کامکوات، مانند سایر مرکبات، سرشار از ویتامین C است. ویتامین C یکی از مهمترین آنتیاکسیدانهای مورد نیاز بدن برای مبارزه با رادیکالهای آزاد است.
کامکوات میوهای از دسته مرکبات است. شکل ظاهری این میوه شبیه یک پرتقال است، اما در اندازه کوچکتر. اندازه این میوه حدود 4 الی 5 سانتیمتر است و دارای پوستی نارنجی و شبیه چرم است. مزه این میوه نیز ترش و شیرین است. علاوه بر مصرف این میوه برای خواص متعدد آن، بسیاری از افراد از این میوه برای تزئین خوراکیها استفاده میکنند. درخت کامکوات امروزه یک درخت شناخته شده است و روز به روز بر محبوبیت و شهرت میوه و برگهای آن افزوده میشود.
فواید این میوه برای سلامتی
کامکوات، مانند سایر مرکبات، سرشار از ویتامین C است. ویتامین C یکی از مهمترین آنتیاکسیدانهای مورد نیاز بدن برای مبارزه با رادیکالهای آزاد است. آنتیاکسیدانها از بدن در مقابل انواع بیماریها از جمله سرطان، سرماخوردگی و حتی پیری زودرس حفاظت میکنند. پوست کامکوات حاوی مقادیر زیادی فیتوکمیکال است که در پیشگیری از بروز سرطان بسیار موثرند، البته فیتوکمیکالها در پوست سایر مرکبات نیز وجود دارند اما از آنجا که خوردن پوست کامکوات از سایر مرکبات راحتتر است، این میوه نسبت به سایر مرکبات از مزیت برخوردار است. علاوه بر ویتامین C، ویتامینهایB2، A (ریبوفلاوین) و همچنین منگنز نیز در کامکوات وجود دارند. ریبوفلاوین باعث سوختن چربیهای بدن میشود.
١- بهبود زخمها
ایجاد زخم در پوست به معنای پاره شدن بافتهای پوستی به دلیل عوامل خارجی است. زخم اعم از بریدن، خراشیده شدن و سایر موارد مشابه است. کامکوات دارای خاصیتی است که میتواند روند بهبود زخمها را تسریع بخشد. مهمترین دلیل آن وجود ویتامین C در این میوه است.
ویتامین C در ترمیم سلولهای آسیبدیده و جلوگیری از آسیب دیدن سلولهای سالم تأثیر زیادی دارد. کامکوات در کل دارای آثار بلندمدت است. به دلیل وجود اسیدسیتریک در این میوه، مصرف آن میتواند از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری کند. برای بهرهگیری هر چه بیشتر از این آثار کامکوات، بهتر است از آن هر روز استفاده شود.
٢- ضد سرطان
کامکوات سرشار از آنتیاکسیدانهای ضروری از جمله لوتئین، کاروتنوئید، زآگزانتین و تانین است. این آنتیاکسیدانها توانایی مبارزه با رادیکالهای آزاد را داشته و از پیشرفت انواع تومور جلوگیری میکنند، البته بدن ما به طور طبیعی مکانیزمهایی برای دفاع از خود در مقابل عوامل سرطانی و بیماریها دارد، اما مصرف آنتیاکسیدانها در افزایش مقاومت و قدرت بدن موثر است.
٣- مواد معدنی
کامکوات منبع بسیار خوبی از مس، آهن و پتاسیم محسوب میشود. سیستم بدن شما به این مواد معدنی نیاز دارد تا بتواند عملکردی بهینه داشته باشد. مس و آهن برای تولید گلبولهای قرمز در خون ضروری هستند. وظیفه گلبولهای قرمز، انتقال اکسیژن در نقاط مختلف بدن است. پتاسیم نیز عنصری کلیدی برای حفظ تعادل در ضربان قلب و فشارخون است.
کامکوات
٤- بهبود گلودرد
میوه و برگهای درخت کامکوات علاوه بر اسیدهای طبیعی، دارای قند طبیعی نیز هستند. از برگ این درخت، روغن نیز استخراج میشود. تحقیقات نشان میدهند که مصرف این میوه و برگ آن در کاهش سرفه و گلودرد تأثیر بسیار دارد.
٥- کاهش وزن
اگر شما به دنبال راهی متفاوت برای کاهش وزن هستید، باید حتماً در فکر گنجاندن میوه کامکوات در برنامه غذایی روزانه خود باشید. کامکوات میوهای است که نه کلسترول دارد، نه چربی و نه سدیم. به همین دلیل خوردن این میوه برای افرادی که دارای اضافه وزن هستند بسیار ایدهآل است، البته فراموش نکنید که برای کاهش وزن، یک برنامه غذایی مناسب باید حتماً به همراه ورزش و فعالیت بدنی باشد.
٦- حفظ سلامت سلولها
این میوه حاوی انواع مواد مغذی مانند آهن، کلسیم، فیبر و ویتامینهای A، C و E است که در مبارزه با رادیکالهای آزاد بسیار موثرند. رادیکالهای آزاد اولین عامل تخریبکننده سلولهای بدن هستند. با توجه به همین نکته، مصرف روزانه کامکوات از تخریب سلولها جلوگیری میکند و منجر به ترمیم سلولهای آسیبدیده میشود.
٧- کاهش احتمال ابتلا به سنگ کلیه
اسیدسیتریک موجود در میوه کامکوات از ایجاد و رشد سنگ کلیه جلوگیری میکند. در تحقیقاتی که اخیراً صورت گرفته است، ثابت شد که مصرف شربت آب لیمو در کاهش اندازه سنگ کلیه موثر است. هرچند که خواص کامکوات با لیمو تفاوتهایی دارد، اما از لحاظ وجود اسیدسیتریک در آنها، لیمو و کامکوات با یکدیگر شباهت زیادی دارند.
برخی دیگر از خواص میوه کامکوات
افزایش سلامت کلی لثهها، بهبود سلامت دندانها، تقویت سیستم دفاعی بدن، جلوگیری از پیری زودرس، کاهش احتمال ابتلا به سرطان، افزایش جذب آهن، افزایش سلامت ریهها، کاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی، افزایش مقاومت بدن در برابر انواع عفونت، کاهش التهابات بدن، کاهش کلسترول خون، کاهش چربی خون، کاهش احتمال تصلب شرائین، کاهش وزن و مشکلات ناشی از افزایش وزن، کاهش برخی اختلالات روانی و افسردگی، کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع 2، کاهش خستگی، تقویت موها، تقویت ناخنها، کمک به افزایش تمرکز و کاهش درد مفاصل.
نکته:
هر چند که این میوه دارای خواص متعددی برای بدن است، اما توجه داشته باشید که نباید در مصرف آن زیادهروی کرد.
مصرف بیش از حد این میوه میتواند باعث دفع کلسیم از بدن شده و در نتیجه به استخوان و دندانها آسیب برساند
این میوه، بیضیشکل بوده و به رنگ قرمز بنفش است. سطح آن از خارهای ریزی پوشیده شده که اگر پوست زبر و ضخیم آن در زمان مصرف جدا نشود، میتواند ناراحتیهایی را در گلو، مری و معده ایجاد کند.
گوشت این میوه، شیرینمزه و آبدار و دانههای ترد سیاهرنگی در بافت آن پراکنده است. کاکتوس پخته طعم مارچوبه و یا فلفل دلمهای سبز را میدهد.
سه نوع کاکتوس خوراکی وجود دارد که در زیر به شرح آن میپردازیم:
* سان پدرو (Sanpedro): این کاکتوس دارای ارزش دارویی بالایی میباشد و آب به دست آمده از آن مانع سوزش مثانه و کلیه میشود و تب بالا و هپاتیت را درمان میکند.
*هودیا (Hoodia): این نوع اغلب در آفریقای جنوبی به عمل میآید و به درمان چاقی مفرط کمک میکند.
* اوپنتیا (Opuntia): سرشار از فلاوانوئیدز است که خاصیت آنتی اکسیدان دارد. آنتی اکسیدان تأثیر سم زدایی دارد و از آسیب سلولی که باعث سرطان و پیری میشود، جلوگیری میکند.
سوریه و لبنان از جمله کشورهایی است که این میوه را پرورش داده و مراکش بزرگترین کشور صادرکننده آن است.
این میوه یکی از غنیترین غذاهای پستانداران نواحی کویری و بیابانی محسوب میشود و امروزه گیاه زینتی آن در خانهها پرورش مییابد، اما این سۆال مطرح است مگر میوه کاکتوس چه فوایدی دارد که در کشورهای آمریکای مرکزی، هند، آفریقا و استرالیا طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است؟
خواص درمانی
* میوه کاکتوس به دلیل آن که در منطقهای بیابانی و خشک پرورش مییابد، سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدانی است. خوب است بدانید آنتیاکسیدانها سلاح گیاه در برابر مقابله با شرایط سخت و طاقتفرسای محیطی است. وجود این ترکیبات در میوه کاکتوس اثر سمزدایی قوی و ضدالتهاب داشته و از آسیب سلولی که باعث سرطان و پیری میشود جلوگیری و از سوی دیگر با تقویت سیستم دفاعی، بدن را در برابر عفونتها مقاومتر میکند.
* یکی از کاربردهای رایج میوه کاکتوس مصرف آن در رژیم غذایی است که به دلیل غنی بودن از مواد فیبری باعث مهار گرسنگی میشود.
* این میوه مقوی دستگاه گوارش بوده و خاصیت رونده داشته و باعث لینت مزاج میشود. مهمترین فایده آن در معالجه کبد است و مصرف آن برای بیماران کبدی با نظر پزشک مربوط مفید است.
* همچنین باعث سلامت قلب شده و در کاهش کلسترول بد خون نقش بسزایی دارد.
* برخی منابع ادعا میکنند مصرف این میوه بعد از غذا باعث کاهش جذب انسولین میشود و برای مبتلایان به دیابت نوع 2 مفید است.
* از عفونتهای کلیوی جلوگیری کرده و تب بالا و هپاتیت را درمان میکند و با کمک به گردش خون به طور چشمگیری در التیام زخمها موثر است.
* این را هم بدانید از میوه کاکتوس روغنی تهیه میشود که غنی از ویتامین E بوده و میزان آنتیاکسیدان آن سه برابر سایر روغنها و برای مبارزه با پیری پوست بسیار نافع است.
کشف تأثیر میوه کاکتوس در تنظیم قند خون دیابتیها
میوه کاکتوس در تنظیم قند خون بیماران دیابتی نوع دوم موثر است. دکتر سید محمود فرش پور رضایی، عضو هیئت علمی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و موسسه تحقیقات و سرم سازی رازی، با اعلام این خبر اظهار داشت: کاکتوس خوراکی، گیاهی پر طرفدار در کشورهای آمریکای مرکزی، اروپا، خاورمیانه، هند، آفریقای شمالی و استرالیاست.
وی اضافه کرد: برگهای این گیاه سرشار از بتاکاروتن، ویتامینهای گروه B، ویتامین C و کلسیم است.
دکتر رضایی در تشریح جزئیات پژوهش خود اظهار داشت: میوه گیاه کاکتوس به دفعات مختلف به طور روزانه تا مدت 2 ماه به موش خورانده شد، البته پیش از شروع مصرف میوه کاکتوس، این موشها به دیابت مبتلا شده و قند خون آنها اندازه گیری شده بود. پس از 2 ماه مصرف میوه گیاه کاکتوس، دوباره قند خون این موشها اندازه گیری شد که نتایج نشان داد میوه گیاه کاکتوس اثر ضددیابتی دارد و در تنظیم قند خون موثر است.
خلاصه این پژوهش در کنگره بینالمللی داروسازی و بیوتکنولوژی خاورمیانه سال 2010 در دبی ارائه شده است.
سداب گیاهی است علفی و دائمی به ارتفاع تا حدود یک متر. برگها ضخیم و گوشتدار و بدون دندانه هستند که در قسمتهای بالای ساقه به صورت ساده و در قسمتهای پایین چند قطعهای میباشند. رنگ برگ و ساقهها سبز مایل به آبی و کدر و رنگ گلها زرد است. میوه سداب به صورت کروی و متشکل از پنج برچه است که درون آن دانههایی به رنگ قهوهای وجود دارد. کلیه قسمتهای هوایی گیاه بوی نامطبوعی دارد.
سداب بومی نواحی جنوب اروپاست، ولی در حال حاضر در مناطقی از مدیترانه، اروپا و آسیا به وفور پراکنده است و در نواحی شمالی ایران نیز رویش دارد.
نام فارسی: سُداب، سیاب
نام علمی: Ruta graveolens
نام عمومی: Rue
نام انگلیسی: Rue
نام عربی: سُداب (Sodab)
نام فرانسوی: Rue officinale
نام آلمانی: Echte- raute
نام خانواده: Rutaceae (مرکبات)
ترکیبات مهم قسمت هوایی سداب شامل کومارینها، فورانوکومارینها، آلکالوئیدهای فورانوکینولین، فلاونوئیدها و به خصوص روتین، اسیدهای کاپرینیک، کاپریلیک و پلارگونیک، ویتامین K، ویتامین P و اسانس میباشد که مهمترین ماده آن متیل نونیل کتون است که در عطرسازی و طعمدهندههای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد.
Rue از لغت یونانی Reuo به معنی آزاد شدن گرفته شده است. در گذشته دانشمندان زیادی مصرف این گیاه را توصیه میکردند و بر این باور بودند که بسیاری از بیماریها را درمان میکند. شاید علت نامگذاری گیاه (آزاد شدن) هم همین باشد. در زمان باستان سداب را در موارد زیادی، از جمله مشکلات قاعدگی، کمی اشتها، اسپاسم، مشکلات گردش خون، مشکلات هضم غذا، تب، پرفشاری خون، دنداندرد، ضعف قلب، آرتریت، زخمها و بیماریهای پوستی استفاده میکردهاند.
در کشور عراق آن را برای تلقین و دلگرمی و جرأت، همراه سربازان میکردند. کاربردهای دیگر سداب در قدیم برای دفع چشم بد، رفع حسادتها، شکستن طلسم و جادو و اینگونه موارد بوده است. استفاده مهم دیگری که در قدیم از سداب میشد، برای کاهش و تسکین قوای شهوانی بود. به خصوص گروههای مذهبی برای غلبه بر خواهشهای نفسانی از این گیاه در غذاهای خود استفاده میکردند. سداب در طب سنتی ایران به عنوان نیرودهنده و بندآورنده خونریزی به صورت خوراکی و به عنوان درمان زخمها و مشکلات پوستی به صورت موضعی مورد مصرف بوده است.
سداب دارای اثرات ضدکرم، ضداسپاسم، ضدنفخ، قیآور، قاعدهآور، آرامبخش، ضدالتهاب، محرک، ضدمیکرب، کاهش پرفشاری خون و جلوگیری از باروری است.
در یک گزارش خارجی از کاربرد سداب به عنوان ضد باروری در طب سنتی ایران چنین نقل شده است:
در طب سنتی ایران گیاه سداب یکی از گیاهان دارویی ضد بارداری در هر دو جنس مرد و زن بوده است. زنان به دو صورت خوراکی و استفاده در واژن و مردان نیز به دو صورت خوراکی و استفاده موضعی آن را مصرف میکردهاند. در یک مطالعه جدید کاهش تحرک قابلتوجه اسپرمها به وسیله عصاره آبی برگ سداب به اثبات رسیده است.
با توجه به نتیجه اخیر میتوان گفت که باور مردم باستان در مورد کاهش میل جنسی و قوای شهوانی ممکن است به این مسئله ارتباط داشته باشد.
امروزه در هومیوپاتی از سداب در درمان بیماریها استفاده میشود.
جوشانده: جوشانده 5/0 تا یک گرم از پودر برگ در روز.
عصاره الکلی: 5/0 تا 1 میلیلیتر تا سه بار در روز.
سقطکننده، آلرژیزا، ضددرد، کاهشدهنده میل جنسی، ضدباکتری، ضدشکنندگی عروق موئینه، ضدبارداری، ضدحساسیت، حساسیتزا، ضدالتهاب، ضداسپاسم، آنتیاکسیدان، ضدنفخ، ضدسرفه، قیآور، معرق، قاعدهآور، افزایشدهنده حافظه، حشرهکش، محرک، مقوی معده، کرمکش، بندآورنده خونریزی و شلکننده عضلات.
ابنسینا در کتاب قانون راجع به سداب چنین گفته است:
سداب یا فیجن که انواع دارد، بهترین نوع آن کاشتنی است که در همسایگی درخت انجیر است. طبیعت آن گرم و خشک و دارای خاصیت بادشکن میباشد. با روغن و عسل قاطی کنند، برای زخمها مفید است. خوردن و یا ضماد آن با عسل برای درد مفاصل سودمند است. با سرکه در بینی کنند، خوندماغ بند آید. آب پشت را میخشکاند و قطع میکند. آرزوی جماع را به کلی از بین میبرد. پیچش و درد روده را علاج است. خاصیت قابض دارد. با عسل مخلوط کنند، زخم معده را شفا دهد. سداب را در روغن زیتون بجوشانند و بخورند، داروی کرم است. با زهرها مقاومت میکند. زیاده خوردن آن سم قاتل است.
در کتاب مخزنالادویه راجع به سداب چنین آمده است:
سداب که به یونانی فیجن گویند، سه نوع است. بهترین آن کاشتنی سبز تازه تندبوست که نزدیک به درخت انجیر روییده باشد. طبیعت آن گرم و خشک است. دارای خواص مقوی معده، ضد نفخ، قاعدهآور، ادرارآور، خشککننده آب پشت، سقطجنین کننده، رفع درد مفاصل، ضد کرم، مقوی هضم، ضد سموم و مانع آبستنی میباشد. مداومت بوییدن آن باعث ضعف بینایی و تاریکی قلب میشود و ضماد برگ آن جهت کاهش درد گزیدن عقرب و رتیل و سگ هار مفید است. جوشانده برگ آن در سرکه و استنشاق آن در بینی (چکاندن در بینی) در بند آمدن خوندماغ سودمند است.
* با بهبود عملکرد سیستم گوارشی، اشتها را باز میکند.
* قرار دادن برگهای تازه آن روی پیشانی، سردرد شدید را تسکین میدهد.
* سرفه و برونشیت حاد را با قرار دادن کمپرس سرد جوشانده آن روی پوست، برطرف کنید.
* درد روماتیسم، تپش قلب، سرگیجه و سردردهای مربوط به یائسگی را بهبود میبخشد.
* نوعی فلاوونوئید به نام روتین در آن، جریان خون مویرگها را تقویت میکند؛ بنابراین مانع بروز واریس میشود.
* کمپرس دم کرده آن روی چشم، خستگی چشم را برطرف میکند. قدرت بینایی را تقویت میکند.
* نفخ معده را رفع میکند.
حساسیتهای پوستی حتی ممکن است در اثر تماس گیاه با پوست یا بدن ایجاد شود. همچنین استنشاق بوی گیاه ممکن است باعث حالت تهوع و استفراغ گردد. با توجه به عوارض شدید این گیاه توصیه میشود از مصرف خودسرانه آن پرهیز گردد و در صورت موجود بودن داروهای صنعتی این گیاه، از آنها با احتیاط مصرف شود.
کلیه قسمتهای هوایی سداب سمی بوده و مصرف خودسرانه و خارج از حد دارویی میتواند خطرات جدی به دنبال داشته باشد. از مهمترین عوارض جانبی گزارششده میتوان سقطجنین، حساسیتهای شدید پوستی، مسمومیت کلیوی، مسمومیت کبدی، افزایش ضربانات قلب، افزایش پتاسیم خون و در مواردی مرگ را نام برد.
فرآوری: مریم مرادیان نیری