صورت فلکی عقرب - کژدم - Scorpius

نام یک صورت فلکی در نیمکره جنوبی آسمان که به عقرب شباهت زیادی دارد. کمتر صورت فلکی ای را می توانید بیابید که همچون صورت فلکی عقرب نامش با مسمی باشد . این صورت فلکی در سرزمینهای شمالی در پایین آسمان دیده می شود ، اما در سرزمینهای جنوبی میان صورت فلکی میزان و قوس ، عقربی به وضوح در آسمان دیده می شود . بنابراین تعجبی ندارد که صورت فلکی عقرب یکی از قدیمی ترین صورتهای فلکی به شمار می آید که انسان از دود 5000 سال قبل از میلاد آن را با این نام شناخته است . هنگامی که این صورت فلکی در شرق طلوع می کند ، صورت فلکی جبار ، در غرب از نظرها ناپدید می شود . انسان چنین تصورمی کند که جبار ، شکارچی آسمان می خواهد از سر راه عقرب کنار برود . بر اساس افسانه ای یونانی عقرب به فرمان الهه " آرتیمیس " جبار را نیش زد و به قتل رساند . می گویند از آن زمان جبار که به شکل صورتهای فلکی به آسمان انتقال یافته است ، از تمام عقربها چنان نفرت دارد ، که به محض طلوع صورت فلکی عقرب در شرق ، بلافاصله در زیر خط افق غربی آسمان ناپدید می شود . گر چه این صورت فلکی با شکوه هرگز به طور کامل دیده نمی شود و به اصطلاح در ماورای افق قدم نمی گذارد ، ولی به هر حال ستاره اصلی آن قلب العقرب – عقرب " انتارس " ( ariadne ) سرخ رنگ ، از اروپای میانه به خوبی قابل مشاهده است . این ستاره به اصطلاح یک غول قرمز ، و به عبارت دیگر خورشیدی در حال مرگ است . قطر این ستاره حدود 700 بار از قطر خورشید بزرگ تر است .

تمام مداری که زمین به دور خورشید می پیماید می تواند در این ستاره غول آسا جای گیرد ! شاید قلب العقرب در مدت زمانی کوتاه ، که هنوز نسل بشر در جهان باقی است ، با انفجاری عظیم ، انفجار ابرنواختر ( super nova ) ، از زندگی ستاره ای خود خداحافظی کند . در این صورت این ستاره هفته ها در آسمان روز نیز قابل دیدن خواهد بود ، ولی به دلیل مسافت بسیار زیاد – حدود 500 سال نوری که از زمین دارد به حیات و محیط زیست سیاره ما صدمه وارد نخواهد کرد . برای ساکنان نیمکره شمالی زمین ، صورت فلکی عقرب بلااستثناء صورتی تیره و ظلمانی و نشانه بد اقبالی و بیماری آور بوده است . بر خلاف آن ساکنان نیمکره جنوبی این صورت فلکی را نشانه رویدادهای نیک و خوش اقبالی می دانند و در دم نیش مانند این جانور یک قلاب ماهیگیری بزرگ را مجسم می کنند . در یک افسانه پولینزیایی ( Polynesia : یکی از سه بخش اصلی اقیانوسیه ، گروه پراکنده ای از جزایر شرقی و جنوب شرقی اقیانوس آرام) آمده است که مردی جوان با این قلاب ماهی بسیار بزرگی گرفت . جوان هنگامی که خواست ماهی را به خشکی بکشد ، متوجه شد که قطعه زمینی بزرگ با کوهها ، درختان و پرندگان رنگارنگ در قلاب خود دارد . او با نیروی زیادی قلاب را یکباره بالا کشید و به این ترتیب جزیره ای جدید ایجاد شد . این افسانه قدیمی ناظر بر این واقعیت است که بسیاری از جزیره ها در اثر فرایندهای آتشفشانی سر از آب برآورده اند .

تاره‌ها

آلفای عقرب همان ستاره قلب العقرب بوده که معنای انگلیسی آن Antares رقیب مریخ است. علت این رقابت ، سرخ رنگی این ستاره در قیاس با رنگ سیاره مریخ سرخ روست. این ستاره یک ابر غول بوده و حدود 600 برابر قطر خورشید با طیف M1 Ib و قدر 1.0 می‌درخشند. قلب العقرب دارای یک همدم آبی رنگ از قدر پنجم می‌باشد که طیف آن B3 و فاصله اش 600 سال نوری است.

اجرام عمقی آسمان

عقرب شامل بیش از دو دوجین خوشه ستاره‌ای ، با قدر 7 و 8 است که در دو طرف دم عقرب قرار گرفته‌اند. M7 (قدر سوم) و M6 (قدر چهارم) ، هر دو از خوشه‌های باز درخشان هستند، در حالی که M4 یک خوشه کروی قدر ششم است.

رصد با چشم غیر مسلح

نورانی‌ترین ستاره این صورت فلکی قلب العقرب نام دارد و ستاره‌ای درخشان و سرخ رنگ است. ستاره قدر اول قلب العقرب 700 بار نورانی‌تر از خورشید است قطر آن حدود 630,000,000 کیلومتر و در فاصله 400 سال نوری می‌باشد. اگر در اطراف نیش عقرب (انتهای دم آن) دقت کنید، چندین ستاره دوگانه خواهید یافت. این صورت فلکی ، در عرضهای شمالی کمی بالاتر از سطح افق ظاهر
می‌شود و نور ستارگان آن به علت پیمودن مسیر بیشتری در جو زمین ، همواره چشمک می‌زنند.

رصد با دوربین دو چشمی

ناحیه ستاره‌ای اطراف قلب العقرب را مطالعه کنید. این ناحیه ، شامل ستارگان کم نور زیادی است بعضی از این ستارگان ، دوگانه یا سه‌گانه هستند. همچنین خوشه M6 را نیز می‌توانید ببینید.

رصد با تلسکوپ

تقریبا در نیمه راه ما بین قلب العقرب و بتا - عقرب ، یکی از بهترین خوشه‌های آسمان یعنی M80 قرار دارد. خوشه‌های 80Mو 6Mو 7M را رصد کنید.
ستاره بتا - عقرب دوگانه است. با قدرهای 2و4 و جدائی "14.