سونامی چیست

سونامی یک سری از موج های عظیم هستند که موقعی که به ساحل برخورد می کنند، می توانند موجب خرابی های عظیم و تلفات انسانی شوند. سونامی در اثر زلزله های زیرآبی، لغزیدن صخره ها در زیر دریا یا خیلی به ندرت به وسیله شهاب سنگ یا سیارکی که از فضا به داخل آب برخورد می کند ایجاد می شود.

 یشتر سونامی ها در اثر زلزله های زیرآبی ایجاد می شوند. اما همه زلزله های زیرآبی موجب سونامی نمی شوند. یک زلزله باید بیش از 6.75 در مقیاس ریشتر بزرگی داشته باشد تا سونامی ایجاد کند. حدود 90 درصد همه سونامی ها در اقیانوس آرام رخ می دهند. بیشتر سونامی ها قبل از این که به خشکی برخورد کنند، خود را نشان می دهند و با استفاده از فناوری های نوین شامل (سیسموگراف که وقوع زلزله را نشان می دهد،‌ شناورهای ساحلی مجهز به رایانه که می توانند تغییرات در ارتفاع موج ها را اندازه گیری کنند و یک سیستم سوت زنی روی ساحل) می توان وقوع سونامی را پیش بینی کرد و مردم را از خطر احتمالی آن آگاه کرد.

اگر آب بسرعت از ساحل عقب بکشد و بعد به ارتفاعات بالاتر و به درون خشکی کشیده شود،‌ یعنی این که ممکن است سونامی رخ دهد. همچنین اگر مردم در کنار ساحل احساس کنند یک زلزله رخ داده است، ممکن است همین زلزله موجب سونامی شود. بنابراین باید به سمت بخش های مرتفع تر و داخلی تر خشکی بروند. بعضی از ساحل های اقیانوس آرام سوت های هشدار دهنده سونامی دارند. اولین موج سونامی اغلب بزرگ ترین موج نیست. بنابراین مردم وقتی موجی که به طور غیرطبیعی بزرگ است را مشاهده می کنند،‌ باید به سرعت به بخش های داخلی تر خشکی بروند. چون حتی ممکن است موج های بزرگ تری در راه باشد.

نکته: سونامی سال 2011 ژاپن حدود 5 میلیون تن زباله را شسته و وارد دریا کرده است که هنوز یک و نیم میلیون تن از آنها همچنان شناورند. این آشغال ها در حجمی معادل سه برابر ایالات متحده آمریکا سرگردانند.

معنی سونامی

 لمه سونامی از واژه ای ژاپنی به معنی "موج بندرگاه" می آید. سونامی بعضی وقت ها به اشتباه "موج های جزر و مدی" نامیده می شود. در حالی که سونامی در اثر جزر و مد ایجاد نمی شود (جزر و مدها به وسیله نیروی جاذبه ماه بر روی دریا ایجاد می شوند). در حالی که موج های منظم و همیشگی به وسیله باد ایجاد می شوند.

پیشرفت سونامی

سونامی موقعی شروع می شود که حجم عظیمی از آب بسرعت مرتفع می شود. این حرکت سریع می تواند در نتیجه یک زلزله زیرآبی رخ دهد (موقعی که کف دریا بسرعت به بالا یا پایین حرکت می کند)،‌ یا بر اثر لغزیدن صخره،‌ یا یک انفجار آتشفشانی و یا هر حادثه دیگری که انرژی زیادی دارد ایجاد شود.

بعد از این که حجم عظیمی از آب حرکت می کند،‌ موج حاصل از آن خیلی بلند می شود. فاصله از نوک یک موج تا نوک موج بعدی بیش از چند صد مایل طول دارد. دوره (فاصله زمانی از آمدن یک موج تا آمدن موج بعدی) هم خیلی طولانی است. و در آب های عمیق حدود یک ساعت طول می کشد.

در دریای عمیق،‌ ارتفاع سونامی ممکن است به حدود یک متر برسد. در آب های عمیق اغلب سونامی با چشم غیرمسلح قابل دیدن نیست. این امر کشف و ردیابی سونامی را در دریای عمیق خیلی مشکل می کند.

سرعت سونامی

یک سونامی ممکن است با سرعت بیش از 970 کیلومتر در ساعت در اقیانوس های باز حرکت کند. یعنی با سرعتی که جت پرواز می کند. یک سونامی ممکن است تنها چند ساعت طول بکشد تا سراسر اقیانوس را طی کند. در حالی که یک موج منظم (که به وسیله باد تولید می شود) با سرعتی در حدود 90 کیلومتر در ساعت حرکت می کند.

وقتی سونامی به ساحل برخورد می کند

هنگامی که یک موج سونامی به ساحل نزدیک می شود (جایی که دریا کم عمق می شود)،‌ کف آن به کف ساحل برخورد می کند و موجب می شود که سرعت موج آهسته شود و ارتفاع آن افزایش یابد. به عبارتی طول موج یعنی فاصله نوک یک موج تا نوک موج بعدی کاهش می یابد. بزرگی یک موج چند برابر افزایش می یابد و طول موج کاهش می یابد (فاصله نوک یک موج تا نوک موج بعدی).

در هنگام ورود به خشکی یک موج سونامی می تواند صدها متر ارتفاع پیدا کند. سرازیری های پلکانی ساحل موج های سونامی بلندتری را موجب می شود. به علاوه موج های سونامی بزرگ که با کناره ساحل تصادف می کنند،‌ مقدار عظیمی از آب را به داخل ساحل در بالای سطح دریای منظم و همیشگی هل می دهد. این امر می تواند موجب وارد آمدن خرابی های عظیمی به داخل خشکی شود.

سیستم های هشداردهنده سونامی

سیستم های هشدار دهنده سونامی در بسیاری از مکان های اطراف زمین وجود دارند. متأسفانه از آنجایی که سونامی ها موقعی که در داخل دریا هستند خیلی ارتفاع بلندی ندارند،‌ کشف آنها آسان نیست و علایم اشتباه بسیاری فرستاده می شود. هشدار دهنده ها در ساحل ها ممکن است به طول مؤثرتری فعالیت کنند و نباید آنها را نادیده گرفت.

مقایسه موج هایی که در اثر باد تولید می شوند با موج های سونامی

موج های منظم (که به وسیله باد ایجاد می شوند)، خیلی با موج های سونامی متفاوتند. موج های سونامی خیلی سریع تر از موج هایی هستند که به وسیله باد ایجاد می شوند و طول موج های خیلی بیشتری هم دارند (فاصله از نوک یک موج تا نوک موج بعدی). در دریای عمیق،‌ موج های سونامی خیلی کوچک هستند. اما در ساحل،‌ آنها دو تای موج های منظم هستند.

موج های سونامی هر چند مدت یک بار رخ می دهند؟

سونامی ها خیلی نادر هستند. معمولاً در هر قرن شش سونامی اساسی رخ می دهد.

مدل کوچکی از سونامی

شما می توانید مدل ریزی از سونامی را با انداختن یک سنگ به داخل کاسه آب ایجاد کنید. این کار موجب می شود موج هایی از محل برخورد به طرف خارج پخش شود.