، تغییر در الگوی خواب ، تشویش و اضطراب ، از دست دادن کشش و تمایل به فعالیت های رومره ، کاهش میل جنسی ، تفکر کُند یا اختلال یا تمرکز، یا افکار خودکشی یا اقدام به آن ، تجویز می شود. سرترالین یک مهارکننده بازجذب سروتونین است .
سرترالین ( sertraline ) با نامهای تجارتی Zoloft و Lustral جزو نسل سوم داروهای ضد افسردگی قلمداد می‌گردد و یک مهارکننده اختصاصی جذب مجدد سروتوئین SSRIs ( Selective Serotonin Reuptake Inhibitor ) است.
این دارو بطور معمول در درمان اختلالات خلقی واضطرابی بزرگسالان مصرف می‌گردد ولی مصرف آن در کودکان از جانب FDA ( Food and Drug Administration ) تأیید نگردیده است(۱). اثرات ضد افسردگی این دارو مشابه ضد افسردگیهای سه حلقوی (TCA) می‌باشد. علی رغم مشابهت مکانیسم عمل آنها SSRIs تفاوتهای فارماکوکینتیک مشخصی با TCAs دارد.
سرترالین پس از تجویز خوراکی به آهستگی جذب می‌گردد و در عوض ۸-۶ ساعت به پیک پلاسمایی خودش می‌رسد (۲و۳). نیمه عمر دفعی آن ۳۲-۲۶ ساعت است و مانند سایر SSRIs عمدتاً در کبد متابولیزه شده و به متابولیت غیر فعال خود desmethylsertraline تبدیل می‌گردد.
برخلاف فلوگزتین و پاروگزتین، سرترالین اثرات فارماکوکینتیک خطی در محدوده دوزهای درمانی ۵۰ تا۲۰۰ میلی‌گرم روزانه دارد(۳). اغلب یک دوز ثابت روزانه توصیه می‌گردد، در عرض حدود یک هفته به سطح پایدار سرمی می‌رسد و خواص فارماکوکینتیک آن در افراد مسن و کسانی که نارسایی کلیه دارند با افراد جوان و میانسال تفاوتی ندارد. بنابراین، دوزاژ آن در افراد مسن مشابه افراد میانسال است(۲). تجویز سرترالین به افراد سالم باعث مهار انتخابی جذب ۵-هیدروکسی تریپ تامین ( ۵-HT ) به پلاکت‌های خون می‌گردد(۲). با توجه به اثرات درمانی ضد افسردگی این دارو و کمتر بودن عوارض جانبی آن وتجویز راحتر آن (دوز واحد روزانه) و با توجه به گزارشات متعدد و متفاوت راجع به کاربرد و عوارض جانبی آن در کودکان، بررسی آخرین یافته‌ها و تحقیقات علمی در زمینه مصرف سرترالین در کودکان ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله با بررسی بیش از سی مقاله تحقیقی منتشر شده در مجلات معتبر دنیا طی سالهای اخیر، به اثرات درمانی، کاربرد، عوارض جانبی، مزیت و عدم مزیت آن و دوزاژ سرترالین در کودکان پرداخته شده است.
چگونگی مصرف
سرترالین روزی یک نوبت مصرف می شود. این دارو را می توان صبح قبل از هر کاری (تا فراموش نشود) یا شب پیش از خوابیدن مصرف نمود. هیچ گاه کمتر یا بیشتر از مقدار تجویز شده مصرف نکنید. از دستورات پزشکتان به دقت پیروی کنید. برای جلوگیری از ناراحت شدن معده می توانید دارو را با غذا بخورید. اگر یک نوبت را فراموش کردید، اگر حداکثر تا یک ساعت بعد به یاد آوردید مصرفش کنید؛ در غیر این صورت نوبت فراموش شده را رها کرده ، به برنامه دارویی معمولتان باز گردید.
هشدارها و عوارض جانبی
در صورت بروز هر یک از علایم نادر ولی جدی زیر، مصرف سرترالین را قطع کرده با پزشک تماس بگیرید: تب ، بثورات جلدی ، کهیر یا خارش ، یا احساس خارج از کنترل بودن . علایم زیر ممکن است رخ دهند ولی فقط اگر مشکل ساز شوند نیاز است با پزشکتان درمیان گذاشته شوند: کاهش اشتها یا کاهش وزن ؛ اضطراب ، تشویش ، بی قراری ؛ خواب آلودگی ؛ خشکی دهان ؛ تهوع ؛ اسهال یا یبوست ؛ ضربان قلب تند یا نامنظم ؛ مشکل در خواب رفتن ؛ کاهش میل یا توانایی جنسی ؛ احساس گرما یا حرارت ؛ برافروختگی یا قرمزی پوست ؛ افزایش اشتها؛ دل پیچه یا نفخ ؛ سردرد، یا تغییرات بینایی ، از جمله تاری دید.
موارد احتیاط
در صورت وجود هریک از موارد زیر پیش از مصرف سرترالین ، پزشکتان را مطلع سازید:
حساسیت به سرترالین یا دیگر مهارکننده های بازجذب سروتونین
بارداری یا شیردهی
مصرف داروهای دیگر، به ویژه ضد انعقادهای خوراکی (وارفارین )، الکل ، مسکن های تجویز شده توسط پزشک ، آرامبخش ها، داروهای ضد افسردگی ، شل کننده های عضلانی ، داروهای ضد تشنج ، یا مهارکننده های مونوآمین اکسیداز نظیر فورازولیدون ، ایزوکربوکسازید، فنلزین ، پروکاربازین ، سلژیلین ، یا ترانیل سیپرومین .
مصرف سرترالین در حالی که همزمان مهارکننده های مونوآمین اکسیداز مصرف می کنید یا کمتر از ۲ هفته است که مصرف چنین داروهایی را قطع کرده اید، ممکن است موجب گیجی ، افزایش ناگهانی دمای بدن ، افزایش شدید فشارخون ، و بروز تشنج شود.
سابقه یا ابتلا به بیماری های کلیوی یا دچار سوءمصرف موادمخدر.
هنگام مصرف سرترالین توصیه می شود
به طور منظم به پزشکتان مراجعه کنید تا بهبودتان را زیرنظر داشته باشد. ممکن است تا ۴ هفته طول بکشد تا اثر دارو ظاهر شود و به حداکثر برسد؛ ممکن است بخواهید در طی این مدت پزشکتان را ملاقات کنید.
به نظر برخی پزشکان مصرف این دارو افکار خودکشی را افزایش می دهد. در مورد هرگونه اقدامات احتیاطی لازم با پزشکتان مشورت کنید.
تا مشخص شدن پاسخ بدنتان به این دارو، هنگام رانندگی یا کار با وسایل خطرناک احتیاط کنید. این دارو در برخی افراد موجب خواب آلودگی و کاهش سطح هوشیاری می شود.
برای تسکین خشکی دهان از آدامس یا آب نبات های بدون قند استفاده کنید یا چند جرعه آب بنوشید. اگر این مشکل بیش از ۲ هفته ادامه پیدا کرد با پزشکتان مشورت کنید.
از حالت خوابیده به نشسته یا ایستاده و نشسته به ایستاده به آرامی تغییر وضعیت دهید؛ در غیر این صورت ممکن است دچار سرگیجه و سیاهی رفتن چشم شوید.
یک برگه شناسایی پزشکی که نشان دهد سرترالین مصرف می کنید، همراه داشته باشید.
سرترالین را دور از دسترس کودکان ، و دور از گرما، نور مستقیم و حرارت مرطوب نگهداری کنید (در این شرایط سرترالین فاسد می شود).
سرترالین تاریخ مصرف گذشته را دور از دسترس کودکان در توالت دور بریزید.
هنگام مصرف سرترالین نباید
نوشابه های الکلی بنوشید یا داروهای آرامبخش استفاده کنید؛ زیرا اینها خواب آلودگی و سرگیجه ای را که ممکن است در اثر سرترالین ایجاد شود، تشدید خواهند کرد.
الف – سرترالین برای درمان افسردگی و وسواس در کودکان
عمده‌ترین مورد استفاده سرترالین در درمان افسردگی و وسواس می‌باشد. Tierny . 33 مورد کودک و نوجوان ۱۸-۸ ساله که مبتلا به افسردگی اساسی بوده وبرای مدت ۱۰-۲ هفته تحت درمان با سرترالین قرارگرفته بودند را مورد مطالعه قرار داده است(۴). دوز متوسط مصرف شده در این بیماران ۶/۱ میلی‌گرم به ازای کیلوگرم یا ۱۰۰ میلی‌گرم روزانه بود. وی با استفاده از ابزار سنجش CGI ( Clinical Global Impression ) در ۱۷ مورد بهبود مناسب مشاهده نمود و میانگین در صد کلی بهبودی ۶۵ درصد بود. هرچه میزان سن بالاتر می رفت، میزان بهبودی هم بیشتر شده بود. در۱۶ مورد عوارض جانبی مشاهده گردید. در هشت مورد به علت بروز عوارض شدید، دارو قطع گردیده بود. از این میان هفت مورد عوارض جانبی رفتاری داشتند. عمده عوارض جانبی در طی هفته اوّل درمان مشاهده گردید. همچنین دو بیمار دچار حالت مانیا شدند. در هیچ کدام از بیماران بروز علائم خودکشی یا تهاجم ( Violence ) یا بدتر شدن علائم افسردگی مشاهده نگردید(۴). در یک مطالعه ۱۲ هفته‌ای بر روی ۱۳ نوجوان مبتلا به افسردگی اساسی که توسط McConville و همکارانش انجام شد، کارایی سرترالین در درمان افسردگی مورد بررسی قرار گرفت(۵). نتایج دلالت برآن داشت که سرترالین باعث کاهش قابل ملاحظه در علائم افسردگی واضطراب در طی ۸-۵ روز اوّل درمان می‌گردد و در عرض ۱۲ هفته بهبودی قابل توجهی را به همراه دارد. پروفایل کلی عوارض جانبی آن پایین بوده (۱۴ درصد) و مطرح گردیده است که همراهی افسردگی با سایر اختلالات روانپزشکی، نتیجه درمان را بدتر نمی‌کند. Alderman ، فارماکوکینتیک، بی‌خطر بودن و کارایی سرترالین در ۶۱ کودک و نوجوان ۱۷-۶ ساله مبتلا به افسردگی اساسی یا وسواس را مورد بررسی قرار داده است(۶). کلیه بیماران یک دوز واحد ابتدایی ۵۰ میلی‌گرم دریافت می‌کردند و پس از یک هفته توقف، دوره پنج هفته‌ای درمان به یکی از دو شکل زیر شروع می‌گردید: ۲۵ میلی‌گرم روزانه و افزایش دوز هر ۲۵ میلی‌گرم به ازای ۴-۳ روز و یا ۵۰ میلی‌گرم روزانه وافزایش ۵۰ میلی‌گرم به ازای هر هفته تا حداکثر ۲۰۰ میلی‌گرم. کلیه بیماران دوزاژ ۵۰ میلی‌گرم اوّلیه و ۶۵ درصد تا دوز ۲۰۰ میلی‌گرم را تحمل نمودند. عمده عوارض جانبی این دارو شامل عوارض گوارشی و شکایات روانی بود وتفاوتی بر اساس سن در این زمینه مشاهده نگردید. در بیماران مبتلا به وسواس، میانگین نمره CY-BOCS ( Children’s Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale ) از ۲۵ به ۱۳ کاهش و نمره افسردگی ( CGI ) به ۲/۲ (بهبودی زیاد) تقلیل یافته بود. پارامترهای فارماکوکینتیک دارو مشابه بزرگسالان بود(۶). کارایی بالینی سرترالین در هشت نوجوانان مبتلا به وسواس توسط Rodrigues Rmos مورد مطالعه قرار گرفته است(۷). بیماران بین ۱۷-۱۲ سال سن داشتند. دوز اثر به کار رفته بین ۵۰ تا۲۰۰ میلی‌گرم بود ودوز نگهدارنده ۱۵۰-۵۰ میلی‌گرم روزانه. هفت بیمار در عرض ۶ ماه با بهبودی کامل پاسخ دادند و در یک دختر ۱۶ ساله به علت عوارض جانبی غیر قابل تحمل، دارو قطع گردید. شروع بهبودی در هفت مورد فوق قبل از هفته هشتم بود. در این هفت بیمار عوارض ناخواسته نداشتند. نتایج در کسانی که سرترالین به همراه درمان شناختی دریافت کرده بودند، خیلی مناسبتر بود(۷). یک مطالعه ۱۲ هفته‌ای در چند مرکز که به صورت دو سرکور و یا کنترل- پلاسبو صورت گرفت، بی خطر بودن و اثر بخشی سرترالین در ۱۸۷ کودک و نوجوان ۱۷-۶ ساله مبتلا به وسواس مورد بررسی قرار گرفت(۸). به طور مشخص کسانی که سرترالین دریافت نمودند، بهبودی بیشتری نسبت به گروه کنترل نشان دادند (بر اساس معیار CY-BOCS و CGI ). بی‌خوابی، تهوع، بی‌قراری، و لرزش در این گروه (سرترالین) بیشتر بود. در ۱۱ درصد به علت عوارض جانبی گروه سرترالین و ۲ درصد در گروه کنترل درمان قطع گردید، در نهایت نتیجه گرفتند که مصرف سرترالین برای درمان وسواس کودکان و نوجوانان مفید وبی‌خطر است(۸).
ب – استفاده سرترالین در اسیکزوفرنیای کودکان
یکی از راههای غلبه بر علائم منفی در اسیکزوفرنی، استفاده توام نورولپتیک‌های طولانی اثر با ضد افسردگی‌ها است. در یک مطالعه، ۲۰ بیمار نوجوان مبتلا به اسیکزوفرنی طی ۱۲ هفته علاوه بر داروی ضد سایکوز تحت درمان با سرترالین قرار گرفتند(۹). نمرات علائم مثبت و علائم منفی و عوارض اکستراپیرامیدال اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که اضافه نمودند سرترالین به درمان، منجر به کاهش قابل ملاحظه در علائم مثبت و منفی شده. ولی باعث افزایش عوارض جانبی نشده است. سرترالین ممکن است بطور غیر مستقیم باعث کاهش فعالیت دوپامینژیک گردد(۹). بر این اساس Thakore به کارایی درمان کمکی سرترالین در درمان اسکیزوفرین مزمن اشاره نموده است(۱۰). اما مطالعه Lee نتایج متفاوتی را ارائه می‌دهد(۱۱). او در یک مطالعه کنترل- پلاسبو دو سر کور هشت هفته‌ای ، به این نتیجه رسید که هیچ تفاوت قابل ملاحظه‌ای در علائم مثبت و منفی و سایکو پاتولوژی کلی بین دو گروه ( سرترالین+ هالوپریدول و پلاسبو+ هالوپریدول) وجود ندارد. همچنین در زمینه عوارض اکستراپیرامیدال هم بین دو گروه مورد مطالعه او تفاوت معنی‌داری وجود نداشت(۱۱).
ج- کاربرد سرترالین در سایر اختلالات روانپزشکی کودکان
یک نوجوان ۱۵ ساله مبتلا به سندرم تورت، پس از اینکه درمانهای مختلف برای او امتحان گردید وتاثیری نداشت، سرترالین با دوز روزانه ۷۵ میلی‌گرم همراه با پیموزاید برای وی شروع گردید. در عرض ۱۴ روز، علائم تیک صوتی وتیک حرکتی وافکار وسواسی وی کاهش یافت(۱۲). دیگران نیز استفاده از سرترالین در درمان سندرم تورت را توصیه نموده‌اند(۱۳). SSRIs برای درمان اختلالت خوردن ( Eating Disorders ) و چاقی کودکان و نوجوانان توصیه گردیده است(۱۴) . در مطالعه دیگری که اثرات سرترالین در افراد چاق، با یا بدون اختلال خلقی بررسی شده است، در گروهی که سرترالین مصرف می‌کردند نسبت به گروه کنترل، کاهش قابل ملاحظه‌ای در BMI ( Body Mass Index ) مشهود بود. آنها نتیجه گرفتند که توام ساختن سرترالین با رفتار درمانی- شناخت درمانی تاءثیر بیشتری در کاهش وزن دارد(۱۴). کارایی سرترالین را برای درمان گریه و خنده مرضی Pathological ( Laughing and crying ) مورد بررسی قرار گرفته و بهبودی در وضعیت خواب، خوردن و روابط اجتماعی علاوه بر کاهش علائم گریه وخنده مرضی مشاهده شده است(۱۵). خشم و به خود آسیب زدن ( self-injury ) از موارد شایع اورژانس در کودکانی است که مبتلا به عقب ماندگی ذهنی و اختلال اوتیسم هستند. سرترالین ممکن است منجر به بهبودی بالینی در این موارد گردد. Hellings سرترالین را برای نه مورد کودک عقب مانده ذهنی که رفتارهای خودآزارانه داشتند، تجویز نموده و به جز در یک مورد که به علت عوارض جانبی مجبور به قطع دارو گردید، در سایر موارد پاسخ بالینی مشهود و عوارض جانبی در این افراد ناچیز بود(۱۶). دوز ۵۰ میلی‌گرم روزانه سرترالین برای مدت ۶-۴ هفته در ۱۷ کودک و نوجوان مبتلا به سنکوپ نوروکاردیوژنیک مقاوم بکار رفته است. سه بیمار نتوانستند دارو را تحمل کنند. در سایر موارد سرترالین در جلوگیری از حملات افت فشار خون ایستاده و برادی کاردی مفید بود. در پی‌گیری یک ساله این بیماران و در حالیکه سرترالین دریافت می‌کردند، همگی بدون علامت بودند(۱۷). بعضی سرترالین را در درمان لکنت زبان مفید تشخیص داده‌اند(۱۸) در حالی که دیگران مواردی از لکنت زبان ایجاد شده توسط سرترالین را گزارش نموده‌اند(۱۹و۲۰). سرترالین برای درمان تعدادی دیگر از اختلالات روانپزشی کودکان و نوجوانان هم امتحان گردیده است. برای بولیمیای عصبی ( nervosa Bulimia )(21)، اختلال بیش فعالی ، اختلال بعد از استرس ( Posttraumatic stress disorder )(22)، ترس اجتماعی(۲۳)، اختلال Feeding (24)، و برای self-excoriation (25) از سرترالین استفاده شده و نتایج متفاوتی بدست آمده است ولی کارایی آن برای درمان هیچ کدام از اختلالات فوق تائید نشده است.
د- تداخل داروئی سرترالین
سرترالین روی کلیرانس لیتیوم اثر ندارد ولی ممکن است با تداخل فارماکودینامیک منجر به افزایش نتض ناشی از لیتیوم گردد(۲). به طور کلی در به کار بردن سرترالین تواءم با داروهایی، نظیر: لیتیوم، کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد دیابت خوراکی و وارفارین باید جانب احتیاط را رعایت کنیم(۲). تداخل دارویی سرترالین نسبت به سایر داروهایی ضد افسردگی کمتر است و اغلب داروها را می‌توان بدون ترس از تداخل دارویی همراه سرترالین تجویز نمود(۳).
هـ – عوارض جانبی سرترالین در کودکان
هیچ گونه عارضه جانبی روی الکتروکاردیوگرام و فشارخون توسط سرترالین گزارش نشده است و همچنین این دارو اثرات آنتی کلی نرژیک ندارد. احتمال بروز اثرات جانبی روی سیستم اعصاب مرکزی و قلبی عروقی بسیار کم است(۲). بطور کلی خطرات این دارو در دوزهای بسیار بالا overdose به مراتب کمتر از ضد افسردگیهای سه حلقوی است. در مطالعه‌ای اثرات جانبی سرترالین را در دو گروه سنی کودکان ۱۲-۶ ساله و نوجوانان ۱۷-۱۳ ساله با هم مقایسه نموده‌اند. نتایج این بررسی نشان داده است که هر دو گروه سنی سرترالین را بخوبی تحمل می‌کنند و از نظر شیوع عوارض جانبی هم بین دو گروه تفاوتی مشاهده نگردیده به جز سوء هاضمه که در کودکان شایع‌تر از نوجوانان بود(۶). معمولاً عوارض خفیف و گذرای دارو با ادامه درمان بر طرف می‌گردد. عوارضی، مانند: خشکی دهان، خواب آلودگی، یبوست، تاری دید، سرگیجه وضعیتی و گیجی در مصرف با سرترالین به مراتب کمتر از آمی تریپ‌تیلین و دزیپرامین می‌باشد(۶). در بعضی از مطالعات، ۱۴ مورد از عارضه سندرم خارج هرمی ( EPS ) با مصرف سرترالین گزارش گردیده است(۲۶). در یک گزارش ، بیماری معرفی گردیده است که به دنبال هشت روز مصرف سرترالین دچار کنفوزیون و زمین خوردن‌های مکرر شده بود. در معاینات مشخص گردید که وی دچار هیپوناترمی به علت ترشح نامناسب هورمون آنتی‌دیورتیک ( antidiuretic ) گردیده است و هیچ علت کلاسیک برای این منظور یافت نشده و به دنبال قطع دارو، علائم بالینی اصلاح گردید. لذا توصیه می‌شود که به ویژه در افراد مسن در طی درمان با سرترالین سطح سدیم سرمی کنترل گردد(۲۷). یک نوجوان ۱۶ ساله که به علت افسردگی تحت درمان ۱۸ ماهه با سرترالین قرار گرفته بود، به علت بی‌خوابی در شب و خواب آلودگی روزانه وفقدان انرژی، از نظر تیروئید بررسی گردید و مشخص شد که سطح T4 پایین‌تر از حدّ نرمال است. باقطع دارو علائم فوق مرتفع شده و T4 به حد نرمال برگشت(۲۸). در مطالعه‌ای، موردی از مسمویت غیر عمدی با سرترالین در یک کودک گزارش شده است علائمی که در وی یافت شده بود، عبارت بودند از: تاکیکاردی، افزایش فشارخون، توهم، کما، هیپرترمی، لرزش اندام‌ها و فلاشینگ پوست. مجموعه این علائم دلالت بر یک سندم سرتونین می‌کند(۲۹). قاضی‌الدین یک مورد بروز علائم مانیا را در یک کودک به دنبال مصرف سرترالین گزارش کرده است. این کودک به علت افسردگی مقاوم به سایر داروها تحت درمان با ۲۵ میلی‌گرم روزانه سرترالین قرار گرفته بود. در این مورد چند روز پس از قطع دارو و درمان جانشینی، عارضه دارویی بر طرف گردید(۳۰). افراد دیگری هم بروز علائم مانیا را در کودکان تحت درمان با سرترالین گزارش کرده‌اند(۳و۴).
بحث
مصرف سرترالین در کودکان ونوجوانان مورد بحث است و بعضی از مولفین دلیل ممانعت از مصرف این دارو در کودکان رانبودن تجربیات کافی در این مورد و یا عوارض جانبی آن ذکر می‌کنند. پروفایل فارماکوکینتیک این دارو در کودکان و نوجوانان مشابه برزگسالان است. مطالعات نشان می‌دهند که این دارو میتواند به عنوان یکی از درمانهای اساسی درمان افسردگی و وسواس کودکان مطرح باشد(۸و۴) . این دارو به لحاظ مصرف فقط یک دوز روزانه، سرعت اثر بخشی بیشتر، عوارض جانبی کمتر، خطر مسمویت کمتر و نداشتن عوارض آنتی کلی نرژیک، میتواند به عنوان داروی انتخابی در افسردگی و وسواس کودکان و نوجوانان معرفی گردد(۲،۶،۲۶و۲۹). اندیکاسیون آن در اسکیزوفرنی کودکان و نوجوانان به عنوان یک داروی کمکی جای بررسی و تحقیق بیشتر دارد(۱۲،۱۴و۱۷). کارایی SSRIs در سایر اختلالات روانپزشکی کودکان و نوجوانان، نظیر لکنت زبان، بولیمیا، بیش فعلای، PTSD ، و اضطراب اجتماعی به اثبات نرسیده است و تحقیقات بیشتری را می‌طلبد.
برای درمان خودآزاری و خشم در کودکان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی و اوتیسم می‌توان از این دارو استفاده نمود(۱۶). در مورد مصرف توام این دارو با لیتیوم، کورتیکواستروئیدها، قرصهای ضد دیابت و وارفارین لازم است با احتیاط بیشتری تجویز گردد(۲). متوسطه نیمه عمر سرترالین ۳۲-۲۶ ساعت است و بنابراین می‌توان یک دوز واحد، صبح یا شب مصرف نمود و در کودکان می‌توان با دوز ۲۵ میلی‌گرم روزانه شروع نموده و سپس هر ۴-۳ روز ۲۵ میلی‌گرم به دوزاژ اضافه نمود. دوز متوسط درمانی در کودکان و نوجوانان ۳-۱ میلی‌گرم بر کیلوگرم روزانه (حداکثر ۲۰۰ میلی‌گرم) توصیه می‌گردد. عوارض شایع این دارومشابه سایر SSRI است و در کودکان با بزرگسالان تفاوتی ندارد (۳۱،۲۶). در کسانی که سابقه اختلال غددی دارند و یا سابقه مانیا یا سابقه فامیلی اختلال دو قطبی دارند، باید سرترالین با احتیاط مصرف و در طی دوره درمان از نظر سدیم سرم وتستهای تیروئید باید کنترل گردد. از مصرف سرترالین در افراد مبتلا اختلال خلقی دو قطبی باید اجتناب نمود با این که در حال حاضر این دارو هنوز جزو فارماکوپه دارویی کشور نمی‌باشد.
باتوجه به اینکه در بازار داروئی ایران، در حال حاضرتنها Fluoxetine از گروه داروهای SSRI ، با تولید داخلی موجود می‌باشد در اینجا به چند مقاله که بین دو داروی فوگزتین و سرترالین مقایسه نموده اشاره می‌شود: در مقایسه بین دو داروی فوق در درمان افسردگی اساسی، سرترالین بر فلوگزتین برتری داشته است در حالیکه میزان تحمل دو دارو تفاوتی نداشت(۳۳). در کسانی که تحت درمان با فلوگزتین بوده‌اند و به علت عارضه داروئی و عدم تحمل و یا عدم پاسخ مناسب درمانی آن را قطع کرده‌اند، تجویز سرترالین منجر به اثرات درمانی بهتر ولی عوارض جانبی بیشتر گردیده است(۳۴) در یک مطالعه دیگر هیچ تفاوتی از نظر اثر ( Efficacy ) و تحمل ( Tolerability ) بین سه داروی فلوگزتین، سرترالین و پاروکستین در درمان افسردگی توأم با اضطراب مشاهده نگردید(۳۵).
References
1- Catalando G. Cooper DS. MC. Guttman JM, Pediatric sertraline overdose, Clinical Neuropharmacology, 21(1) 59-61; 1998.
2- Warrington SJ, Clinical implication of the pharmacology of sertraline, International Clinical Psyhopharnacology, 6(S2) 11-21; 1991.
3- Eckert A. Mannheim JR. Muller WE, The pharmacokinetics of sertraline, Psychopharmakotherapie, 4(3): 9-17; 1997.
4- Tierney E. Joshi PT. Llinas JF. Rosenberg LA. Ridle MA, Sertraline for major deperssion in children: perliminary clinical experience, Journal of Child & Adolescent psychopharmacology 15(1): 13-27; 1995.
5- McConville BJ. Minnery KL. Sorter MT. West SA. Friedman LM, An open study of the effect of sertraline on adolescent major depression, Journal of Child and Adolescents psychopharmacology, 6(1): 4-51; 1996.
6- Alderman J. Wolkow R. Chung M. Johnston HF, Sertraline treatment of children and adolescents with obsessive compulsive disorder or depression: Pharmacokinetics, tolerability and efficacy, Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 37(4): 386-394; 1998.
7- Rodrigues Ramos P. Sans MJM, Response to sertraline in adolescents with obsessive compulsive disorder, Acats Luso- Espanolas De Neurologia Psiquitria Y ciencias Afibes, 26(1): 17-21; 1998.
8- Wolkow R. Alderman J. Chung M. Hugh FJ, The safety and efficacy of sertraline in children and adolescent with OCD, Biological Psychiatry, 42(suppl.1): 213-214; 1997.
9- Thakore JH. Berti C. Dinan TG, An open trial of adjunctive sertraline in the treatment of chronic schizophrenia, Acta Psychiatrica Scandinvica, 94(3): 194-197; 1996.
10- Thakore JH. Berti C. Dinan TG, The efficacy of adjunctive sertraline in the treatment of chronic schizophrenia, Human Psychopharmacology clincical and Experimental, 12(2): 167; 1997.
11- Lee MS. Kim YK. Lee SK. Suh KY, A double blind study of adjunctive sertraline in haloperidol stabilised pateents with chronic schizophrenia, Journal of Clincal Psychopharmacology, 18(5): 399-403; 1998.
12- Buckingham D. Gaffney G, New tourette’s syndrome treatment, The Journal of American Academy of child snd Adolescent Psychiatry, 32(1): 224; 1993.
13- Frankenburg FR. Kando JC, Sertraline treatment of attention- deficit hyperactivity disorder and tourette’s syndrome, Journal of Clinical Psyhopharmacology, 14(5): 359-66; 1994.
14- Ricca V. Mannucci E. Dibernardo M. Rissello SM. Cabras PL. Rotella CM, Sertraline enhances the effects of cognitive behavioural treatment on weight reduction of obese patients, Journal of Endocrinological Investigation, 19(911): 727-33; 1996.
15- Mukand J. Kaplan M. Senno RG. Bishop DS. Patological crying and lauging: treatment with sertraline, Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 77(12): 1309-11; 1996.
16- Hellings JA. Kelley LA. Gabrielli WF Kilgore E. Shah P, Sertraline response in adults with mental retardation and autistic disorder, Journal of clinical Psyciatry, 57(8): 333-36; 1996.
17- Grubb BP. The use of Lustral in the tretment of recurrent refractory nurocardiogenic syncope, Journal of American Coll, Cardiology, 24: 490-494; 1994.
18- Costa AD. kroll RM, Sertraline in stuttering, journal of clinical Psychopharmacology, 15(6): 443-444; 1995.
19- Brewerton TD Markowits JS. Keller SG. Cochrane CE. Stuttering with sertraline, Journal of Clinical psychiatry, 57(2): 90-91; 1996.
20- Makela EH. Sullivan PA case of sertraline induced stuttering, Journal of Clinical Psychopharmacology, 16(1): 93; 1996.
21- Roberts JM. Lydiard RB, Sertraline in the treatment of Bulimia Nervosa, American Journal of Psychiatry, 150(11): 1753; 1993.
22- Kline NA. Dow BM. Brown SA. Matloff JL, Sertraline efficacy in depressed combat veterans with Posttraumatic Stress Disorder, American Journal of psychiatry, 151(4): 621; 1994.
23- Czepowicz VD. Johnson MR. Lydiard RB. Emmanuel NP. Ware MR. Mintzer OB. et al, Sertraline in social phobia , Journal of Clinical Psychopharmacology, 15(5): 372-373; 1995.
24- Lucki I. Kreider MS. Simansky KJ, Reduction of feeding behaviour by the serotonine uptake inibitor, sertraline, Journal of Psychopharmacology, 96(3); 284-295; 1988.
25- Kalivas J. Glman ED, Sertraline for treatment of self- excoriation, Journal of Psychosomatics, 37(2): 216; 1996.
26- Lambert MT. Trutia C. petty F, Extrapyramidal adverse effects associated with sertraline, Progress in neuro psychopharmacology & Biological Psychiatry, 22(5): 741-748; 1998.
27- EIAsousi A. Boldron A. Asar T, Sertraline induced hyponatremia, Semaine Des Hopitaux, 74(19-20): 848-9; 1998.
28- Harel Z. Biro FM. Tedford WL, Effects of long term treatment with sertraline (Zoloft) simulating hypothyroidism in an asolescent, Journal of Adolescent health, 16(3): 232-4; 1995.
29- kaminski CA. Robbins MS. Weibley RE, Sertraline intoxication in a child, Annuals of Emergency Medicine, 23(6): 1371-4; 1994.
30- Ghaziuddin M, Mania induced by sertraline in a prepubertal child, American Journal of Psychiatry, 151(6): 944; 1994.
31- Minnery KL. West SA. McConville BJ. Sorter MT, Sertraline induced mania, Journal of child and Adolescent pschopharmacology, 5(2): 151-3; 1995.
32- Ronefeld RA. Wilner KD. Baris BA, Sertraline chronopharmacokinetics and the effect of coadministration with food, Clinical Pharmacolkinetics, 32(s1): 50-55; 1997.
33- Sechter D, Troy S. psternetti S. Boyer P, A double blind comparison of sertraline and fluoxetine in the treatment of major depressive episode in outpatients. Eur psychiatry. 14(1): 41-8; 1999.
34- Zarate CA, Kando JC, Tohen M, Weiss MK, Cole Jo, Does intolerance or lack of response with fluoxetine predict the same will happen with sertraline? J clin psychiatry, 57(2): 67-71; 1996.
35- Fava M, Rsenbaum JF, Hoog SL, Tepner RG, Kopp JB, Nilsson ME, Fluoxetine versus sertraline and paroxetine in major depression. J Affect Disordl, 59(2): 19-26; 2000.
از خرد کردن یا جویدن قرص های روکش دار خودداری نمائید . اگر قرص روکش دار ترک داشت مصرف نکنید .
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، داروهای مایع را قبل از مصرف تکان دهید زیرا بعضی از داروهای مایع در اثر ماندن ، دو لایه یا چندلایه می شوند و مواد مؤثر داروها در بعضی لایه ها کم و در بعضی لایه ها زیاد است .
در مصرف داروهای مایع به ویژه آنتی بیوتیک و داروهای ضدصرع تا حد امکان از قاشق های مخصوص همان دارو استفاده نمائید . چرا که قاشق های معمولی آشپزخانه به اندازه کافی دقیق نیست .
اگر شیشه شربت را در یخچال نگهداری کنید ممکن است شکرک بزند ، اما در صورت گرم کردن ( نه جوشاندن ) مجدداً قابل استفاده است .
داروهای نیمه خورده و داروهائی که مقداری از آنها مصرف شده است ، قابل نگهداری نیستند و باید دور ریخته شوند .
قبل از مصرف قطره یا اسپری بینی به آرامی بینی خود را تخلیه نمائید .
پیش از استفاده از قطره چشمی دستهایتان را بشوئید . مژه های خود و اطراف چشم را تمیز کنید تا از انتقال هر گونه آلودگی به داخل چشم جلوگیری شود . پلک پائین را طوری بکشید تا تشکیل کیسه بدهد . قطره چکان را نزدیک چشم نگهدارید . اما نباید با چشم تماس پیدا کند . قطره را در داخل کیسه زیرین بریزید ( هیچگاه قطره را مستقیماً روی کره چشم نچکانید ) چشم را ببندید و چند دقیقه در همین حالت بمانید .
نکته مهم اینکه ظرفیت پلک زیرین حداکثر یک قطره است و با ریختن بیش از یک قطره ، قطره قبلی شسته می شود . بنابراین اگر لازم است هم زمان دو یا چند دارو به شکل قطره مصرف کنید ، حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه بین ریختن دو قطره فاصله بگذارید .
از مصرف طولانی مدت قطره های چشمی به ویژه آنهائی که حاوی ترکیبات کورتونی هستند ( معمولاً برای رفع التهاب چشم استفاده می شوند ) بدون تجویز پزشک جداً‌خودداری نمائید .
مصرف طولانی مدت این داروها بدون کنترل پزشک ممکن است عوارض جانبی ، همچون بیماری کاتاراکت ( آب مروارید ) و گلوکوم ( آب سیاه ) و نهایتاً کوری را ایجاد کند .
برای ریختن قطره گوشی ، لاله گوش را عقب بکشید ( در کودکان به پائین و عقب و در بزرگسالان به بالا و عقب ) بعد قطره را بچکانید . قطره نباید سرد و یا بسیار گرم باشد . . بهترین روش برای اینکه قطره گوش به گرمای مناسب برسد ، این است که آن را بین دست به جلو و عقب بگردانید . هیچ گاه قطره گوش را در آب جوش قرار ندهید . زیرا نباید بسیار گرم باشد .
از مصرف قطره های حاوی افدرین ( بازکننده بینی ) بیش از چند روز خودداری نمائید که عوارض غیرقابل بازگشتی را بدنبال خوهد داشت .
بطور کلی در مصرف قطره ها یا پمادهای چشمی ، گوش و بینی از تماس نوک قطره یا پماد با مخاط خودداری کنید .
از قطره چشمی ، گوش یا بینی که مدتی بی استفاده مانده است مجدداً استفاده نکنید چرا که خود دارو می تواند محیط مساعدی جهت تجمع عوامل میکروبی باشد که در نتیجه ضرر آن بیش از خاصیت آن خواهد بود .
بهترین روش استفاده از داروهای به شکل کرم و پماد این است که ابتدا محل مورد نظر را به مدت ۵ دقیقه مرطوب نمائید و سپس قبل از خشک شدن ( در طی ۲ تا ۵ دقیقه ) دارو را روی ضایعه بمالید .
تمام داروهایتان را به دور از حرارت ، رطوبت و دسترسی کودکان نگهدارید . نیازی نیست که همه داروها در داخل یخچال نگهداری شوند . اگر داروها در جای مرطوب یا در گرمای نور آفتاب ، در سرما یا گرمای زیاد نگهداری شوند تجزیه شده و فاسد می شوند . بعضی داروها وقتی تجزیه می شوند فقط اثرشان کمتر می شود اما برخی دیگر پس از تجزیه به ترکیب کاملاً متفاوت و خطرناکی تبدیل می گردند . بنابراین هیچ گاه قفسه داروها را در حمام ، ایوان خانه یا نزدیک به آنها قرار ندهید .
در پایان اینکه هنگام خرید و مصرف داروها به تاریخ انقضاء آنها توجه نمائید.
نکات مهم در رابطه با درمان سرفه کودکان
سرفه یکی از شایع ترین علل مراجعه به پزشک اطفال است و پدر و مادرها هم سالانه هزینه های هنگفتی برای خرید داروهای ضدسرفه (OTC بدون نیاز به نسخه پزشک) صرف می کنند.در مطالعه ای که نتایج آن سال ۱۹۹۴ در نشریه JAMA به چاپ رسید،
پژوهشگران دریافتند که ۵۳/۷ درصد والدین کودکان ۳ساله در ۳ماه گذشته برای فرزندان خود از داروهای OTC کمک گرفته اند که شایع ترین آنها، استامینوفین و داروهای سرماخوردگی بوده و بدیهی است که چنین استفاده گسترده ای از داروهای سرماخوردگی نمی تواند بدون عوارض جانبی باشد.
گروهی رایج از داروهای مورد استفاده ، داروهای ضدسرفه نظیر دیفن هیدرامین و دکسترومتورفان هستند. با وجود این که این داروها تاثیر نسبتا خوبی در بزرگسالان دارند ولی پژوهشی که نتایج آن در شماره جولای ژورنال Pediatric به چاپ رسیده ، اصولا مصرف این داروها در کودکان را مورد سوال قرار داده و تاثیر آنها در مهار سرفه را تنها معادل آب قند دانسته است.
«نه دکسترومتورفان و نه دیفن هیدرامین ، هیچیک در کنترل سرفه و بهبود کیفیت خواب کودکان ، مزیتی بر پلاسبو ندارند.»این مطلبی است که در مقاله بالا، به آن اشاره شده است.
دکتر یان.ام.پاول و همکارانش از کالج پزشکی ایالت پنسیلوانیا که مطالعه مزبور را به انجام رسانده اند در این مقاله می گویند: «در حال حاضر، فقدان یک دستورالعمل مشخص درباره درمان علامتی کودکانی که به دنبال URI دچار سرفه شده اند، محیطی را فراهم کرده که در آن متخصصان اطفال به وفور این داروها را تجویز می کنند،
سایتهای مختلف اینترنتی هر کدام پیشنهادی در این زمینه ارائه می کنند و به دنبال آنها، پدر و مادرها هم برای تهیه داروهای سرکوب کننده سرفه و انواع آنتی هیستامین ها برای بهبود علایم فرزندانشان اقدام می کنند.»
به گفته پژوهشگران ، هدف آنها از انجام این مطالعه ، این بود که ببینند آیا مصرف دکسترومتورفان یا شربت دیفن هیدرامین در کودکانی که به دنبال URI دچار سرفه حاد شده اند، تاثیری بر بهبود سرفه های شبانه آنها خواهد داشت یا خیر؟
در این مطالعه که به صورت دوسوکور انجام شد، یکصد کودک ۲ تا ۱۸ سال دچار سرماخوردگی و سرفه های شبانه که به طور متوسط ۴ روز از بیماری آنها می گذشت ، در مرکز پزشکی Penn State Hershey مورد مطالعه قرار گرفتند.ا
ین کودکان به ۳گروه تقسیم شدند و به ترتیب دکسترومتورفان ، دیفن هیدرامین و پلاسبو دریافت کردند و از والدین آنها خواسته شد، داروها را نیم ساعت پیش از خواب به فرزندانشان بدهند.
در شب دوم مصرف داروها، صرف نظر از این که در کدام گروه قرار داشتند، وضعیت کودکان به طور قابل ملاحظه ای بهتر شده بود و والدین می گفتند که نه تنها سرفه فرزندشان بهبود یافته بلکه همگی آنها از شروع درمان ، خواب بهتری داشته اند و در واقع نه دکسترومتورفان و نه دیفن هیدرامین ، هیچ یک مزیتی بر پلاسبو نداشتند؛ بعلاوه در گروهی که از دکسترومتورفان استفاده می کردند،
مواردی از بی خوابی به دنبال مصرف دارو گزارش شد و در گروهی که دیفن هیدرامین مصرف کرده بودند، چرت زدن و خواب آلودگی بیشتر دیده می شد.
دکسترومتورفان و دیفن هیدرامین ، هر دو توانایی ایجاد توکسیستی و سمیت را دارا هستند. عوارض جانبی دکسترومتورفان عبارت است از:دیستونی ، آنافیلاکسی ، ماستوسیتوز بولوز، وابستگی ، سایکوز، هالوسیناسیون ، آتاکسی ، بی خوابی ، دیابت تیپ یک و مرگ در دوزهای بالا.این عوارض بویژه در صورت مصرف همراه با دیگر داروها دیده می شوند.
علاوه بر اینها، دکسترومتورفان میان نوجوانان مورد abuseنیز قرار می گیرد.
عوارض جانبی دیفن هیدرامین نیز بویژه در صورت مصرف طولانی مدت آن به وجود می آید و عبارتست از:
خواب آلودگی ، restlessness، اضطراب ، دیستونی ، وابستگی ، سایکوز، دیس آریتمی قلبی ، موج QT طولانی ، رابدومیولیز، تشنج و حتی مرگ.پژوهشگران در این مقاله تاکید کرده اند که دکسترومتورفان و دیفن هیدرامین هیچ مزیتی بر پلاسبو در بهبود سرفه های شبانه کودکان به دنبال URIو کیفیت خواب آنان ندارد؛ بنابراین همه پزشکان باید به این مساله توجه داشته باشند و هنگام تجویز چنین داروهایی ، عوارض جانبی و هزینه آنها را هم مدنظر قرار دهند.
در واقع ، سرماخوردگی و علایم آن ، بیشتر اوقات با گذشت زمان و بدون نیاز به دارو بهبود می یابد، ولی اگر اصرار به استفاده از داروهای سرماخوردگی دارید، بد نیست به توصیه های دکتر ورونیکاگان ، متخصص اطفال در گفتگو با WebMD توجه کنید.
وی توصیه می کند که هنگام تجویز این داروها یا هنگام خرید داروهای بدون نسخه از سوی والدین ، داروهایی تجویز شوند که به جای چند جزئ فعال ، تنها یک جزئ فعال داشته باشند و بیش از ۳ روز هم مورد استفاده قرار نگیرند.