لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یکی از روشهای جراحی است که در طی آن پزشک میتواند از طریق یک برش کوچک در زیر ناف، تلسکوپ مخصوص را وارد شکم کرده و اعضای لگنی یک زن نابارور را مشاهده نماید. بواسطه لاپاراسکوپی میتوان علل مختلفی مثل تخریب لولهها، اندومتریوز، چسبندگی و سل را که موجب نازایی میگردند شناسایی کرد.
(ادامـــه ی مطلب)
چه زمانی باید لاپاراسکوپی انجام شود؟
برای اینکه بررسی یک زن نابارور تکمیل شود در اغلب موارد به یک لاپاراسکوپی تشخیصی نیاز پیدا میشود. بطورکلی، این عمل را پس از بررسیهای دیگر ناباروری انجام میدهند. امّا اگر درد یا مشکلات دیگری مثل سابقه یک عمل جراحی وجود داشته باشد بایستی لاپاراسکوپی را حتی قبل از انجام دیگر اقدامات تشخیصی ناباروری درخواست نمود. بیشتر پزشکان بعلت آنکه لاپاراسکوپی یک عملجراحی محسوب میگردد آن را تا زمانی که دیگر بررسیهای لازم تکمیل شود به تأخیر میاندازند.
عده زیادی از پزشکان ترجیح میدهند این عمل را در زمان قبل از قاعدگی (هفته قبل از قاعدگی بعدی) انجام دهند. همراه نمودن کورتاژ رحم (D&C)[1] اطلاعات ذیقیمتی را در مورد وضعیت تخمکگذاری آن زن در طی همان عمل فراهم میآورد.
عدهای دیگر سعی میکنند که لاپاراسکوپی تشخیصی را در حوالی تخمکگذاری یعنی زمانی که تخمکها با کمک سونوگرافی به حد بلوغرسیدهاند انجام دهند تا بتوانند رشد فولیکول را بطور مستقیم مشاهدهکنند. عدهای دیگر هم لاپاراسکوپی را در حوالی زمان تخمکگذاری انجام میدهند تا بتوانند با تلقیح اسپرم به داخل لوله در همان سیکل (ZIFT) ناباروری بیمار را درمان نمایند. این کار فقط زمانی قابل اجرا است که هیستروسالپنگوگرافی قبلی بیمار طبیعی بودن لولهها را تأیید کرده باشد.
بیمار بایستی از چند ساعت قبل از عمل هیچ غذایی نخورد و نیاشامد. بهتر است به منظور اطمینان از بیخطر بودن بیهوشی یکسری آزمایشات لازم را قبل از عمل درخواست نمود ولی انجام چنین آزمایشاتی در زنان جوانی که از سلامت کافی برخوردار هستند ضرورتی ندارد. عدهای از پزشکان قبل از انجام لاپاراسکوپی از بیماران خود میخواهند که هیستروسالپنگوگرافی انجام دهند.
این عمل را میتوان در کلینیکهای سرپایی هم انجام داد. برای آنکه بیمار در طی عمل خوابیده باشد و احساس ناراحتی ننماید لاپاراسکوپی را تحت بیهوشی عمومی انجام میدهند.
قبل از همه چیز بایستی شکم را با بتادین ضدعفونی کرده و آن را با پارچه استریل پوشاند. یک وسیله مخصوص را از طریق واژن داخل رحم قرار میدهند. از طریق سوزن نازکی که از زیر ناف وارد شکم شده مقداری گاز دیاکسیدکربن یا اکسیدنیترو یا هوا را به داخل شکم وارد میکنند. این گاز باعث ایجاد یک فضای کافی در زیر جدار شکم و همچنین بالا راندن رودهها به دور از لگن شده و امکان مشاهده راحتتر اعضای تناسلی لگن را فراهم میآورد.
لاپاراسکوپی را که همانند یک تلسکوپ مینیاتوری به شکل لوله باریکی است از طریق یک برش کوچک زیر ناف وارد شکم میکنند. در طی عمل لاپاراسکوپی به منظور مشاهده راحتتر و دقیقتر وسیله کوچک دیگری را برای جابجایی اعضای داخل لگن از یک محل دیگر وارد شکم میکنند. در واقع بعلت آنکه نمیتوان تمام اعضای موجود در لگن را بدون وسیله مخصوص دوم بطور کامل مشاهده نمود، بدون ایجاد سوراخ دوم لاپاراسکوپی تشخیصی ناقص خواهد بود. در طیلاپاراسکوپی تمام لگن شامل رحم، تمام طول لوله رحم، تخمدانها و جداره شکم که پریتوان نامیده میشود بدقت بررسی و مشاهده میگردد. بعلاوه پزشک باید به موارد دیگری که ممکن است روی این ساختمانها تأثیر بگذارد مثل چسبندگیها، اندومتریوز و تودههای کوچک دقت کافی بعمل آورد. در صورت مواجه شدن با موارد غیرطبیعی پزشک میتواند آنها را درمان نموده (لاپاراسکوپی جراحی) و یا اینکه به کمک گیرههای مخصوص بیوپسی تکههایی از بافت مورد نظر را برای بررسی پاتولوژی جدا کند. سپس به منظور بررسی باز بودن لولهها رنگ آبی «متیلنبلو» را از طریق رحم وارد لولهها میکنند. پس از تکمیل و اتمام عمل گازها را ازشکم خارج کرده و از یک یا دو عدد بخیه برای نزدیک کردن لبههای محل برش استفاده میکنند. از آنجایی که این برشها کوچک هستند میتوان آنها را به کمک چسب به هم نزدیک کرد.
همانطور که قبلاً هم گفته شد، عدهای از پزشکان پس از باز کردن دهانه رحم، داخل رحم را کورتاژ (D&C) میکنند تا در صورت وجود سل مخفی آن را پیدا کنند و یا چگونگی تخمکگذاری را بررسی نمایند. برخی دیگر به منظور اطمینان از طبیعی بودن حفره رحم، هیستروسکوپی تشخیصی را هم در همان زمان انجام میدهند.
یکی از دیگر روشهای پیشرفته موجود ویدئو لاپاراسکوپی است. در این روش یک ویدئو به لاپاراسکوپ متصل شده و آنچه که جراح میبیند بر روی صفحه تلویزیون منتقل میشود. این روش بسیار خوبی برای ضبط یافتهها و نگاهداری آنها میباشد. این وسیله بسیار مناسبی برای توجیه و آموزش بیماران است زیرا پزشک میتواند بعداً با استفاده از ویدئو چگونگی و مشکل واقعی بیمار را برای وی توضیح دهد.
پیشرفتهای اخیر این امکان را برای شرکتهای سازنده فراهم آورده است که تلسکوپهای بسیار نازک را تولید کنند. این تلسکوپها به نازکی یک سوزن هستند و میکرولاپاراسکوپ یا دوربین سوزنی نامیده می شود. این امکان به پزشکان این فرصت را میدهند تا در مطب و بدون بیهوشی انجام دهند . البته کیفیت تصاویر بخوبی تلسکوپهای معمولی نخواهد بود.
البته در سالهای اخیر روش جدید هیدرولاپاراسکوپی نیز مطرح شده است که پزشک میتواند از طریق واژن بدون برش شکمی، یک لاپاراسکوپ کوچک و نازک را وارد شکم نموده و لگن را از نظر چسبندگی و وضعیت تخمدانها بررسی نموده و در صورت نیاز حتی کوتریزاسیون تخمدان را هم انجام دهد.
بسیاری از علل ناباروری را میتوان از طریق لاپاراسکوپی در همان زمان لاپاراسکوپی تشخیصی جراحی و اصلاح نمود. در طی عمل لاپاراسکوپی جراحی وسایل مورد نیاز دیگر مثل گیره بافت، قیچی،گیرههای بیوپسی، منعقد کنندهها و نخهای بخیه را از طریق سوراخ لاپاراسکوپ و یا 2 یا 3 سوراخ دیگری که در بالای استخوان عانه ایجاد میشود وارد شکم میگردد.
بعضی از ضایعات را میتوان با کمک روشهای ذکر شده اصلاح نمود. از این موارد میتوان به آزاد نمودن بافتهای نابجای ناشی از اعمالجراحی و یا چسبندگیها از اطراف لوله رحم و تخمدان، باز کردن لولههای مسدود و برداشتن کیستهای تخمدان اشاره نمود. میتوان نقاط اندومتریوز پشت رحم، تخمدان یا پریتوان را ضمن عمل لاپاراسکوپی جراحی سوزاند و تخریب کرد. در شرایط خاص میتوان تودههای کوچک میوم را خارج کرده و یا اینکه حاملگیهای خارج رحمی را درمان کرد.
در ضمن اعمال لاپاراسکوپی جراحی، جراح میتواند از سوزاندن الکتریکی (الکتروکوتر)، لیزر و یا بخیه استفاده کند. انتخاب روش مورد نظر بستگی به عوامل مختلفی از جمله تجربه جراح، محل ضایعه و در دسترس بودن وسایل دارد.
گاهی اوقات انجام یک لاپاراسکوپی «برای بار دوم» توصیه میگردد. این عمل بیشتر پس از اعمال لاپاراسکوپی جراحی یا جراحیهای بزرگ روی لوله درخواست میگردد. لاپاراسکوپی دوم چند روز پس از عمل اول یا چند ماه پس از آن انجام میشود. در ضمن اینعمل، پزشک میتواند از اینکه چه مقدار از چسبندگیها مجدداً تشکیلشده و یا اینکه اندومتریوز چقدر برگشت پیدا کرده مطلع گردیده و درصورت نیاز آن را درمان نماید.
پس از عمل بیمار بایستی 2 تا 4 ساعت استراحت کند تا اثرات داروهای بیهوشی خنثی گردد. بیمار میتواند همان روز مرخص شده و به منزل برود و 2 تا 3 روز بعد هم کارهای معمول خود را از سر گیرد. فعالیت جنسی را میتوانند پس از یک هفته و یا بسته به نظر و توصیه پزشک خود شروع نمایند.
ممکن است بیمار پس از عمل احساس ناراحتی مختصری داشتهباشد. این موارد شامل:
بیشتر این علائم خفیف در عرض یک یا دو روز از بین میروند. برای چند روز بیمار احساس نفخ شکم دارد. بروز هرگونه علامت غیرمعمول یا خاص را بایستی فوراً به پزشک خبر دهید.
بجز فواید بسیار زیاد دیگر لاپاراسکوپی باید بخاطر داشته باشید که این روش میتواند جایگزین یک عمل جراحی بزرگ (لاپاراتومی)گردد که نیاز به یک برش بزرگ شکمی و 4 تا 6 هفته دوران نقاهت پساز عمل جراحی دارد.
با وجود اینکه پزشک در برابر بیمار از لاپاراسکوپی بعنوان یک «عمل جراحی کوچک» نام میبرد، بخاطر داشته باشید که برای بیمار هر عمل جراحی، عمل بزرگی خواهد بود! لاپاراسکوپی خطرات کمی را بدنبال دارد. با اینحال وجود برخی شرایط خاص احتمال بروز عوارض را افزایش میدهد. مثلاً اگر فردی قبلاً عمل جراحی روی شکم و بخصوصعمل جراحی روده انجام داده باشد احتمال خطر در او افزایش مییابد. از دیگر شرایطی که ممکن است باعث افزایش احتمال بروز عوارض گردد شواهدی از عفونت در شکم، یک توده بزرگ شکمی و چاقی را میتوان ذکر نمود.
بروز عوارض در زنان جوانی که از سلامت کافی برخوردار هستند و تحت عمل لاپاراسکوپی قرار میگیرند نادر بوده و معمولاً در 3 مورد به ازای هر 1000 عمل جراحی روی میدهد. این عوارض شامل آسیب به اعضای داخل شکم مثل روده، یک رگ خونی یا مثانه است. بیشترعوارض هم در هنگام ورود لاپاراسکوپ از طریق ناف اتفاق میافتد. درصورت بروز چنین حوادثی در ضمن عمل، پزشک بایستی یک عملجراحی بزرگ انجام داده و آسیب وارده را از طریق یک برش بزرگتر شکمی ترمیم نماید. گاهی اوقات این عوارض پس از اتمام عمل جراحی روی میدهند. اگر درد یا خونریزی بیش از حد باشد و یا اگر تب بروزکند، بایستی پزشک را از این موضوع مطلع ساخت.
چه کسی و کجا می توانید لاپاراسکوپی انجام دهید؟
به منظور انتخاب بهترین پزشک برای انجام لاپاراسکوپی بایستی به سوالات زیر پاسخ دهید.
1- چقدر لاپاراسکوپی انجام دادهاید؟
2- سوراخهای متعدد برای انجام لاپاراسکوپی ایجاد میکنید؟
3- ایا نتایج را به صورت ویدئو ضبط میکنید؟
4- اگر مشکلی پیدا کردید، آیا در همان زمان اصلاح میکنید؟ زیرا ایدهال، آن است که اگر پزشکی ضایعهای را در حین جراحی پیدا کرد در همان زمان اصلاح شود تا از هزینه مجدد و خطرات آن پیشگیری شود.
مقایسه لاپاراسکوپی و HSG
از سؤالات شایعی که معمولاً بیماران میپرسند این است که اگر آنها به جای لاپاراسکوپی تحت اشعه x ، هیستروسالپنگوگرافی انجام دهند میتوانند بفهمند که لولههای آنها باز است یا خیر؟ گرچه با انجام یک HSG خوب میتوان از باز بودن لولههای رحمی اطمینان حاصل کرد ولی لاپاراسکوپی فواید دیگری هم دارد که در HSG وجود ندارد. به کمک HSG فقط میتوان از وضعیت داخلی لولههای رحم و حفره رحم آگاهی پیدا نمود. در حالیکه در لاپاراسکوپی علاوه بر تأیید باز بودن لولهها، دیگر اختلالات داخل شکم مثل چسبندگیها و اندومتریوز که میتواند روی عملکرد لولهها تأثیر بگذارد ولی در HSG نمایان نمیشود همتشخیص داده میشود. بعلاوه، یکی از دیگر فواید بزرگ لاپاراسکوپی این است که میتوان در صورت امکان ضایعات مشخص شکمی را درمان کرد. یک تیر و دو هدف! البته HSG هم از مزایایی از قبیل عدمنیاز به جراحی، بستری شدن و بیهوشی و همچنین ارزانتر بودن برخورداراست و از نظر تشخیصی از ارزش خاصی برخوردار است. در واقع HSG و لاپاراسکوپی مکمل هم بوده و در صورت نیاز به خصوص در مورد بسته بودن لولهها هر دو کار بایستی انجام شود.
از مشکلات شایعی که بیماران در مطب با آن مواجه میشوند این است که عدهای از پزشکان بر تکرار لاپاراسکوپی پافشاری مینمایند. یکی از دلایل چنین پزشکانی این است که احساس میکنند باید خودشان لاپاراسکوپی را انجام دهند و نمیتوانند به نظرات پزشک دیگر اطمینانکنند. این معضل یکی از مشکلات بزرگ بیمارانی است که از انجام مجدد و غیر ضروری لاپاراسکوپی رنج میبرند. ثبت یافتههای لاپاراسکوپی بر روی نوارهای ویدئویی میتواند این مشکل را برطرف کند. اگرلاپاراسکوپی شما طبیعی بوده باشد و پزشک بخواهد بار دیگر آن را تکرار کند چه اتفاقی میافتد؟ گاهی اوقات پزشک هیچ درمان مفید دیگری را نمیتواند توصیه کند و چون نمیتواند اقدام دیگری انجامدهد، در صورت تمایل و موافقت بیمار میتواند لاپاراسکوپی را تکرار کند. اگر لاپاراسکوپی اول شما دلالت بر وجود بیماری و عارضهای داشته باشد، انجام لاپاراسکوپی دوم به منظور تعیین اینکه آیا آن مشکل بخوبی برطرف شده است یا خیر ضرورت پیدا میکند. شما میتوانید از پزشک خود بپرسید که او چه قدر امیدوار است که بتواند اطلاعاتی را از تکرار لاپاراسکوپی بدست آورد و یا اینکه اینکار چه تغییری در نحوه درمان او بوجود میآورد؟ اگر احساس میکنید که پزشک دلیل خوبی برای لاپاراسکوپی ندارد میتوانید از انجام آن سرباز زنید! بهرحال آن هم یک عمل جراحی است و شما اختیار بدن خود را دارید!
یکی از عمدهترین فواید لاپاراسکوپی علاوه بر تشخیص دقیق بیماری این است که میتوان در همان زمان به کمک عمل لاپاراسکوپی جراحی آن ضایعه را ترمیم و اصلاح نمود. در اغلب موارد لاپاراسکوپی این اطمینان را به زن میدهد که او سالم است و از شانس خوبی برای بچهدار شدن برخوردار است. بعلاوه گاهی این امکان برای پزشک فراهم میشود تا در طی همان سیکل با استفاده از تلقیح منی بداخل لوله یا ZIFT ناباروری زن را درمان کند.
در نهایت، لاپاراسکوپی منجر به تشخیص دقیق و در نتیجه درمان مؤثرتر و خاص بیماری میگردد. پس از لاپاراسکوپی پزشک نظر خوبی نسبت به اشکالات موجود و کارهایی که میتوان برای آن انجام داد پیدا میکند. اختلال موجود هرچه که باشد در صورتیکه تشخیص صحیح داده شود احتمال درمان مؤثرتر و بهبود عارضه بیشتر خواهد بود.
در ویزیت بعدی، پزشک مربوطه یافتههایی را که طی لاپاراسکوپی با آن مواجه شده توضیح داده و مسائل موجود را برای بیمار توجیه میکند. سه احتمال در این زمینه وجود دارد:
1ـ یافتههای طبیعی: این قبیل یافتهها شایعترین مواردی است که در لاپاراسکوپی دیده میشود و خیلی خوب است.
2ـ یافتههای غیرطبیعی: که میتوان در طی همان عمل هم آنها را اصلاح کرد. شاید پزشک جهت تأیید درمان آن مشکل عمل لاپاراسکوپی دوم یا HSG را پس از مدتی توصیه نماید. یا از طرف دیگر به منظور رفع ضایعات باقیمانده درمان طبی مثل تجویز آنتیبیوتیک در عفونتهای لگنی، درمان دارویی اندومتریوز را امتحان کند. هنگامی که در لاپاراسکوپی مواردی مشاهده گردد که هیچ ارتباطی به مشکل ناباروری ندارد، سرگردانی بیمار و پزشک شروع خواهد شد. بعنوان مثال ممکن است پزشک در لاپاراسکوپی با میومهای کوچک، مراحل ابتدایی اندومتریوز یا کیست تخمدان مواجه گردد. این موارد شایع بوده و اغلب در زنان بارور هم دیده میشود. تشخیص چنین اختلالاتی به معنی اصلاح فوری آنها نیست بلکه زنگ خطری برای پزشک است و هیچ تأثیری هم در باروری ندارد. در حقیقت عمل جراحی غیرضروری این اختلالات نهتنها سودی برای شما نخواهد داشت بلکه مشکل ناباروری شما را هم تشدید خواهد کرد.
3ـ یافتههای غیرطبیعی که نمیتوان آنها را در ضمن لاپاراسکوپیاصلاح نمود و پزشک جهت درمان آنها بایستی یک عمل جراحی بزرگ را انجام دهد. بعنوان مثال عمل جراحی میکروسکوپی در مورد انسداد لولهها و یا IVF برای بیمارانی که مبتلا به سل لگنی هستند را میتوان ذکرکرد. البتّه در صورتی میتوان برای مبتلایان به سل لگنی عمل IVF را انجام داد که حفره رحم درگیر نباشد.
سالانه نزدیک به 600000 جراحی فتق در آمریکا انجام میشود.بسیاری از این جراحیها به روش مرسوم جراحی باز انجام میشوند. برخی جراحی های فتق با بکارگیری تلسکوپی به نام لاپاراسکوپ انجام میشود. اگر پزشک شما درمان با لاپاراسکوپی را توصیه کرده است، این بروشور میتواند به شما کمک کند تا فتق و این نوع درمان را بهتر بشناسید.
فتق چیست؟
فتق زمانی اتفاق می افتد که لایه های درونی عضله شکمی ضعیف شده ، منجر به تورم یا پارگی شود . همانطور که تیوپ از داخل به تایر آسیب دیده فشار می آورد ، لایه داخلی شکم هم به دیواره شکم تضعیف شده فشار آورده و یک کیسه بادکنک مانند درست میکند، واین باعث میشود احشاء درونی شکم یا بافت شکمی به درون این کیسه رانده شوند .
فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید کند و با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانس پیدا کند .
چطور بفهمیم فتق داریم ؟
*جاهایی که معمولا در آن فتق ایجاد میشود عبارتند از: کشاله ران ، ناف و یا محلی که قبلا در آن جراحی انجام شده است .
*تشخیص فتق معمولا ساده است : شما ممکن است یک برآمدکی زیر پوست را احساس کنید. یا ممکن است هنگام بلند کردن اشیاء سنگین ، سرفه کردن ، زور زدن هنگام دفع ادرار یا اجابت مزاج و یا موقع نشستن یا ایستادن طولانی مدت درد احساس کنید.
* درد ممکن است شدید باشد یا درد خفیفی که در طول روز شدت پیدا کند.
* دردهای شدید و ممتد ، قرمزی ، فشار ، علامتهایی هستند که نشان می دهند فتق ممکن است گیر کرده یا روبه گانگرن شده باشد . در صورت مشاهده این علایم باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید .
چه چیز باعث فتق میشود؟
به طور طبیعی دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آنها می رود . فتق ممکن است بر اثر وارد شدن فشار زیاد به این قسمتهای دیواره شکم ، افزایش سن ، جراحت ، یک برش یا زخم کهنه یا یک ضعف مادر زادی بروز کند . هر کس در هر سنی ممکن است به فتق دچار شود . بیشتر موارد فتق در کودکان مادرزادی است . در بزرگسالان ، یک ضعف طبیعی یا فشارناشی از بلند کردن جسم سنگین ، سرفه مداوم ، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار باعث میشود دیواره شکم ضعیف شده یا گسسته شود .
مزیت های درمان با لاپاراسکوپی چیست ؟
درمان فتق به روش لاپاراسکوپی تکنیکی است که با ایجاد برشهای کوچک ، و استفاده از تلسکوپ و چسب زخم (مش ) پارگیهایی که در دیواره شکم (عضله ) بوجود آمده است ترمیم می شوند. در پاره ای موارد این روش این امکان را میدهد تا بیمار، با درد و ناراحتی کمتر، زودتر به کار و فعالیتهای روزمره خود باز گردد.
آیا شما نیاز به جراحی لاپاراسکوپی فتق دارید؟
تنها بعد از یک معاینه کامل و دقیق جراح شما می تواند تعیین کند که آیا لاپاراسکوپی برای شما مناسب است یا نه ؟ این روش ممکن است برای برخی از کسانی که قبلا جراحی های شکم داشته اند یا تحت شرایط درمانی خاصی هستند مناسب نباشد .
چه آمادگیهایی مورد نیاز است ؟
* بیشتر جراحی های فتق به صورت سرپایی انجام می شوند ؛ بنابراین شما در همان روز جراحی مرخص می شوید .
* آمادگیهای قبل از عمل بستگی به سن و وضعیت پزشکی شما، نتیجه آزمایش خون، معاینات پزشکی ، عکس قفسه سینه و نوار قلب دارد .
* بعد از اینکه جراح خطرات و مزایای جراحی را برای شما توضیح داد شما رضایت نامه عمل جراحی را امضا می کنید .
* بهتر است شب یا صبح قبل از عمل دوش بگیرید .
* اگر مشکل اجابت مزاج دارید ( یبوست ) ممکن است با مشورت جراح تنقیه یا آمادگی مشابهی برای شما تجویز شود .
* از نیمه شب قبل از جراحی نباید چیزی نوشیده یا بخورید. فقط داروهایی که جراح به شما اجازه میدهد تا صبح روز عمل با مقدار کمی آب مصرف کنید.
* داروهایی مثل آسپرین ، داروهای رقیق کننده خون ، داروهای ضد التهاب (داروهای آرتروز) و ویتامین E باید از چند روز تا یک هفته قبل از عمل مصرف نشوند .
* داروهای رژیمی یا داروی گیاهی St. John’s Wort نباید از 2 هفته قبل از عمل مصرف شوند .
* سیگار را ترک کنید و برای هرچیزی که ممکن است در منزل نیاز داشته باشید برنامه ریزی کنید .
عمل چگونه انجام میشود ؟
بیمار مبتلا به فتق گزینه های کمی پیش رو دارد :
* استفاده از فتق بند ندرتاً تجویز می شود و معمولاً بی اثر است .
* بیشتر مواقع فتق نیاز به جراحی دارد .
* جراحی به یکی از 2 روش زیر انجام می شود :
1 : جراحی باز: که در آن یک برش 8 تا 10 سانتی متری که در ناحیه کشاله ران یا ناحیه مبتلا به فتق ایجاد میشود . این برش در درون پوست و چربیهای زیر پوستی آنقدر پیش می رود تا جراح به سطح ضایعه دسترسی پیدا کند .
ممکن است جراح از یک چسب زخم کوچک جراحی برای ترمیم ضایعه یا سوراخ فتق استفاده کند. این روش معمولا با بی حسی موضعی و داروی خواب آور انجام میشود اما ممکن است از بی حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی استفاده شود .
2 : جراحی به روش لاپاراسکوپی : در این روش یک لاپاراسکوپ ( تلسکوپ کوچک ) که به دوربین مخصوصی متصل است توسط یک کانولا ( لوله تو خالی ) وارد بدن شده و به جراح این امکان را می دهد که فتق و بافتهای اطراف ان را در یک مانیتور مشاهده کند . لوله های دیگری هم برای اینکه جراح بتواند جراحی را انجام دهد وارد بدن می شوند . معمولا 3 یا 4 سوراخ یک ساننبمتری مورد نیاز می باشد.
فتق از ناحیه پشت دیواره شکم ترمیم می شود . یک چسب زخم کوچک جراحی روی سوراخ فتق شده گذاشته شده و با وسایل جراحی کوچکی در محل ثابت نگهداشته می شود این نوع جراحی معمولا از طریق بیهوشی عمومی انجام می شود و ندرتاً از بی حسی نخاعی یا موضعی استفاده می شود .
اگر عمل جراحی از طریق لاپاراسکوپی قابل انجام نباشد چه اتفاقی می افتد؟
روش لاپاراسکوپی برای تعداد اندکی از بیماران غیر قابل انجام است . عواملی که احتمال انتخاب یا تبدیل عمل جراحی از لاپاروسکوپی به جراحی باز را بالا می برد ممکن است شامل این موارد باشند : چاقی ، سابقه جراحی های قبلی شکم ، که زخم متراکم بافتی به جا گذاشته باشد ، عدم توانایی در دیدن ارگانهای داخل بدن با لاپاروسکوپ و یا مشکل خونریزی در حین جراحی .
تصمیم گیری در باره اینکه آیا جراحی باز باید انجام شود یا خیر تصمیمی است که جراح قبل و یا در حین جراحی می گیرد . زمانی که جراح احساس کند که مطمئن تر آن است که جراحی لاپاراسکوپی به جراحی باز تبدیل شود این مسأله پیچیده ای نیست و بلکه بیشتر به نظر و قضاوت جراح بستگی دارد و این کار
فقط به خاطر سلامت بیمار انجام می شود .
بعد از عمل چه اتفاقی می افتد؟
* بعد از جراحی شما رابه اتاق ریکاوری می برند و در آنجا برای یکی دو ساعت تحت کنترل قرار می دهند تا کاملا به هوش بیایید.
* وقتی به هوش آمدید و توانستید راه بروید مرخص می شوید .
* بعد از هرگونه جراحی فتق از 24 تا 48 ساعت ممکن است احساس درد داشته باشید .
* توصیه می شود روز بعد از جراحی سر پا باشید .
* در جراحی فتق به روش لاپاراسکوپی احتمالاً پس از مدت زمان کوتاهی به زندگی و فعالیت های روزمره خود باز می گردید . این فعالیت ها شامل دوش گرفتن ، رانندگی ، بالا رفتن از پله ، بلند کردن اجسام و فعالیت های جنسی می باشند .
* طی دو هفته بعد از عمل باید برای معاینه مجدد نزد دکتر بروید.
چه مشکلاتی ممکن است پیش بیاید ؟
* هر جراحی ممکن است عوارضی داشته باشد. عوارض اولیه هر جراحی خونریزی و عفونت است که در لاپاراسکوپی خیلی کم اتفاق می افتد.
* در موارد نادر ممکن است به مثانه ، روده ، عروق ، اعصاب و یا لوله اسپرمی که به بیضه می رود آسیب برسد .
* مشکل دفع ادرارامری غیرعادی نیست، و ممکن است حداکثر به مدت یک هفته به سوند ادراری نیاز داشته باشید .
* فتق بعد از جراحی قابل برگشت است . دلیل این بازگشت یا عود مجدد بیماری در دراز مدت هنوز
مشخص نیست . جراح می تواند به شما کمک کند ریسک جراحی را در مقابل عدم درمان فتق بپذیرید.
چه زمانی نیاز به مشورت با پزشک دارید ؟
در صورت مشاهده موارد زیر حتما با پزشک یا جراح خود تماس بگیرید :
* تب مزمن بالای 39 درجه
* خونریزی
* ورم شکم یا کشاله ران
* دردی که با داروهای تجویز شده آرام نشود
* تهوع ، استفراغ مداوم
* عدم توانایی در دفع ادرار
* لرز
* سرفه مداوم یا تنگی نفس
* ترشح چرکی از ناحیه برش خورده
* قرمزی اطراف محل جراحی که در حال پیشرفت باشد
* عدم توانایی در خوردن و آشامیدن.
لاپاراسکوپی نوعی روش جراحی نوین است که طی آن، بدون باز کردن شکم، حفره داخل شکم و لگن کاملا روشن و نمایان میشود.
حتما شما هم مطالبی درباره لاپاراسکوپی شنیدهاید، اما شاید به درستی ندانید معنای این کلمه چیست، چه مزایایی دارد و چه عوارضی ممکن است برای فرد ایجاد کند.
در حقیقت امروزه افراد مختلف از این شیوه برای درمان و تشخیص بیماریهای مختلف استفاده میکنند و در حال حاضر بسیاری از بیماریها و مشکلات زنان را نیز میتوان به کمک روش لاپاراسکوپی تشخیص داد و درمان کرد.
دکتر آمنه سادات حقگو، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی در این باره توضیح میدهد:
لاپاراسکوپی نوعی روش جراحی نوین است که به طور تقریبی از حدود 100 سال پیش رایج شده و مورد استفاده قرار میگیرد.
این نوع جراحی، یک روش درونبین است که طی آن، بدون باز کردن شکم، حفره داخل شکم و لگن کاملا روشن و نمایان میشود.
در این روش به کمک تلسکوپی که همه چیز را بزرگنمایی میکند، جراح دید بهتری خواهد داشت و از این طریق میتوان بیماریهای مختلفی را تشخیص داد و آنها را درمان کرد.
مزایا و معایب لاپاراسکوپی
مهمترین سوالی که در این زمینه برای بیماران مطرح میشود، مزایا و معایب استفاده از این روش است. البته نباید انتظار داشته باشیم لاپاراسکوپی بدون عارضه باشد و هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نکند، ولی در مقایسه با اعمال جراحی باز عوارض بسیار کمتری ایجاد خواهد کرد.
به عنوان مثال چسبندگی یکی از مشکلاتی است که پس از عمل جراحی باز ممکن است برای فرد ایجاد شود، اما در لاپاراسکوپی چون شکم باز نمیشود، در معرض هوای محیط قرار نمیگیرد و بافت بدن با لوازمی که هنگام عمل استفاده میشود تماس ندارد، چسبندگی خیلی کمتری ایجاد میکند.
یکی از فواید لاپاراسکوپی کوچک بودن اسکار عمل (جای زخم) است، به عنوان مثال اگر عمل جراحی بستن لولههای رحم به روش جراحی باز انجام شود، باید برش جراحی حداقل به اندازه هفت تا هشت سانتیمتر ایجاد شود، اما در این روش با دو سوراخ نیم سانتیمتری تا حداکثر یک سانتیمتری میتوان عمل را انجام داد.
با توجه به این که در روش لاپاراسکوپی اسکار عمل کوچکتر از جراحی باز است، انتظار میرود عوارض و مشکلات پس از عمل نیز کمتر باشد.
این مساله هم از نظر زیبایی به نفع بیمار است و هم به او کمک میکند پس از جراحی خیلی سریعتر به زندگی روزمره برگردد و کارهای عادی را از سر بگیرد.
احتمال عفونت نیز در این روش بسیار کمتر است. همچنین در روش جراحی باز، داخل شکم به خوبی روش لاپاراسکوپی روشن نمیشود و چون اعضای بدن روی هم قرار گرفتهاند، ممکن است خیلی از بافتها بخوبی دیده نشود، اما این مشکلات در لاپاراسکوپی وجود ندارد.
البته باید گفت دمیدن گاز داخل شکم که در روش لاپاراسکوپی انجام میشود، برای برخی افراد خطرناک است، بنابراین افرادی که زمینه بیماریهای قلبی یا تنفسی دارند، نباید از این روش استفاده کنند.
لاپاراسکوپی کی به کار میآید؟
با توجه به مزایای استفاده از روش لاپاراسکوپی، شاید این سوال برایتان پیش بیاید که کدام یک از اعمال جراحی را میتوان به این روش انجام داد.
امروزه از روش لاپاراسکوپی هم در حوزه لگن و هم در حوزه شکم استفاده میشود. درآوردن فیبرومهای رحمی، کیستهای تخمدان و بستن لولههای رحمی از جمله مواردی است که میتوان در مورد آنها از روش لاپاراسکوپی استفاده کرد.
یکی از موارد مهم استفاده از روش لاپاراسکوپی، تشخیص علل نازایی در زنان است. به همین دلیل در مورد نازاییهایی که علت خاصی برای آنها پیدا نشده است و معاینات و آزمایشات بیمار مشکلی را نشان نمیدهد، میتوانیم از این روش استفاده کنیم، چون برخی مشکلاتی که در آزمایشها و سونوگرافیها مشخص نمیشود، با این روش قابل تشخیص است.
یکی از موارد استفاده از لاپاراسکوپی، تشخیص و درمان آندومتریوز است.
آندومتریوز را نمیتوان به کمک آزمایش خون، سونوگرافی یا معاینه به طور قطعی تشخیص داد و تنها روش تشخیص بیماری، مشاهده ضایعات آندومتریوز با دید مستقیم توسط لاپاراسکوپ است.
لاپاراسکوپی برای برخی ممنوع!
با توجه به این که این روش ممکن است برای برخی افراد و به خصوص مبتلایان به بیماریهای خاص، دردسرساز شود، باید نسبت به این مورد نیز دقت داشته باشید.
افرادی که به بیماریهای قلبی یا بیماریهای انسدادی ریه مبتلا هستند، نباید از این روش استفاده کنند. بنابراین لاپاراسکوپی برای افرادی که مشکل خاصی ندارند، سالم و در سنین مناسب هستند، هیچ گونه مشکلی ایجاد نمیکند.
انجام عمل جراحی به روش لاپاراسکوپی در سنین بالای 60 سال چندان مناسب نیست. البته افرادی که تصمیم میگیرند از این روش استفاده کنند، باید به یک پزشک متخصصی مراجعه کنند که در این زمینه تبحر و مهارت دارد.
پزشکی که عمل لاپاراسکوپی را انجام میدهد، حتما باید دورههای خاصی را گذرانده و در این زمینه مهارت کافی داشته باشد، چون این عمل بر خلاف اینکه برای بیمار راحت و به نفع اوست، برای پزشک جراح کاری نسبتا دشوار است.
حتما شما هم مطالبی درباره لاپاراسکوپی شنیدهاید، اما شاید به درستی ندانید معنای این کلمه چیست، چه مزایایی دارد و چه عوارضی ممکن است برای فرد ایجاد کند.
در حقیقت امروزه افراد مختلف از این شیوه برای درمان و تشخیص بیماریهای مختلف استفاده میکنند و در حال حاضر بسیاری از بیماریها و مشکلات زنان را نیز میتوان به کمک روش لاپاراسکوپی تشخیص داد و درمان کرد.
این نوع جراحی، یک روش درونبین است که طی آن، بدون باز کردن شکم، حفره داخل شکم و لگن کاملا روشن و نمایان میشود. در این روش به کمک تلسکوپی که همه چیز را بزرگنمایی میکند، جراح دید بهتری خواهد داشت و از این طریق میتوان بیماریهای مختلفی را تشخیص داد و آنها را درمان کرد این عمل معمولا در بیمارستان و با بیهوشی عمومی صورت میگیرد و با استفاده از 3سوراخ 10 ـ 5 میلیمتری جراحی انجام میشود که معمولا یکی از این سوراخها در ناف ایجاد میشود. سپس دستگاهی به نام آندوسکوپ را که در نوکش دوربین بسیار حساسی تعبیه شده، درون شکم میفرستند و پس از آن، گاز CO2 را وارد شکم بیمار میکنند تا باز شود و از 2 سوراخ دیگر، ابزارهای جراحی وارد میشود. مثل ابزاری که همانند چرخ گوشت عمل میکند و برای خارجکردن رحم مورد استفاده قرار میگیرد. لیزر هم یکی از ابزارهای جراحی است که شبیه چاقو عمل میکند و در بیماریهایی مثل آندومتریوز برای ایجاد برش مورد استفاده قرار میگیرد.با توجه به نوع عمل، دوربینهایی با اندازههای مختلف وجود دارد. تصاویر لاپاراسکوپ در مانیتور به جراح برای مشاهده آناتومی داخلی و هدایت عمل جراحی کمک میکند. در لاپاراسکوپی تشخیصی، جراح قادر خواهد بود که نشانههای یک بیماری را سریعا ببیند و سپس یا آن بیماری را با جراحی تحت درمان قرار دهد یا اقدام به درمان طبی مناسب کند. هنگام انجام این عمل تشخیصی میتوان از بافتهای موجود در نواحی مشکوک نمونهبرداری کرد.
اعمال جراحی لاپاروسکوپی که توسط تیم جراحی بصورت لاپاروسکوپی انجام میشود شامل :
Adjustable Gastric banding (باندینگ معده)
Gastiricbypass بای پس معده (برای چاقی کشنده)
Sleeve Gastrectomy برداشتن قسمت ذخیرهای معده
Oesophagectony ازوفاژکتومی (در بیماران دچار سوختگیهای مری و سرطان های ابتدایی مری)
Gastrectomy گاسترکتومی (عمل جراحی معده در بیماریهای خوش خیم و بدخیم معده)
NissenFundoplication فوندوپلیکاسیون (در بیماران مبتلا به ریفلاکس معده به مری)
Colectomy برداشتن قسمتی از رودة بزرگ (در بیماران مبتلا به کانسر یا سرطان روده ، دیورتیکوبوزیز)
Cholecystectomy کله سیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا به دلیل التهاب ناشی از سنگ یا پولیپ کیسه صفرا)
Splemectomy برداشتن طحال در بیماریهای خونی
Hernia repair ترمیم فتق کشاله ران – فتقهای ناشی از برش های اعمال جراحی قبلی – فتق ناف
Adrenalectomy برداشتن غدة فوق کلیه (در بیماریهای خوش خیم و بدخیم این غده)
Diagnostic laparoscopy لاپاروسکوپی تشخیصی در مواردیکه نیاز به بیوپسی از غدد لنفاوی ، بررسی علت آسیت و دردهای ناشناخته شکمی وجود دارد.
Appendectomy برداشتن آپاندیس بعلت التهاب یا تودههای آن
Esophagomyotmy دربیماری آشالازی مری و اختلالات حرکتی مری
اعمال جراحی کبدی ( کیست هیداتید کبد ، آبسههای کبدی )
اعمال جراحی قفسه سینه ( توراکوسکوپی تشخیصی – سمپاتکتومی توراسیک دربیماران مبتلا به تعریق شدید و اختلالات عروقی)
در چه مواردی نمیتوان لاپاروسکوپی انجام داد؟
امروزه جراحی لاپاروسکوپی محدودیت های کمی دارد که مهمترین انها عبارتند از:
1 - -نارسایی شدید قلبی و یا ریوی
۲- اختلال انعقادی درمان نشده
مزایا و معایب لاپاراسکوپی
مهمترین سوالی که در این زمینه برای بیماران مطرح میشود، مزایا و معایب استفاده از این روش است. البته نباید انتظار داشته باشیم لاپاراسکوپی بدون عارضه باشد و هیچ مشکلی برای فرد ایجاد نکند، ولی در مقایسه با اعمال جراحی باز عوارض بسیار کمتری ایجاد خواهد کرد.
به عنوان مثال چسبندگی یکی از مشکلاتی است که پس از عمل جراحی باز ممکن است برای فرد ایجاد شود، اما در لاپاراسکوپی چون شکم باز نمیشود، در معرض هوای محیط قرار نمیگیرد و بافت بدن با لوازمی که هنگام عمل استفاده میشود تماس ندارد، چسبندگی خیلی کمتری ایجاد میکند.
یکی از فواید لاپاراسکوپی کوچک بودن اسکار عمل (جای زخم) است، به عنوان مثال اگر عمل جراحی بستن لولههای رحم به روش جراحی باز انجام شود، باید برش جراحی حداقل به اندازه هفت تا هشت سانتیمتر ایجاد شود، اما در این روش با دو سوراخ نیم سانتیمتری تا حداکثر یک سانتیمتری میتوان عمل را انجام داد. با توجه به این که در روش لاپاراسکوپی اسکار عمل کوچکتر از جراحی باز است، انتظار میرود عوارض و مشکلات پس از عمل نیز کمتر باشد.
این مسئله هم از نظر زیبایی به نفع بیمار است و هم به او کمک میکند پس از جراحی خیلی سریعتر به زندگی روزمره برگردد و کارهای عادی را از سر بگیرد.
احتمال عفونت نیز در این روش بسیار کمتر است. همچنین در روش جراحی باز، داخل شکم به خوبی روش لاپاراسکوپی روشن نمیشود و چون اعضای بدن روی هم قرار گرفتهاند، ممکن است خیلی از بافتها بخوبی دیده نشود، اما این مشکلات در لاپاراسکوپی وجود ندارد.
البته باید گفت دمیدن گاز داخل شکم که در روش لاپاراسکوپی انجام میشود، برای برخی افراد خطرناک است، بنابراین افرادی که زمینه بیماریهای قلبی یا تنفسی دارند، نباید از این روش استفاده کنند.
با توجه به این که این روش ممکن است برای برخی افراد و به خصوص مبتلایان به بیماریهای خاص، دردسرساز شود، باید نسبت به این مورد نیز دقت داشته باشید.
افرادی که به بیماریهای قلبی یا بیماریهای انسدادی ریه مبتلا هستند، نباید از این روش استفاده کنند. بنابراین لاپاراسکوپی برای افرادی که مشکل خاصی ندارند، سالم و در سنین مناسب هستند، هیچ گونه مشکلی ایجاد نمیکند.
انجام عمل جراحی به روش لاپاراسکوپی در سنین بالای 60 سال چندان مناسب نیست. البته افرادی که تصمیم میگیرند از این روش استفاده کنند، باید به یک پزشک متخصصی مراجعه کنند که در این زمینه تبحر و مهارت دارد.
پزشکی که عمل لاپاراسکوپی را انجام میدهد، حتما باید دورههای خاصی را گذرانده و در این زمینه مهارت کافی داشته باشد، چون این عمل بر خلاف اینکه برای بیمار راحت و به نفع اوست، برای پزشک جراح کاری نسبتا دشوار است.
عوارض خارج شکمی:
عفونت زخم: در هر عمل جراحی بعلت شکسته شدن سد دفاعی پوست، احتمال تهاجم باکتری ها و ایجاد عفونت وجود دارد. در وضعیت های اورژانسی، چاقی، سن بالا، ضعف سیستم ایمنی، دیابت، عمل های طولانی و کیسه صفرای عفونی و گانگرنه(گندیده) شانس آن زیاد می شود.
عوارض قلبی عروقی: در بیماران مسن و با سابقه بیماری های قلبی، فشارخون، چاقی و دیابت و در جراحی های اورژانسی و طولانی، شانس سکته قلبی و آریتمی قلبی قابل توجه است.
عوارض ریوی: بصورت پنومونی و آتلکتازی (روی هم خوابیدن حبابچه های ریوی)در تمام اعمال جراحی که درشکم انجام می شود ممکن است بروز نماید و تحرک بیمار و تنفس عمیق و سرفه در روزهای بعد از عمل از آن جلو گیری می کند.
عفونت ادراری: این عارضه یکی از عوارض شایع اعمال جراحی است که در بیمارانی که سونداژ ادراری انجام می شود بیشتر دیده می شود.
عوارض داخل شکمی:
خونریزی: تقریبا در تمام اعمال جراحی ممکن است پیش آید که برحسب شدت و زمان بروز آن(حین یا بعد از عمل) و اینکه درن موجود باشد یا نه، درمان و سرنوشت آن متفاوت است و بندرت می تواند یه مرگ منجر شود .
نشت صفرا: ممکن است بعد از عمل جراحی، از مجاری ریزی بنام لوشکا در بستر کیسه صفرا (معمولا حین عمل قابل دیدن نیستند) مقداری صفرا نشت کند که اگر مقدار آن کم باشد یا با درن تخلیه شود مشکلی ایجاد نمی کند. نشت مقدار زیاد صفرا می تواند نشانه نشت از مجرای کیسه صفرا یا آسیب به مجاری صفراوی بزرگ(مجرای مشترک یا مجرای کبدی) باشد که نیاز به بررسی و درمان قاطع دارد و ماندن مقدار زیاد صفرا درشکم می تواند منجر به پربتونیت یا آبسه داخل شکمی شود.
عوارض عفونی: شامل آبسه و پریتونیت بعد از عمل می شود. به دنبال تجمع مقداری صفرا یا خون و خونابه و آلوده شدن آن به باکتریها ایجاد می شود. در بیماران با التهاب شدید کیسه صفرا و بیماران مستعد به عفونت مثل دیابتی ها بیشتر دیده می شود و با تب، ضعف عمومی و بی حالی خود را نشان می دهد و به درمان قاطع نیاز دارد و درمان آن ممکن است با درمان طبی یا تخلیه با سونوگرافی یا جراحی مجدد باشد.
سنگ باقیمانده: ممکن است حین یا قبل عمل جراحی کله سیستکتومی، سنگ صفرا داخل مجرای صفرا رفته باشد و بعد از عمل خود را با درد شدید و یرقان و گاهی تب و لرز نشان دهد که با انجام بررسی های آزمایشگاهی و سونوگرافی قابل تشخیص است و درمان ارجح آن ercp و پاپیلوتومی است که می تواند بعنوان تشخیص هم استفاده شود و گاهی برای درمان آن نیز جراحی مجدد نیاز می شود.
نویسنده : دکتر پروین شاپوری